از «واشنگتن» تا «بایدن»؛ ۸ تحول انتخاباتی تاریخ ۲۳۵ ساله آمریکا
۰۸:۱۸ – ۰۳ آبان ۱۴۰۳
تا انتخابات ریاستجمهوری ۲۰۲۴ آمریکا که پنجم نوامبر (۱۵ آبان) برگزار خواهد شد، کمتر از دو هفته زمان باقی است؛ رخداد مهمی که بسترساز پرداختن به مهمترین رئیسان جمهور آمریکا و تحولات خاص در برهههای زمامداری آنان شد.
آمریکا تاکنون ۴۶ رئیسجمهور داشته است. اولین آن «جورج واشنگتن» بود که در سال ۱۷۸۹ انتخاب شد و چهل و ششمین رئیسجمهور این کشور نیز «جو بایدن» است که در انتخابات سال ۲۰۲۰ به پیروزی رسید و از ژانویه ۲۰۲۱ قدرت را در دست گرفت.
با توجه به اینکه برخی رئیسان جمهور آمریکا بیش از یک دوره بر این کرسی تکیه زدهاند، آمریکا تا به امروز ۵۹ دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار کردهاست. انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هر چهار سال یکبار برگزار میشود. برخی از رؤسای جمهور دو دوره پشت سر هم (یا با فاصله) انتخاب شدهاند، در حالی که برخی دیگر فقط یک دوره خدمت کردهاند یا به دلایلی مانند استعفا یا ترور، دوره آنها کوتاهتر بودهاست؛ بنابراین طی هفتههای آتی شصتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رقم خواهد خورد تا «کامالا هریس» نماینده طیف دموکرات یا «دونالد ترامپ» نامزد حزب جمهوریخواه به عنوان چهلوهفتمین رئیس جمهوری این کشور وارد کاخ سفید شود.
لازم به ذکر است که آمریکا در طول تاریخ خود رییسان جمهوری زیادی داشته که تأثیرهای قابل توجهی بر سیاست داخلی و خارجی این کشور و حتی جهان داشتهاند. برخی از آنها به دلیل همزمانی با چالشها، بحرانها، تغییرهای اجتماعی و اقتصادی یا تأثیرهای جهانی به عنوان مهمترین چهرههای ریاست جمهوری این کشور شناخته میشوند.
با توجه به توضیحهای فوقالذکر، ۱۲ تن از مهمترین رییسان جمهور آمریکا عبارتند از: جورج واشنگتن (۱۷۸۹-۱۷۹۷)، توماس جفرسون (۱۸۰۱-۱۸۰۹)، آبراهام لینکلن (۱۸۶۱-۱۸۶۵)، تئودور روزولت (۱۹۰۱-۱۹۰۹)، ودرو ویلسون (۱۹۱۳-۱۹۲۱)، فرانکلین دی. روزولت (۱۹۳۳-۱۹۴۵)، هری ترومن (۱۹۴۵-۱۹۵۳)، جان اف. کندی (۱۹۶۱-۱۹۶۳)، لیندون بی. جانسون (۱۹۶۳-۱۹۶۹)، ریچارد نیکسون (۱۹۶۹-۱۹۷۴)، رونالد ریگان (۱۹۸۱-۱۹۸۹) و باراک اوباما (۲۰۰۹-۲۰۱۷).
تحولات کلیدی در بستر انتخابات ۲۳۵ ساله آمریکا
انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که بیش از دو قرن با فراز و فرودهایی ادامه یافتهاست، در این مدت با تحولات مختلفی همراه بودهاست که در ادامه به هشت مورد از این تحولات کلیدی و مهم اشاره خواهد شد.
