به خانه برمی‌گردیم

آنچه می‌خوانید گزارش نورنیوز از هنرمندان خارج نشینی است که میل به بازگشت دارند:

 انتشار ویدئویی از سوی پرستو صالحی، بازیگر سابق سینما و تلویزیون ایران مورد توجه بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت. این بازیگر که چند سالی است به ترکیه مهاجرت کرده و در آنجا ساکن است، در این ویدئو ابراز کرد که دوست دارد به ایران برگردد چرا که زندگی در مهاجرت برای او و مادر سالمند و بیمارش به سختی می‌گذرد و شرایط برای ماندن شان مساعد نیست. پرستو صالحی که کار خود را در سال ۱۳۷۵ با بازی در تئاتر آغاز کرده، پس از نقش آفرینی در سریال «زیر آسمان شهر» در میان مردم به شهرت رسید.

او دلیل مهاجرت اجباری خود را به ترکیه مسائلی عنوان کرد که در پی حضورش در مراسم قربانیان سرنگونی هواپیمای اوکراینی برایش پیش آمده بود. صالحی همچنین پس از انتشار ویدئو، با انتشار یک استوری در صفحه شخصی خود درباره قضاوت‌هایی که پس از تصمیم بازگشت به ایران شده و آنفالو شدنش توسط برخی از دوستانش واکنش نشان داد.

در هر حال انتشار ویدئوی این بازیگر و ابراز تمایلش به بازگشت به ایران، توجه بسیاری را به این موضوع جلب کرد؛ موضوعی که با عنوان بازگشت هنرمندان مهاجرت کرده یا به قولی جلای وطن کرده می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد و آسیب شناسی شود.

اولین واکنش رسمی به ویدئوی صالحی از سوی محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت گرفت. او روز جمعه ۱۲ مردادماه در برنامه سینمایی «هفت» در این باره چنین گفت: «درباره خانم صالحی من در افکار عمومی شنیدم. ما یک قاعده کلی داریم که همه ایرانیان می‌توانند به کشور وارد شوند. خانم صالحی تا همین اواخر کنش‌های براندازانه داشتند. بنای ما این است که حداکثر رفاقت را در حوزه فرهنگ ایجاد کنیم. بازیگری مانند ایشان بود که کشف حجاب کرده بود، اما بعد از محکومیت دوباره برگشت و ابراز ندامت کرد. پیش خود من هم آمده بود و دستگاه قضایی هم همراهی بسیار خوبی ایجاد کرد. ما برای بازیگری که ۴۰ سال ممنوع‌الکار بود، فعالیت عادی‌اش را بدون سروصدا ایجاد کردیم.»

بازگشت هنرمندان مهاجرت کرده، البته بی سابقه نیست و در گذشته نیز بازیگرانی که کشور را ترک کرده و حتی در شبکه‌های تلویزیونی خارج از ایران فعالیت داشتند، با تصمیم شخصی به ایران بازگشتند. در این رابطه می‌توان به رابعه اسکویی بازیگر سینما و تلویزیون اشاره کرد. اسکویی که در دی ۱۳۹۴ از ایران خارج شده و به شبکه ماهواره‌ای جم تی وی در ترکیه پیوسته بود، بعد از دو سال حضور در خارج از کشور، در بهمن ماه ۱۳۹۶ به ایران بازگشت. او که از بازگشت خود ابراز خوشحالی می‌کرد، به سرعت مورد استقبال همکارانش در ایران قرار گرفت و در حلقه دوستان داخل پذیرفته شد.

 اسکویی در اولین مصاحبه‌اش هدف اصلی مهاجرت به خارج از کشور را توجه نکردن برخی به هنرمندان در داخل کشور عنوان کرد و نیز ابراز داشت که این کار را با تصمیم شخصی خودش انجام داده و هدفش از بازگشت به ایران نیز بیماری و علاقه به وطن بوده است.

 او گفت: «زمانی تصمیم به رفتن گرفتم که حدودا دو سال بود که هیچ فیلمنامه‌ای در ایران به من پیشنهاد نمی‌شد. هم برایم جای تعجب داشت و هم شرایط زندگی به خاطر این مورد برایم سخت شده بود. زمانی که تصمیم به رفتن گرفتم فکر کردم با رفتنم می‌توانم یک کار فرهنگی جدید با معیار‌هایی که در ذهنم بود در خارج از ایران داشته باشم. وقتی رفتم دو کار هم تولید شد ولی بعد از مدتی متوجه شدم این شرایطی که در خارج از ایران است به هیچ وجه با معیار‌های من سازگار نیست و من ربطی به اینجا و شرایطش ندارم، چون من در ایران رابعه اسکویی هستم نه دراینجا و از رفتنم پشیمان شدم، قطع همکاری خود را اعلام کردم و تصمیم گرفتم با هر شرایطی شده به کشورم برگردم. وقتی برگشتم رفتار بسیار مناسبی با من شد و مرا پذیرفتند. مسئولین رسانه ملی رفتار بسیار مناسبی با من داشتند و من توانستم پس از یک سال و نیم بازگشت به ایران، دوباره به ایفای نقش در رسانه ملی بپردازم.»

