انقلاب در انرژی خورشیدی با فناوری بلاکچین نوآوری Javad Farahani در دانشگاه وین، الگویی برای جهان
در روزگاری که بحران انرژی و تغییرات اقلیمی به دغدغه‌ای جهانی تبدیل شده، نام یک پژوهشگر ایرانی در صدر اخبار علمی اروپا قرار گرفته است.
دکتر جواد واشقانی فراهانی (Jay Hani)، پژوهشگر دکتری در دانشگاه مودول وین (Modul University Vienna)، با تلفیق فناوری‌های بلاکچین، اینترنت اشیا (IoT) و انرژی‌های تجدیدپذیر، موفق به طراحی سیستمی شده که می‌تواند مسیر تولید و مصرف انرژی خورشیدی را به شکلی شفاف، غیرقابل دستکاری و جهانی قابل رهگیری کند.
پژوهش او با عنوان
«A Sustainability Assessment of a Blockchain-Secured Solar Energy Logger for Edge IoT Environments»
در ژورنال معتبر Sustainability منتشر شده و به عنوان یکی از نوآورانه‌ترین تحقیقات در زمینه دیجیتالی‌سازی انرژی مورد توجه رسانه‌ها و مراکز علمی قرار گرفته است.
هدف پژوهش: اعتماد، شفافیت و پایداری
پرسش ساده‌ای که مبنای این پژوهش قرار گرفت، این بود:
چگونه می‌توان داده‌های انرژی خورشیدی را به گونه‌ای ثبت کرد که هیچ نهادی نتواند آن را تغییر دهد و در عین حال همه به آن اعتماد کنند؟
در پاسخ به این چالش، دکتر واشقانی فراهانی از ظرفیت بلاکچین بهره گرفت؛ فناوری‌ای که به جای تمرکز داده‌ها در یک نقطه، اطلاعات را میان هزاران گره مستقل توزیع می‌کند.
این ساختار توزیع‌شده باعث می‌شود که داده‌ها همزمان ایمن‌تر، شفاف‌تر و قابل اعتمادتر باشند — ویژگی‌ای که در مدیریت انرژی‌های پاک حیاتی است.
بلاکچین؛ از رمزارز تا اعتماد انرژی
در حالی که بسیاری هنوز بلاکچین را با رمزارزها می‌شناسند، این فناوری به سرعت در حال تبدیل شدن به زیرساختی برای حکمرانی دیجیتال و اقتصاد سبز است.
در سیستم‌های سنتی انرژی، داده‌های مربوط به تولید و مصرف در سرورهای مرکزی ذخیره می‌شوند که در معرض خطر خطا یا تغییر قرار دارند.
اما در مدل بلاکچینی، هر واحد انرژی تولیدشده، مانند یک تراکنش دیجیتال، در دفترکل توزیع‌شده ثبت می‌شود. هیچ فرد یا سازمانی نمی‌تواند این داده‌ها را تغییر دهد، مگر با اجماع کل شبکه.
نتیجه:
شفافیت کامل برای همه ذی‌نفعان؛
از بین رفتن احتمال تقلب یا گزارش نادرست؛
افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به پروژه‌های انرژی؛
فراهم شدن زیرساخت داده‌ای برای توسعه بازارهای جدید انرژی پاک.
طراحی سیستم «Solar Energy Logger»
دستاورد فنی اصلی این پژوهش، طراحی و پیاده‌سازی یک لاگر انرژی خورشیدی مبتنی بر بلاکچین و اینترنت اشیا است.
این سیستم از حسگرهای دقیق، الگوریتم‌های رمزنگاری و یک گره پردازشی کم‌مصرف برای ثبت داده‌های انرژی در لحظه استفاده می‌کند.
اجزای اصلی سیستم:
سنسورهای IoT برای اندازه‌گیری ولتاژ، جریان و توان لحظه‌ای پنل‌ها؛
رایانه کوچک (Edge Node) برای جمع‌آوری و پیش‌پردازش داده‌ها؛
بلاکچین اتریوم (Ethereum PoS) برای ثبت هش داده‌ها در دفترکل تغییرناپذیر؛
سیستم پشتیبان (Fallback Logging) برای ذخیره موقت داده‌ها در زمان قطعی شبکه.
نحوه عملکرد
داده‌ها هر دقیقه ثبت و در بازه‌های شش‌ساعته خلاصه‌سازی شده و هش آن در شبکه اتریوم ذخیره می‌شود.
این مدل، هم هزینه ثبت را کاهش می‌دهد و هم از از بین رفتن داده‌ها جلوگیری می‌کند.