۱. نخستین انتخابات و ایجاد ساختار «مجمع انتخاباتی»
نخستین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۱۷۸۹ برگزار شد و «جورج واشنگتن» به عنوان اولین رئیسجمهور این کشور انتخاب شد. او بدون هیچگونه رقیب انتخاباتی و با حمایت کامل «مجمع انتخاباتی» (Electoral College) به ریاستجمهوری رسید. مجمع انتخاباتی سیستمی است که در آن هر ایالت تعدادی رأی انتخاباتی متناسب با جمعیت و تعداد نمایندگان خود در کنگره دارد. تا امروز این سیستم همچنان در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مورد استفاده قرار میگیرد، هرچند که بارها مورد انتقاد قرار گرفتهاست.
۲. دورههای اولیه: رشد نظام دو حزبی
انتخابات ریاست جمهوری در ابتدا چندان رقابتی نبود، زیرا تنها یک حزب یا گروه سیاسی عمده وجود داشت، اما با گذشت زمان، احزاب سیاسی رشد فزایندهای یافتند. در اوایل قرن نوزدهم، دو حزب اصلی فدرالیستها و جمهوریخواهان-دموکراتها در صحنه سیاسی آمریکا ظاهر شدند. یکی از اولین انتخابات مهم در تاریخ آمریکا، انتخابات ۱۸۰۰ بود که منجر به پیروزی توماس جفرسون از حزب جمهوریخواه-دموکرات و شکست جان آدامز رئیسجمهور وقت و فدرالیست شد. این انتخابات نخستین انتقال مسالمتآمیز قدرت میان احزاب مختلف در آمریکا بود.
۳. انتخابات ۱۸۶۰: آبراهام لینکلن و جنگ داخلی
یکی از تأثیرگذارترین انتخاباتها در تاریخ آمریکا، انتخابات ۱۸۶۰ بود. آبراهام لینکلن از حزب تازهتأسیس جمهوریخواه به عنوان رئیسجمهور انتخاب شد. انتخاب لینکلن با بحران بردهداری همراه بود و منجر به جدایی ایالتهای جنوبی و آغاز جنگ داخلی آمریکا شد. این جنگ، نه تنها به تغییرهای گسترده اجتماعی و اقتصادی در کشور منجر شد، بلکه سیستم انتخابات و سیاست در آمریکا را برای همیشه تغییر داد.
۴. قرن بیستم: اصلاحات اجتماعی و دگرگونیهای سیاسی
در اوایل قرن بیستم، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا با بحرانهای اقتصادی و جنگهای جهانی همراه بود. در انتخابات ۱۹۳۲، در اوج رکود بزرگ اقتصادی، فرانکلین دی. روزولت از حزب دموکرات پیروز شد و برنامههای اقتصادی بزرگی به نام «نیو دیل» را برای اصلاح اقتصاد و بازسازی کشور معرفی کرد. این انتخابات نقطه عطفی در تاریخ آمریکا بود و نقش دولت فدرال در اقتصاد و رفاه عمومی را به شدت گسترش داد.
یکی دیگر از انتخابات مهم در قرن بیستم، انتخابات ۱۹۶۰ بود که جان اف. کندی به عنوان رئیسجمهور دموکرات در برابر ریچارد نیکسون از حزب جمهوریخواه پیروز شد. این انتخابات با نخستین مناظره تلویزیونی تاریخ همراه بود و کندی در این مناظره توانست خود را به عنوان نامزدی جوان و کاریزماتیک معرفی کند.
۵. انتخابات ۲۰۰۰: جدال حقوقی و شمارش آرا در فلوریدا
انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۰ بین جرج دبلیو. بوش از حزب جمهوریخواه و ال گور از حزب دموکرات به یکی از بحثبرانگیزترین انتخاباتها در تاریخ آمریکا تبدیل شد. اختلاف بسیار کمی بین آرای دو نامزد در ایالت فلوریدا باعث شد که شمارش مجدد آرا مورد درخواست قرار گیرد. پس از هفتهها کشمکش حقوقی و صدور حکم دیوان عالی آمریکا، جرج بوش به عنوان رئیسجمهور انتخاب شد. این انتخابات بحثهای زیادی در مورد سیستم مجمع انتخاباتی و روشهای شمارش آرا به راه انداخت.
