آنغوزه خراسان جنوبی؛ برند گرانبهای گیاهی قربانی خام‌فروشی و طلای دارویی بدون هویت ایرانی
آنغوزه خراسان جنوبی، به‌عنوان برند بی‌همتای طلای گیاهی ایران با بیش از ۶۰۰ خاصیت دارویی، همچنان اسیر خام‌فروشی و غفلت از فرآوری داخلی مانده است. علی‌رغم جایگاه جهانی آنغوزه شیرین خراسان جنوبی و تحقق درآمدی معادل ۸۰۰ میلیارد تومان برای بهره‌برداران، نبود زیرساخت‌های فرآوری و صادرات محصول بدون نام ایرانی، سود اصلی این ثروت طبیعی را نصیب بازار و برندهای خارجی کرده است. این در حالی است که توسعه صنایع فرآوری، سرمایه‌گذاری علمی و حفاظت از اکوسیستم، می‌تواند برند آنغوزه ایران را از سایه خام‌فروشی برهاند و جایگاه آن را در بازارهای جهانی ارتقا دهد. تقویت زنجیره ارزش این طلای دارویی، مسیری استراتژیک برای احیای اقتصاد کشاورزی، ایجاد اشتغال پایدار و تثبیت برند ملی آنغوزه در تراز اقتصاد سلامت و صنعت داروی کشور.
به گزارش دنیای برند، خراسان جنوبی با دارا بودن بیش از ۸۰۰ گونه گیاه دارویی خودرو، یکی از قطب‌های ناشناخته و بکر تولید گیاهان دارویی در کشور به شمار می‌رود. گیاهانی چون آنغوزه شیرین و تلخ، آویشن، دنبل کوهی، کتیرا، شیرین‌بیان، وشا، کنگر و گل نرگس تنها بخشی از ظرفیت کم‌نظیر این خطه هستند که در دل طبیعت و مراتع وسیع آن روییده‌اند.
این استان با برخورداری از بیش از هشت میلیون و ۴۸۵ هزار و ۷۴ هکتار مرتع، حدود ۵۲۶ هزار و ۱۲۱ هکتار ظرفیت قابل کشت گیاهان دارویی دارد. با این حال، تنها بخش کوچکی از این ظرفیت ارزشمند مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد؛ ظرفیتی که اگر به درستی مدیریت و استفاده شود، می‌تواند تحولی بزرگ در اقتصاد محلی و ملی ایجاد کند.
در میان گیاهان دارویی، آنغوزه شیرین جایگاهی ویژه دارد؛ گیاهی نایاب و ارزشمند با سابقه‌ای هزار ساله در طب سنتی، صنعت عطرسازی و حتی جواهرسازی، این گیاه تنها در معدود نقاط جهان می‌روید و خراسان جنوبی یکی از مراکز اصلی رویش مرغوب‌ترین نوع آن است. شیرابه آنغوزه که با مشقت بسیار از دل طبیعت برداشت می‌شود، امروزه با قیمتی بیش از ۱۰ میلیون تومان به ازای هر کیلوگرم، ارزش طلایی یافته است.
با این وجود، بیش از ۹۰ درصد این محصول گرانبها به‌صورت فله‌ای و بدون نام و نشان ایرانی، به خارج از کشور صادر می‌شود؛ آن هم عمدتاً از مسیر دلالان افغانستانی به بازار هند. جایی که پس از فرآوری، آنغوزه ایرانی با برند کشورهای دیگر روانه بازارهای جهانی می‌شود؛ در حالی که زحمت اصلی برداشت، بر دوش دامداران و کشاورزان سختکوش خراسانی است و سود اصلی، نصیب سوداگران خارجی.
فراتر از درآمد، توسعه کشت گیاهان دارویی می‌تواند راهی برای احیای مراتع، ایجاد اشتغال پایدار، و افزایش تاب‌آوری جوامع محلی در برابر بحران‌های اقتصادی و اقلیمی باشد، فرصتی که اگر جدی گرفته شود، می‌تواند خراسان جنوبی را به یکی از بازیگران اصلی بازار جهانی گیاهان دارویی تبدیل کند.