اسکویی از دوستان، مردم و مسئولین رسانه ملی که به زعم خودش نگاه پدرانه‌ای به او داشتند و در این مدت همیاری خود را از او دریغ نکردند تشکر و عذرخواهی کرد و نیز از رسانه ملی تشکر کرد که او را همراهی کرد تا دوباره به آغوش هنر ایران بازگردد. او گفت که من در هر شرایطی به ایرانی بودن خودم می‌بالم و عهد کردم تا توان دارم برای مردم و مملکتم کار کنم و فرصت داده شود تا گذشته را جبران کنم. (تسنیم،۱۵ خرداد ۱۳۹۸)

چکامه چمن ماه نیز از جمله بازیگرانی بود که همراه اسکویی در آن زمان به ترکیه مهاجرت کرده و به شبکه ماهواره‌ای جم تی وی پیوسته بود. چندی پیش بود که خبر بازگشت این بازیگر به ایران بعد از ۱۰ سال در رسانه‌ها منتشر شد. این خبر در پی انتشار یک استوری و پست در صفحه شخصی خود بازیگر منتشر شده بود که حاکی از بازگشت او به ایران بود. (هفت صبح، ۱۱ تیر ۱۴۰۳)

راه بازگشت همچنان برای معین باز است

بازگشت بازیگران مهاجرت کرده از ایران یک سوی این ماجراست و بازگشت هنرمندان خارج نشین نیز سوی دیگر. در این رابطه چند وقت پیش بود که زمزمه بازگشت نصرالله معین، خواننده خارج نشین شنیده شد و واکنش‌هایی را در پی داشت. ماجرا از این قرار بود که محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حاشیه نشست هیئت دولت در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران درباره بازگشت این خواننده گفت که او می‌تواند به ایران برگردد و برای دریافت مجوز هم مانند سایر خوانندگان روال قانونی را طی کند. صحبت‌های وزیر ارشاد درباره بازگشت این خواننده پاپ به کشور با واکنش‌های فراوانی همراه بود. این صحبت‌ها سبب بروز واکنش منفی از سوی برخی افراد شد و از سوی دیگر برخی نیز با مثبت توصیف کردن گفته‌های وزیر ارشاد، آن را روزنه‌ای برای ارتباط با هنرمندان خارج از کشور و فراهم کردن زمینه حضور آنها در ایران دانستند. 

اسماعیلی در برنامه سینمایی «هفت» که در ۱۲ مرداد پخش شد، مجددا درباره بازگشت معین سخنانی را مطح کرد. او در این باره گفت: «این سوال عادی یک خبرنگار بود و من هم پاسخ دادم. آقای معین هم یک ایرانی هستند و هرزمان که بخواهند می‌توانند وارد ایران شوند و اجراهایشان هم تابع قوانین کشور باشد. ولی از طرفی مثلا یکی از بازیگرانی که قرار بود به ایران برگردد شاکی خصوصی داشت و این موضوع دیگر ربطی به حاکمیت ندارد. یکی از شعار‌های رئیس جمهور شهید بازگشت ایرانیان خارج از کشور بوده است. من هم همه جا اعلام کردم که فضای بازگشت همه ایرانیان را فراهم می‌کنیم و این کار را هم کردیم. خواننده‌ای داشتیم که ۴۵ سال در ایران اجازه فعالیت نداشت، اما مشکلش را برطرف کردیم. این خصلت شهید رئیسی بود هرچند که رسانه می‌خواست او را بداخلاق نشان دهد. ایشان حتی جلوی سخت‌گیری من را می‌گرفت.»

درباره بازگشت خوانندگان خارج نشین به کشور می‌توان به بازگشت حبیب محبیان خواننده ساکن آمریکا اشاره کرد که پس از سال‌ها دوری از وطن، در سال ۱۳۸۸ خواستار برگشت به ایران شد. پس از موافقت با حضور محبیان در کشور، او به همراه خانواده‌اش به ایران برگشت و حتی در پی تولید و انتشار آلبومی بود که البته هرگز به ثمر نرسید. حبیب سال ۱۳۹۵ در ایران درگذشت و یک سال و نیم پس از مرگش برای نخستین بار صدای او با آهنگ «مرگ قو» از صدا و سیما پخش شد.

 همچین بیژن مرتضوی خواننده دیگری بود که گفته می‌شود در زمان ریاست جمهوری سید محمد خاتمی به ایران رفت و آمد داشت و حتی پس از بازگشت مرحوم حبیب محبیان نیز دوباره به ایران آمد. طبق شنیده‌ها او نیز در تلاش گرفتن مجوز برای کار در ایران بود که هرگز نتوانست به آن دست پیدا کند و در نهایت دیگر به ایران برنگشت. 

فریدون آسرایی نیز از جمله خوانندگانی است که سال‌ها در خارج از کشور زندگی کرده و پس از بازگشت به ایران مجوز فعالیت گرفته و به خوانندگی مشغول شده است، اما بر اساس آنچه خود او در گفتگو با روزنامه ابتکار عنوان کرده، وضعیتش با خواننده‌های به اصلاح خارج نشین متفاوت بوده و قطعا حساسیت زیادی که روی آنها وجود دارد، متوجه او نیست.

با این احوال باید دید در آینده چه تدابیری برای بازگشت هنرمندان خارج نشین، چه آنها که سال‌هاست در خارج از کشور ساکن هستند و چه آنها که چند سالی است به دلایل گوناگون مهاجرت کرده‌اند، اندیشیده می‌شود. چیزی که مسلم است و از گفته‌های خود هنرمندان نیز برمی‌آید این است که اشتغال به هنر در خارج از مرز‌های وطن کار آسانی نیست چرا که روح هنرمند با شادی‌ها و رنج‌های مردم سرزمینش برانگیخته می‌شود و می‌تواند در هنرش جلوه‌گر شود.

منبع: ایسنا