۸ مرداد روز بزرگداشت شیخ شهاب الدین یحیی سهروردی + بیوگرافی، آثار و اشعار

به گزارش خبرگزاری ایمنا، ۸ مرداد ماه در تقویم ایران با نام زنجان و روز بزرگداشت شیخ شهاب‌الدین سهروردی (شیخ اشراق) گره خورده است. شهاب‌الدین سهروردی، مشهور به شیخ اشراق، فیلسوف و عارف بزرگ ایرانی در قرن ششم هجری قمری (قرن دوازدهم میلادی) بود. وی بنیان‌گذار فلسفه اشراق است که در مقابل فلسفه مشاء (ارسطویی) قرار دارد. سهروردی همچنین به دلیل سرنوشت غم‌انگیزش، «شیخ مقتول» و «شیخ شهید» نیز نامیده شده است.

شیخ شهاب‌الدین سهروردی کیست؟

شهاب‌الدین یحیی بن حبش بن امیرک سهروردی حلبی، حکیم، متکلم، ادیب و فیلسوف نامدار ایرانی، ملقب به شهاب‌الدین، شیخ اشراق، شیخ مقتول و شیخ شهید، در سال ۵۴۹ هجری قمری در روستای سهرورد از توابع شهرستان خدابنده استان زنجان ایران متولد شد. شیخ اشراق در ابتدا به تحصیل قرآن، ادبیات عربی و فارسی مشغول شد و بعد از آن برای تکمیل تحصیلات خود در ۱۳ سالگی سهرورد را ترک کرد و در مراغه نزد مجدالدین جیلی به فراگیری حکمت، اصول فقه و منطق ارسطویی پرداخت و با معارف سنتی زرتشتی و اندکی اعتقادات مسیحیان آشنا شد. سهروردی ۲۰ سالگی به اصفهان سفر کرد و در محضر ظهیرالدین بیهقی به تحصیل علم منطق و افکار ابن‌سینا مشغول شد و کتاب بصائر عمر بن سهلان ساوی را خواند. یحیی سهروردی، شیخ مقتول، قبل از سی سالگی اصفهان را ترک کرد، به دیار بکر رسید و پس از آن به آناتولی و بعد از اقامت کوتاه در آنجا به دمشق رفت و با اساتید بسیاری دیدار کرد. سهروردی در سی سالگی به حران رفت. او در سفرهای خود با فخرالدین ماردینی آشنا شد و بسیاری از مطالب را از او فراگرفت. او در سفر خود به توقات، شهری در شمال ترکیه، رفت و همانجا بود که کتاب حکمت الاشراق خود را به پایان رسانده و سرآغاز مکتبی نوین در فلسفه اسلامی به نام مکتب اشراق شد. بسیاری از آثار سهروردی در جریان سفرهای او نوشته شده است.

روز بزرگداشت شیخ شهاب‌الدین سهروردی

روز بزرگداشت شیخ شهاب‌الدین سهروردی به تأیید مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران ۸ مرداد است که در این روز همایش‌ها، بزرگداشت‌ها و یادبودهایی برای ایشان برگزار می‌شود.

آثار شیخ شهاب‌الدین سهروردی

آثار سهروردی به ۴ دسته تقسیم می‌شوند:

۱- سهروردی چهار رساله بزرگ نوشت که حاوی اصول عقاید اوست: تلویحات، مقاومات، مطارحات و بالاخره حکمت الاشراق.

۲- تالیفات کوتاه‌تر که بعضی از آنها از نظر مبادی اعتقادی اهمیت دارند اما باید آنها را به عنوان توضیحاتی بیشتر بر مقالات اعتقادی بزرگ‌تر به شمار آورد. این کتاب‌ها عبارتند از: هیاکال النور، الواح عمادی، پرتونامه، فی اعتقادات الحکماء، لمحات، یزدان شناخت و بستان القلوب که بعضی به زبان فارسی و بعضی به زبان عربی تألیف شده است.

۳- تعدادی رساله رمزی که به فارسی نوشت. این رساله‌ها دارای زبانی نمادین است که رموز زرتشتی، هرمسی و اسلامی را تلفیق می‌کند که عبارتند از: عقل سرخ، آواز پر جبرئیل، قصه الغربه الغربیه، لغت موران، روزی با صوفیان، رساله فی حاله الطفولیه، صفیر سیمرغ، رساله فی المعراج، پرتونامه.

هدف این رساله‌ها نشان دادن سفر روح به سوی اتحاد با خدا و شوق فطری انسان برای کسب معرفت است.

۴- شماری رساله فلسفی و مربوط به تشرف به فرقه تصوف نیز نوشت که عبارتند از: ترجمه وی بر رساله الطیر ابن‌سینا و شرح فارسی او بر اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، رساله‌ای نیز دارد به نام رساله فی حقیقه العشق که مبتنی بر رساله العشق ابن‌سیناست و شروحی بر آیاتی از قرآن و پاره‌ای از احادیث و گفته می‌شود شرحی بر کتاب فصوص فارابی نوشته که مفقود شده است.

۵- دسته آخر که مصنفات او در ادعیه و اذکار است که سهروردی آنها را واردات و تقدیسات می‌نامد.

اشعار شیخ شهاب‌الدین سهروردی

سهروردی شعرهای دوبیتی و قطعه نیز سروده است. ویژگی مهم شعرهای سهروردی، کوتاه و مختصر بودن است و معارف دین و قرآن و فلسفه را در بر می‌گیرد. اشعار سهروردی در کتاب‌های او یافت می‌شوند.

داستان درگذشت شیخ شهاب‌الدین سهروردی

در یکی از سفرها از دمشق به حلب رفت و در آنجا با ملک ظاهر پسر صلاح‌الدین ایوبی، سردار معروف مسلمانان در جنگ‌های صلیبی، دیدار کرد. ملک ظاهر که محبت شدیدی نسبت به صوفیان و دانشمندان داشت، مجذوب این حکیم جوان شد و از او خواست که در دربار او در حلب ماندگار شود. سهروردی نیز که عشق شدیدی نسبت به مناظر آن دیار داشت، شادمانه پیشنهاد ملک ظاهر را پذیرفت و در دربار او ماند. شیخ سهروردی همیشه در بیان احکام و مسائل مربوط به دین صریح بود و همین صراحت بیان او بود که سرانجام برخی فقها علیه او حکم ارتداد دادند و سخنانش را خلاف اصول دین دانستند. این دشمنی تا جایی رسید که ملک ظاهر، سلطان مصر، را تشویق به قتل او کردند. اما ملک ظاهر نمی‌پذیرفت و به خواست آنان توجهی نمی‌کرد. صلاح‌الدین، یکی از فرمانروایان مسلمان حاضر در جنگ‌های صلیبی، که به تازگی سوریه را از دست صلیبیان بیرون آورده بود و برای حفظ اعتبار خود به تأیید علمای دین احتیاج داشت، ناچار در برابر درخواست ایشان تسلیم شد. به همین دلیل، پسرش ملک ظاهر تحت فشار قرار گرفت و ناگزیر سهروردی را در ۵ رجب ۵۸۷ هجری قمری به زندان افکند و شیخ همان‌جا و در ۳۷ سالگی به قتل رسانده شد. سهروردی به علوم غریبه و سحر و جادو نیز مسلط بود و گفته می‌شود یکی از دلایل به قتل رسیدنش همین موضوع است. مزار شیخ در مسجد امام سهروردی شهر حلب است.