بن بست در روابط ترکیه و اتحادیه اروپا/ دو مانع بزرگ- پایانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بخش نخست این گزارش، دیدگاه‌های مهمت اوغوتجو از دیپلمات‌های ارشد ترکیه و از کارشناسان برجسته در حوزه انرژی و مطالعات چین و مسئول باشگاه پژوهش‌های انرژی در لندن، درباره روابط ترکیه و اتحادیه اروپا مورد بررسی قرار گرفت.

اوغوتجو معتقد است که انجماد فعلی در روابط ترکیه و اتحادیه اروپا قابل تحمل نیست و حتی بازگشت به وضعیت پنج سال پیش، می‌تواند نوعی از موفقیت محسوب شود. در بخش پایانی مطلب، به این موضوع می‌پردازیم که اصلی‌ترین چالش‌ها کدامند و چرا باید دو مورد از مهمترین اختلافات را به عنوان سنگ بزرگ و مانع اصلی تلقی کرد.

معضلی به نام پرونده قبرس
موضوع قبرس به یکی از چالش‌های دیپلماتیک نه تنها در روابط اتحادیه اروپا و ترکیه، بلکه در تحرکات ژئوپلیتیک ترکیه در مدیترانه شرقی و سیاست‌های اقتصادی و انرژی تبدیل شده است.

هر جا که ترکیه می‌خواهد یک اقدام اقتصادی انجام دهد و با کشورهای اروپایی وارد معامله شود، دولت قبرس وارد میدان شده و کاری می‌کند که با استفاده مداوم از حق وتو، باعث مسدود شدن روابط ترکیه با اتحادیه اروپا شود.

این مانع، بسیار مهمتر از آن چیزی است که تصور می‌شد. چرا که قبرس، عضو رسمی اتحادیه اروپا است و نمی‌تواند قبول کند که ترکیه، به دنبال تجزیه جزیره و به رسمیت شناخته شدن دولتی به نام «جمهوری ترک قبرس شمالی» باشد.

قبرس، از اهرمی که به عنوان عضو اتحادیه اروپا دارد استفاده می‌کند. یعنی تلاش می‌کند از طریق اتحادیه اروپا امتیازاتی بگیرد که نمی‌تواند به تنهایی یا همراه با یونان به دست آورد.

او تهدید می‌کند که اگر وتوهایش در نظر گرفته نشود، سایر تصمیمات مهم اتحادیه اروپا را نیز وتو خواهد کرد و با استفاده از چنین مکانیسمی، خواسته هایش را تحمیل می‌کند و ترکیه را در تنگنا قرار می‌دهد.

بدون شک اتحادیه اروپا نیز از این موضوع آسیب جدی می‌بیند، اما تا زمانی که اصل همبستگی در اتحادیه و مکانیسم تصمیم‌گیری یکپارچه تغییر نکند، برای کشورهای عضو دشوار است که به گونه‌ای متفاوت عمل کنند. در نتیجه ترکیه مداوماً با این چالش روبرو خواهد ماند.

متأسفانه، رویکرد راه حل بین‌المللی برابر و پذیرفتن ساختار حاکمیتی برابر و دو دولتی که ما در قبرس از آن دفاع می‌کنیم، برای اتحادیه اروپا غیرقابل قبول به نظر می‌رسد. به همین ترتیب، موضع ما نیز روشن است و انتظار نمی‌رود هدف ترکیه در مورد استقلال ترک‌های قبرس تغییر کند. اگر این مشکل به طور دائم حل نشود، روابط ترکیه با اتحادیه اروپا پیشرفت نخواهد کرد.

عدم انطباق با معیارهای کپنهاگ
در واقع مسئله قبرس تنها بخشی از مشکلات روابط ترکیه و اتحادیه اروپاست. راستش را بخواهید، علاوه بر مساله قبرس، ناتوانی یا عدم تمایل ترکیه به رعایت معیارهای سیاسی کپنهاگ بزرگترین مانع در راه احیای روابط است.

این دو موضوع در کنار هم، دو سنگ بزرگ هستند. یعنی هم مساله قبرس و هم عدم انطباق ساختار سیاسی، دموکراسی و حقوقی ترکیه با معیارهای کپنهاگ، ما را دچار مشکل کرده است.

معیارهای کپنهاگ مجموعه‌ای از استانداردهای اساسی دموکراتیک و حقوق بشر را برای کشورهایی که مایل به عضویت در اتحادیه اروپا هستند معرفی می‌کند. نارسایی‌های ترکیه در رعایت این استانداردها در حدی است که اتحادیه اروپا آن را به عنوان یک «پسرفت دموکراتیک» تعریف می‌کند و همواره در کانون انتقادات اتحادیه قرار داریم.

ترکیه دروازه‌های خود را به روی اصلاحات در موضوعات اساسی مانند آزادی بیان، آزادی مطبوعات و استقلال قوه قضائیه بسته و این همان چیزی است که اختلافات ترکیه و اتحادیه اروپا را عمیق‌تر می‌کند.