«آنغوزه» را بیشتر بشناسیم
گیاه «آنغوزه»به نام‌های فارسی خوراکما، آنگوزاکما و کورن کما، بوته‌ای بزرگ، علفی و چند ساله است که ارتفاع آن گاهی به ۲.۵ متر می رسد، ساقه آن نسبتاً محکم و ضخیم با سطحی خشن است، برگ‌های بزرگ و ضخیم دارد به طوری که طول آنها تا ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد.
گیاه «آنغوزه» با بیش از ۶۰۰ خواص دارویی و درمانی، گنجینه‌ای با ارزش محسوب می‌شود، اکنون ۹۹ درصد این محصول در بشکه‌های پلاستیکی ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرمی به صورت فله‌ای و با قیمت بسیار ارزان به کشور هندوستان صادر می‌شود در حالی که برداشت این گیاه با تخریب محیط زیست و انقراض گونه‌های بومی همراه است.
«آنغوزه» شیره گیاهی است که از تیغ‌زدن ریشه یا پایین ساقه یا قطع ساقهٔ گیاهان مولد آنغوزه از ناحیهٔ یقه گیاه خارج می‌شود برداشت می‌شود و به دو صورت در بازار عرضه می‌شود. خراسان جنوبی برخوردار از ثروت طبیعی از جمله آنغوزه است، آن هم آنغوزه شیرین به عنوان مرغوب‌ترین و پرطرفدارترین نوع آنغوزه در جهان است که همین موضوع منجر به ارزش اقتصادی این گیاه شده است.
براساس نظر کارشناسان گیاهان دارویی با فرآوری، می‌توان ارزش اقتصادی چند برابری را از این محصول داشته باشیم اما تاکنون هیچ‌گونه طرحی برای فرآوری این محصول در استان ارائه نشده است و انتظار می‌رود مسئولان با پژوهش‌های علمی، خواص گوناگون آن را استخراج و برای فرآوری این محصول چاره‌اندیشی کنند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه برداشت گیاهان دارویی «آنغوزه» از اواخر خرداد آغاز شده و تا پایان شهریور ادامه دارد، گفت: در سال جاری بهره ۱۶ طرح بهره‌برداری آنغوزه در سطح استان با سطحی معادل ۴۱ هزار ۴۰۴ هکتار در شهرستان‌های طبس، بشرویه، عشق‌آباد، قاین و نهبندان انجام می‌شود.
۴۳ هزار و ۲۰۷ هکتار رویشگاه آنغوزه در استان وجود دارد که سال‌های گذشته ۸۴ تن محصول از این سطح برداشت می‌شد اما پیش‌بینی برداشت امسال ۸۰ هزار و ۳۴۴ کیلوگرم است
علیرضا نصرآبادی با بیان اینکه امسال برداشت ۸۰ هزار و ۳۴۴ کیلوگرم آنغوزه از سطح استان پیش‌بینی می‌شود، افزود: ۴۳ هزار و ۲۰۷ هکتار رویشگاه آنغوزه در استان داریم که در سال‌های گذشته ۸۴ تن محصول از این سطح برداشت می‌شد.
وی با اشاره به این که ارزش ریالی این گونه به طور متوسط هر کیلوگرم ۱۰ میلیون تومان است، تصریح کرد: با برداشت این محصول درآمدی بالغ بر ۸۰۰ میلیارد تومان عاید بهره‌برداران می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با بیان اینکه از هر بوته گیاه دارویی آنغوزه ۱۰۰ گرم شیرابه و ۲۰ گرم محصول خشک برداشت می‌شود افزود: شیرابه گیاه دارویی «آنغوزه» به صورت خام به خارج از کشور صادر می شود.
وی عنوان کرد: تاکنون حدود ۴۳ هزار و ۲۰۷ هزار هکتار از عرصه‌های ملی خراسان جنوبی زیر کشت گیاهان دارویی «آنغوزه» رفته است.
منبع: ایرنا
