آب فرات و زنانی که ۱۴۰۰ سال حرمت آن را نگه داشته‌اند
۲۲:۰۸ – ۲۵ تیر ۱۴۰۳
علی اکبر خلیلی پژوهشگر فرهنگ شفاهی، در خصوص یکی از این آئینها گفت: صبح تاسوعا، زنان بیشتر روستاهای کوه سرخ در خانه یکی از بزرگان اهالی جمع میشوند. این منزل هر سال ثابت است و تعویض نمیشود.
وی افزود: زنان بعد از خواندن روضه و عزاداری امام حسین (ع) مشغول تهیه آب فرات میشوند. برای تهیه آب فرات، هرکسی به نحوی کمک میکند این آب که در حقیقت نوعی شربت است با خواندن اشعار و ذکرهایی متبرک میشود که آب فرات خوانده میشود.
خلیلی در خصوص وجه تسمیه این آب اظهار کرد: بعضی از زنان قند، بعضی شیره انگور و برخی برگه زردآلو همراه خود به منزل آن بزرگ میآورند و در تهیه آب فرات یاری میرسانند. ابتدا چند ظرف بزرگ از آب پر میشود. سپس قندها و برگهها و شیرهها در داخل آب ریخته شده و توسط چند زن خوب هم زده میشود تا قندها و برگهها و شیرهها با آب مخلوط و آب شیرین شود.
پژوهشگر فرهنگ شفاهی گفت: سپس ظروف آب را به وسط جمعیت زنان آورده و دو زن سر ظروف آب مینشینند. در حقیقت، همچون مراسم تعزیه و تعزیهخوانی، یکی از زنها نقش حضرت فاطمه (س) و زنی دیگر نقش آب فرات را به عهده میگیرد که این دو زن هر سال مشخصاند و این نقشها به این دو محول میشود.
وی گفت: زنی که در نقش حضرت فاطمه (س) است زبان به گلایه و شکوه گشوده و خطاب به زن دیگر که در حقیقت شط (آب) فرات است میگوید:ای آب فرات خاک عالم به سرتای کاش به کربلا نمیشد گذرت
زنی که عهدهدار نقش آب فرات است در جواب و با حالت گریه میگوید:
یا فاطمه بیش از این مکن ناشادم عباس علی آمد و آبش دادم
حضرت فاطمه:ای آب فرات آل طه تشنه فرزند علی زادهی زهرا تشنه
آب فرات: یا فاطمه بیش از این مکن ناشادم فرزند علی آمد و آبش دادم
و به همین ترتیب ادامه میدهند و بعد از خواندن اشعار در حالی که همه زنان اشک از دیدگان میبارند بر سر و سینه میزنند. سپس لیوانها را آورده و درون هر لیوان مقداری از آب فرات ریخته و به دست زنان و دختران میدهند. بعضی هم مقداری از آب فرات را در ظرفی ریخته و برای بستگان و مریضان میبرند.
وی در ادامه اجرای تعزیه و شبیهخوانی در محرم را یکی دیگر از مراسم این منطقه دانست و گفت: بعد از پایان مراسم شبیه خوانی، مجدداً مردان و جوانان روستا به هم پیوسته و نوحهخوانان و سینهزنان به سمت مزار با مقصد از پیش تعیین شده راه میافتند.
پژوهشگر فرهنگ شفاهی افزود: زنان نیز به منازل خود رفته و بلافاصله سینیهایی را که از نقل و شکلات، نخود، بادام و به طور کلی هر نوع خوردنی قبلاً پر شده برداشته و به سمت مزار میروند.
وی اظهار کرد: هر فردی سر مزار بستگان نزدیک پدر مادر خواهر برادر خود رفته و به پذیرایی زائرین قبور مشغول میشود. همه اهالی، از زن و مرد، کوچک و بزرگ پیر و جوان در این مراسم شرکت کرده و برای روح در گذشتهها (اموات) طلب آمرزش میکنند و بعد از گذشت ساعتی به منازل خود بر میگردند.
خلیلی توضیح داد: قبل از اینکه دستههای هیأت به سر مزار رسیدند، همه مردان و جوانان روستا به صورت چند دایره میایستند. هر فردی کمربند فردی که در کنارش قرار دارد میگیرد و همانطور که بر سر و سینه خود میزنند حالت چرخشی دارند. آنها در حالی که روی یک پای خود و به صورت دایرهوار میچرخند بر سر و سینه خود میزنند و با صدای بلند عبارت «حیدر علی» و «حسن – حسین» را گفته و همان طور میچرخند و بعد از گذشت دقایقی چند متفرق شده و سر مزار میروند.
وی یادآور شد: غروب روز تاسوعا کسانی که همان سال یکی از بستگان نزدیک خود را از دست داده و به عبارتی عزادار هستند، سر مزار رفته و فاتحه میخوانند و از یکدیگر پذیرایی میکنند. ولی بعد از ظهر عاشورا همه اهالی در مراسم سر مزار شرکت میکنند.
منبع: ایسنا