در مواجهه با این وضعیت، اتحادیه اروپا به جای اینکه ترکیه را به عنوان یک شریک کامل در مذاکرات عضویت ببیند، ترکیه را به دلیل نقض حقوق بشر و تنزل معیارهای دموکراتیک مورد انتقاد و تحریم شدید قرار می‌دهد.

البته نمی‌توانم این را اضافه نکنم: حتی اگر همه شرایط و خواسته‌های اصلاحی اتحادیه اروپا برآورده شود، شک ندارم که با موانع و خواسته‌های دیگری مواجه خواهیم شد! با این وجود، فرآیند عضویت مهم است زیرا به افزایش استانداردها، کیفیت، رفاه و تعاملات مبتنی بر منافع متقابل در ترکیه کمک خواهد کرد.

این اهمیت زمانی بهتر درک می‌شود که جهش آخرین کشورهایی را بنگریم که عضو اتحادیه شده و از ما سبقت گرفته‌اند. به عبارتی روشن، آنان در مسیر رشد هستند و ترکیه در مسیر افول.

پذیرش ترکیه برایشان سخت است
نه تنها معیارهای سیاسی و دموکراسی، بلکه وسعت جغرافیایی و میزان جمعیت ترکیه نیز منبع تنش قابل توجهی در روابط ما با اتحادیه اروپا است. زمانی که اتحادیه اروپا با جمعیت ۴۵۰ میلیون نفری، ترکیه را با جمعیتی نزدیک به ۹۰ میلیون نفر و جغرافیای وسیع آن به عنوان یک عضو کامل بپذیرد، تغییرات عمده‌ای در موازنه‌های سیاسی و مکانیسم‌های تصمیم‌گیری ایجاد خواهد شد.

این مشکل، منجر به افزایش نگرانی‌ها در مورد ترکیه در توازن سیاسی داخلی اتحادیه اروپا، به ویژه در آلمان و فرانسه می‌شود که بیشترین جمعیت و قدرت را دارند.

قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی ترکیه بسیاری از کشورها را در مورد نقش این کشور در ساختار کنونی اتحادیه اروپا نگران کرده است. آنچه در مورد لهستان، مجارستان و قبرس رخ داد اعضای فعلی را تشویق می‌کند که اشتباه مشابهی را مرتکب نشوند.

تاثیر برگزیت
زمانی که بریتانیا با برگزیت اتحادیه اروپا را ترک کرد، ما یک متحد کلیدی را از دست دادیم که مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین عمل را انجام داد و اتحادیه اروپا را تضعیف کرد. امروز هیچ کشور دیگری در اتحادیه اروپا وجود ندارد که کاندیدای جایگزینی آن و ارزیابی ترکیه از منظر استراتژیک باشد.

در واقع، نه تنها یک حامی مهم را از دست دادیم بلکه روز به روز بیشتر از پیش در معرض کارشکنی یونان و قبرس هستیم.

البته برخی از اندیشمندان اروپایی‌هایی هم هستند که خواهان کسب قدرت ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک اتحادیه اروپا در آینده جهان هستند و اذعان دارند که عضویت ترکیه می‌تواند بیشترین کمک را به این هدف داشته باشد و ما باید در پس‌زمینه تلاش کنیم تا صدای آنها شنیده شود.

نگاه اروپا به اسلام
هویت اسلامی ترکیه منبع نگرانی دیگری در روابط با اتحادیه اروپا است که با ظهور راست افراطی، اهمیت آن برجسته‌تر شده است. افزایش اسلام هراسی در اتحادیه اروپا که ۲۵ میلیون شهروند مسلمان دارد، باعث می‌شود هویت دینی ما به عنوان یک مشکل تلقی شود.

لفاظی‌های ضد مهاجر و تصورات در مورد فرسایش سکولاریسم باعث نگرانی عمومی در مورد روند عضویت کامل ترکیه در اتحادیه اروپا می‌شود. ظهور راست افراطی و سخت‌تر شدن نگرش‌ها نسبت به اسلام بر وجهه ترکیه در اتحادیه اروپا تأثیر منفی می‌گذارد.

بسیاری از سیاستمداران می‌گویند: اتحادیه اروپا ترکیه را نمی‌پذیرد زیرا این یک باشگاه مسیحی است و جایی برای کشور اسلامی ندارد.

مسائل مربوط به مهاجرت و ویزا 
نه تنها افزایش مهاجرت غیرقانونی، بلکه درخواست پناهندگی سیاسی از ترکیه به اروپا به ویژه با مهاجرت شهروندان ترک یقه سفید به آلمان مشهودتر شده است. ۱۰۰ هزار نفری که از ترکیه به اتحادیه اروپا آمده‌اند درخواست پناهندگی سیاسی کرده‌اند و اکثریت این درخواست‌ها شهروندان ترکیه‌ای هستند که با ویزا آمده‌اند. این وضعیت باعث ایجاد ترس و تردید در کشورهای اتحادیه اروپا نسبت به مهاجران ترکیه شده است.

