اعلام هدف‌گذاری بزرگ وزارت جهاد کشاورزی در حوزه آب و خاک
برنا – گروه اقتصادی؛ برنامه هفتم توسعه، اهداف بزرگی را برای بهینه‌سازی منابع آب کشاورزی تعیین کرده است، اما چالش‌های تامین مالی همچنان پابرجاست.
صفدر نیازی شهرکی معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، در گفت‌وگویی تاکید کرد: توسعه سامانه‌های آبیاری زیرسطحی که فناوری پیشرفته‌تری نسبت به روش‌های متداول محسوب می‌شود، نیز بخشی از این برنامه است. در مجموع، اجرای این پروژه‌ها سالانه به ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد.
فاینانس خارجی، راهی برای تامین منابع مالی؟
در شرایطی که بودجه داخلی کشور برای اجرای این پروژه‌ها محدود است، وزارت جهاد کشاورزی به دنبال تامین مالی خارجی برای اجرای دو طرح بزرگ در حوزه آب و خاک بوده است. نیازی شهرکی می‌گوید: یکی از این پروژه‌ها، طرح زیرساخت شمال، به مرحله نهایی نزدیک شده و احتمالا در ماه‌های آینده از فاینانس خارجی بهره خواهد برد.
پروژه دیگر، فاز دوم طرح ۵۵۰ هزار هکتاری خوزستان به دلیل بازگشت سرمایه کمتر، هنوز موفق به جذب سرمایه‌گذار خارجی نشده است. با این حال، دولت در تلاش است تا از طریق فروش ۲۰ درصد سهام کشت و صنعت نیشکر و همچنین صندوق ذخیره ارزی، منابع مالی مورد نیاز برای اجرای این پروژه را تأمین کند.
پایلوت آبیاری هوشمند؛ یک راه‌حل فناورانه
در کنار توسعه سامانه‌های نوین آبیاری، وزارت جهاد کشاورزی طرح‌های پایلوتی برای استفاده از فناوری‌های هوشمند در مدیریت منابع آب اجرا کرده است. این طرح‌ها که در ۱۱۰ پروژه و ۱۰ تا ۱۱ هزار هکتار از اراضی کشور پیاده‌سازی شده‌اند، از حسگرهای پیشرفته، داده‌های هواشناسی و فناوری اطلاعات برای بهینه‌سازی میزان مصرف آب استفاده می‌کنند.
نیازی شهرکی توضیح می‌دهد اجرای این پروژه‌ها، برخلاف روش‌های سنتی، نیازمند یک دوره پایش و بررسی طولانی‌تر است. «این پروژه‌ها را نمی‌توان مانند آبیاری‌های معمولی بلافاصله پس از اجرا به کشاورزان تحویل داد. موسسه فنی و مهندسی جهاد کشاورزی در حال بررسی و ارزیابی این سیستم‌هاست تا بهترین روش را برای توسعه در سطح ملی انتخاب کند.
آبیاری تحت فشار؛ اهداف و موانع پیش‌‌رو
یکی از اهداف کلیدی وزارت جهاد کشاورزی توسعه سامانه‌های آبیاری تحت فشار است. تاکنون این سیستم‌ها در ۳.۲ میلیون هکتار از اراضی آبی کشور اجرا شده، اما هنوز پنج میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی بدون این فناوری باقی مانده‌اند.
به گفته نیازی شهرکی، پروژه‌های در دست اجرای سال ۱۴۰۳، ۴۳ هزار هکتار را شامل می‌شود که هنوز به کشاورزان تحویل داده نشده‌اند. مشکل اصلی، محدودیت منابع مالی است. «کل اعتباری که تاکنون دریافت کرده‌ایم، با احتساب تخصیص جدید اسفند ماه، تنها ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است؛ این رقم برای اجرای پروژه‌ها بسیار ناچیز است.»
نقش نهادهای حاکمیتی در تأمین منابع
در نبود سرمایه‌گذاری کافی، نهادهای حاکمیتی همچون ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، بنیاد برکت و بنیاد علوی وارد میدان شده‌اند تا از توسعه سامانه‌های آبیاری حمایت کنند. این نهادها تاکنون دو تفاهم‌نامه برای تخصیص ۲۰۰ میلیارد تومان منابع بلاعوض به احیای قنوات امضا کرده‌اند.
همچنین، برای اجرای سامانه‌های آبیاری تحت فشار، تسهیلاتی با نرخ بهره پایین (۴ تا ۵ درصد) در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد. نیازی شهرکی این تسهیلات را “تقریبا بلاعوض” توصیف می‌کند، زیرا هزینه اصلی تنها کارمزدهای اداری است.
چشم‌انداز آینده؛ آیا برنامه‌ها عملیاتی می‌شوند؟
در حالی که وزارت جهاد کشاورزی اهدافی را برای توسعه سیستم‌های نوین آبیاری در برنامه هفتم توسعه تعیین کرده، چالش‌های بودجه‌ای و تامین مالی هنوز به‌طور کامل برطرف نشده است.
اگرچه جذب سرمایه خارجی و حمایت نهادهای حاکمیتی می‌تواند بخشی از این خلاء را پر کند، اما تحقق کامل این برنامه‌ها به افزایش تخصیص منابع داخلی، بهبود سیاست‌های سرمایه‌گذاری و توسعه فناوری‌های نوین بستگی دارد.
با توجه به بحران آب و نیاز روزافزون به افزایش بهره‌وری در کشاورزی، اجرای موفق این برنامه‌ها نه‌تنها بر معیشت کشاورزان تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند نقشی حیاتی در امنیت غذایی کشور ایفا کند.
پایان