۶. انتخابات ۲۰۰۸: انتخاب اولین رئیسجمهور آفریقاییتبار
در انتخابات ۲۰۰۸، باراک اوباما سناتور ایالت ایلینوی، به عنوان نخستین رئیسجمهور آفریقاییتبار آمریکا انتخاب شد. اوباما با وعده تغییرهای گسترده در سیاستهای داخلی و خارجی، در میانه بحران اقتصادی بزرگ پیروز شد. این انتخابات نمادی از پیشرفت اجتماعی در آمریکا و تغییرات عمیق در نگرش عمومی به مساله نژاد و برابری بود.
۷. انتخابات ۲۰۱۶: پیروزی دونالد ترامپ و اختلافهای سیاسی
انتخابات ۲۰۱۶ یکی از پرتنشترین و جنجالیترین انتخاباتهای تاریخ آمریکا بود. دونالد ترامپ تاجر و شخصیت تلویزیونی، از حزب جمهوریخواه با وعدههای پوپولیستی توانست هیلاری کلینتون وزیر خارجه پیشین و نامزد حزب دموکرات را شکست دهد. ترامپ علیرغم شکست در آرای مردمی، به لطف پیروزی در مجمع انتخاباتی به عنوان رئیسجمهور انتخاب شد. این انتخابات نشاندهنده شکافهای عمیق اجتماعی و سیاسی در آمریکا بود و بسیاری از تحلیلگران به چالشهای دموکراسی و نظام انتخاباتی آمریکا اشاره کردند.
۸. انتخابات ۲۰۲۰: بحران همهگیری و پیروزی جو بایدن
انتخابات ۲۰۲۰ در شرایطی بیسابقه و در میانه همهگیری کووید -۱۹ برگزار شد. بایدن نامزد حزب دموکرات، در برابر ترامپ رئیسجمهور وقت به پیروزی رسید. این انتخابات با مشارکت بیسابقه مردم و استفاده گسترده از رأیگیری پستی به دلیل همهگیری همراه بود. پس از اعلام نتایج، ترامپ از پذیرش شکست خودداری کرد و ادعاهایی درباره تقلب در انتخابات مطرح کرد که در نهایت به حمله به کنگره آمریکا در ۶ ژانویه ۲۰۲۱ منجر شد. با این حال، بایدن رسماً به عنوان رئیسجمهور چهل و ششم آمریکا معرفی شد.
نتیجه سخن
انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در طول تاریخ ۲۳۵ ساله خود، تحولات زیادی را تجربه کردهاست؛ از ایجاد ساختار «مجمع انتخاباتی»، گسترش حق رأی برای همه شهروندان، تا روی کار آمدن رئیس جمهوری رنگین پوست و نقش روزافزون رسانهها و تکنولوژی در شکلگیری نتایج انتخابات.
ضمن اینکه انتخابات ریاست جمهوری این کشور با تاریخچهای پیچیده و پرتحول، یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین رخدادها در جهان است. چرا که این انتخابات نه تنها منعکسکننده تغییرهای سیاسی و اجتماعی آمریکا است بلکه تأثیرهای عمیقی بر سیاستهای داخلی و خارجی این کشور داشتهاست. از نخستین انتخابات در سال ۱۷۸۹ تا انتخابات اخیر در ۲۰۲۰، هر انتخابات به نوعی تاریخ آمریکا را شکل داده و مسیر آینده این کشور را تعیین کردهاست.
حال باید منتظر ورود هریس یا ترامپ به کاخ سفید در جریان شصتمین دور انتخابات ریاست جمهوری در ماه نوامبر بود؛ رخدادی که جدا از تحولات داخلی، بیتردید بر تحولات جهانی نیز اثرگذار خواهد بود.
منبع: مهر