افزایش نرخ رد درخواست ویزا به دلایل تحقیرآمیز در اروپا نیز باعث می‌شود که نیروی کار یقه سفید ترکیه از فرصت‌های کاری در اروپا محروم شود. در حالی که به بسیاری از کشورهای همسایه حق ورود بدون ویزا به منطقه شنگن داده شده است، ما با بن بست مذاکرات آزادسازی ویزا روبرو هستیم.

ترکیه باید با دفاع از حقوق شهروندان ترک مقیم اروپا در این موضوع نقش فعال‌تری داشته باشد.

کاهش سرمایه گذاری، کاهش سرعت گردشگری
ترکیه در ۶ سال گذشته حتی یک پنی سرمایه گذاری از بانک سرمایه گذاری اروپا دریافت نکرده است. این وضعیت به دلیل تصمیم محدودیت‌های اتخاذ شده پس از تنش در مدیترانه شرقی است.

جریان سرمایه گذاری خارجی اروپا در ترکیه و همچنین و ورود گردشگران به کشور ما در حال کاهش است. این وضعیت ضربه بزرگی به پروژه‌های توسعه ترکیه در بخش‌های استراتژیک وارد می‌کند.

عدم توانایی ترکیه در دریافت حمایت از اروپا به ویژه در حوزه‌های استراتژیک مانند زیرساخت‌های انرژی و حمل و نقل، باعث توقف پروژه‌ها در این مناطق می‌شود.

برای شروعی جدید و غلبه بر چالش‌های کنونی، ترکیه باید در هر صورت وارد یک فرآیند تحول استراتژیک شود و این موضوعات را در دستور کار قرار دهد:

همکاری اقتصادی
ترکیه باید با تعمیق روابط اقتصادی خود با اتحادیه اروپا که تقریباً ۵۰ درصد تجارت و بیشتر سرمایه گذاری‌های خارجی خود را با آن انجام می‌دهد، به اراده خود برای افزایش یکپارچگی ادامه دهد.

این امر با به روز رسانی توافقنامه اتحادیه گمرکی، بهبود فضای سرمایه گذاری، تقویت زنجیره تامین و بررسی فرصت‌های تجاری جدید امکان‌پذیر است. علاوه بر این، به منظور انطباق با اهداف تحول سبز اتحادیه اروپا، تمرکز بر انرژی پایدار و پروژه‌های سازگار با محیط زیست ضروری است.

اصلاحات دموکراتیک
در دنیایی که دولت‌های اقتدارگرا در حال افزایش هستند، ترکیه باید در مورد حاکمیت قانون، حقوق بشر و دموکراسی تصمیمی‌گیری کند. اصلاحات در این راستا نه تنها برای مردم ما بلکه برای پیشرفت مذاکرات با اتحادیه اروپا نیز از اهمیت حیاتی برخوردار است. به ویژه، بهبود در زمینه‌هایی مانند آزادی مطبوعات، آزادی بیان و مشارکت سیاسی می‌تواند روند ادغام ترکیه را بدون توجه به وجود یا عدم عضویت، تسریع بخشد.

سیاست مهاجرت
ترکیه می‌تواند با افزایش همکاری با اتحادیه اروپا در مورد بحران پناهجویان، بار دو طرف را کاهش دهد. توسعه سیاست‌های کاربردی مشترک در مدیریت مهاجرت‌های غیرقانونی باعث افزایش اعتبار ترکیه در عرصه بین‌المللی خواهد شد.

امنیت انرژی و قرارداد سبز
ترکیه به عنوان یک کریدور استراتژیک انرژی همچنان نقش کلیدی در امنیت انرژی اتحادیه اروپا ایفا می‌کند. در این زمینه، افزایش تنوع عرضه انرژی و روی آوردن به منابع انرژی تجدیدپذیر می‌تواند روابط ترکیه با اتحادیه اروپا را تقویت کند. 

اگر انسداد کنونی در آینده نزدیک برطرف نشود، تغییرات ژئوپلیتیکی، اقتصادی، فناوری و پویایی انرژی جهان ممکن است ترکیه را وادار کند تا گزینه‌های دیگری برای شراکت استراتژیک جستجو کند. در این صورت ممکن است در صورت انتخاب اشتباه، هم اتحادیه اروپا و هم مردم ترکیه متضرر شوند.

تلاش برای تبعیت از رویکرد برد- برد برای طرفین، بهترین گزینه است. باید تلاش‌ها برای حمایت از روند اصلاحات در ترکیه آغاز شود. اگر یک دولت جدید قوی در آنکارا به قدرت برسد، اقدامات لازم را به سرعت انجام دهد و با چهره‌های جدید واجد شرایط و متقاعدکننده بر سر میز مذاکره بنشیند، می‌تواند در عرض سه سال به دگرگونی اساسی لازم دست یابد.
پایان