یافته‌های پژوهش
در مقایسه با روش‌های سنتی، مدل طراحی‌شده توانسته است:
خطای داده را تا ۴۷٪ کاهش دهد؛
دقت ثبت انرژی را افزایش دهد؛
زمان تشخیص خطا یا قطعی در سیستم را به نصف برساند؛
و هزینه نظارت و حسابرسی داده‌ها را کاهش دهد.
به بیان ساده، بلاکچین به سامانه‌ای که پیش‌تر فقط داده‌ها را جمع‌آوری می‌کرد، قابلیت اعتمادسنجی خودکار بخشیده است.
چرا این دستاورد جهانی است؟
چند ویژگی باعث شده است که پژوهش دکتر واشقانی فراهانی در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد:
نوآوری میان‌رشته‌ای: ترکیب بلاکچین، اینترنت اشیا و انرژی در یک چارچوب علمی واقعی.
هم‌راستایی با سیاست‌های جهانی پایداری: انطباق با اهداف اتحادیه اروپا برای کاهش کربن و شفافیت در زنجیره انرژی.
قابلیت اجرایی در کشورهای درحال‌توسعه: الگویی قابل بومی‌سازی برای کشورهایی چون ایران که از نظر انرژی خورشیدی غنی اما از نظر شفافیت داده نیازمند تحول هستند.
کاربردهای این سیستم در ایران
ایران با میانگین بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و توان نصب چندین گیگاوات انرژی خورشیدی، یکی از مناسب‌ترین کشورهای جهان برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر است.
اما نبود شفافیت در داده‌ها و دشواری حسابرسی پروژه‌ها، مانع رشد پایدار این حوزه شده است.
مدل ارائه‌شده می‌تواند این چالش‌ها را برطرف کند. با پیاده‌سازی این سامانه در ایران می‌توان:
اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را تقویت کرد؛
احتمال فساد یا گزارش‌های نادرست را به صفر رساند؛
داده‌های انرژی را به صورت شفاف در اختیار نهادهای نظارتی و بین‌المللی قرار داد؛
و مسیر اتصال ایران به بازار جهانی انرژی دیجیتال را هموار کرد.
دانشگاه مودول وین؛ خانه نوآوری و پایداری
دانشگاه Modul University Vienna یکی از دانشگاه‌های برجسته اروپا در حوزه مدیریت دیجیتال، فناوری‌های پایدار و اقتصاد نوآوری است.
این دانشگاه با تمرکز بر پروژه‌هایی که میان فناوری و جامعه پل می‌زنند، از پژوهش‌های کاربردی حمایت می‌کند.
پروژه دکتر واشقانی فراهانی نیز در همین چارچوب تعریف شده و نمونه‌ای از پژوهش‌های طراحی‌محور (Design Science Research) به شمار می‌رود؛ پژوهشی که هدف آن حل مسئله واقعی است نه صرفاً توسعه نظریه.
آینده این پژوهش؛ از آزمایشگاه تا سیاست‌گذاری
گام بعدی، توسعه این سامانه در مقیاس ملی و اتصال آن به بازارهای انرژی منطقه‌ای است.
در این مدل، هر خانوار دارای پنل خورشیدی می‌تواند تولید انرژی خود را در بلاکچین ثبت کرده و در یک شبکه توزیع‌شده، انرژی مازاد را بفروشد یا مبادله کند.
در بلندمدت، این فناوری می‌تواند:
به کاهش هزینه‌های انرژی کمک کند؛
مصرف و تولید را متعادل سازد؛
و شفافیت مالی و زیست‌محیطی را در کل زنجیره انرژی بهبود دهد.
پیام این نوآوری برای اقتصاد ایران
ورود فناوری بلاکچین به حوزه انرژی، صرفاً یک پیشرفت فناورانه نیست؛ بلکه گامی در جهت تحول در ساختار حکمرانی اقتصادی و زیست‌محیطی کشور است.
چنین سیستم‌هایی می‌توانند به سیاست‌گذاران در تعیین یارانه انرژی، پایش دقیق نیروگاه‌های تجدیدپذیر و حتی صدور گواهی‌های بین‌المللی انرژی پاک کمک کنند.
به گفته کارشناسان، پیاده‌سازی این مدل در ایران نه تنها بهره‌وری را افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند راه را برای حضور کشور در بازار جهانی کربن دیجیتال و انرژی سبز باز کند.
جمع‌بندی
پژوهش دکتر جواد واشقانی فراهانی، پژوهشگر ایرانی دانشگاه مودول وین، نمونه‌ای از تلفیق علم، فناوری و پایداری در خدمت اقتصاد آینده است.
سیستمی که او طراحی کرده است، تنها یک ابزار فنی نیست، بلکه مدلی برای بازتعریف اعتماد در دنیای انرژی به شمار می‌رود — مدلی که ایران نیز می‌تواند با بهره‌گیری از آن، جایگاه خود را در اقتصاد سبز جهانی ارتقا دهد.