بیماری سلیاک در بزرگسالی می تواند خطرناک باشد !
بیماری سلیاک در بزرگسالی را چگونه تشخیص دهیم؟ این بیماری چه علائمی دارد؟ تشخیص به موقع و دقیق بیماری سلیاک به فرد کمک می کند تا از عوارض ناشی از این بیماری جلوگیری کند و زندگی با کیفیت تری را تجربه کند. علائم، عوارض و روش های درمان بیماری سلیاک در بزرگسالی را در شادمگ بخوانید.
بیماری سلیاک در بزرگسالی چیست ؟
بیماری سلیاک در بزرگسالی یک اختلال خودایمنی است که به دلیل عدم تحمل بدن به پروتئین گلوتن رخ می‌دهد. گلوتن در موادی مثل گندم، جو و چاودار یافت می‌شود. در این بیماری، مصرف گلوتن باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به مخاط روده کوچک حمله کند و به مرور زمان منجر به التهاب و تخریب پرزهای روده شود. این تخریب باعث مشکلات جدی در جذب مواد مغذی می‌شود.
علائم بیماری سلیاک در بزرگسالی
بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که در آن بدن به پروتئین گلوتن واکنش نشان می‌دهد. وقتی فرد مبتلا به سلیاک، گلوتن مصرف می‌کند، سیستم ایمنی بدن به مخاط روده کوچک حمله کرده و باعث التهاب و آسیب به آن می‌شود. این اختلال منجر به مشکلاتی در جذب مواد مغذی و بروز علائم متنوع در افراد می‌شود.
علائم بیماری سلیاک در کودکان:
- علائم گوارشی: اسهال، استفراغ، تهوع، ورم شکم، مدفوع بدبو و کدر
- عدم جذب مواد مغذی: کم خونی، کاهش وزن، عدم رشد کافی
- علائم عصبی: بی‌قراری، adhd در بزرگسالان، اختلال تمرکز، تشنج
علائم بیماری سلیاک در بزرگسالان:
- علائم گوارشی: نفخ، باد روده، درد شکم، کاهش وزن، اسهال، یبوست، تهوع و استفراغ
- علائم عصبی: بی‌حسی دست و پا، مشکلات تعادلی، اختلالات شناختی
- سایر علائم: پوکی استخوان، کم‌خونی، خارش پوست، درد استخوان و مفاصل، زخم‌های دهانی، سردرد
در هر گروه سنی، علائم ممکن است متنوع باشد و تشخیص سریع آن نیاز به بررسی دقیق پزشکی و آزمایش‌های مرتبط با گلوتن و آنتی‌بادی‌ها دارد.
درمان بیماری سلیاک
عوارض بیماری سلیاک چیست ؟
بیماری سلیاک در صورتی که درمان و مدیریت نشود، می‌تواند عوارض جدی و بلندمدتی به دنبال داشته باشد. این عوارض ناشی از تخریب مخاط روده و عدم جذب مناسب مواد مغذی مورد نیاز بدن است. برخی از مهم‌ترین عوارض بیماری سلیاک عبارتند از:
۱. سوء جذب مواد مغذی
- کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی: به دلیل آسیب به پرزهای روده کوچک، بدن نمی‌تواند مواد مغذی مانند آهن، کلسیم، ویتامین B12، ویتامین D و سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری را به درستی جذب کند.
- کم‌خونی: کمبود آهن و ویتامین B12 می‌تواند به کم‌خونی منجر شود که علائمی مانند خستگی، ضعف و تنگی نفس را به دنبال دارد.
۲. پوکی استخوان (استئوپروز) و نرمی استخوان (استئومالاسی)
- به دلیل کاهش جذب کلسیم و ویتامین D، افراد مبتلا به سلیاک ممکن است در معرض پوکی استخوان قرار بگیرند که منجر به شکنندگی استخوان‌ها می‌شود.
۳. ناباروری و مشکلات بارداری
- در زنان، عدم درمان سلیاک ممکن است به ناباروری، سقط جنین مکرر یا زایمان زودرس منجر شود.
- در مردان نیز، سلیاک ممکن است باعث کاهش تعداد اسپرم و ناباروری شود.
۴. سرطان‌های دستگاه گوارش از عوارض بیماری سلیاک در بزرگسالی
- افراد مبتلا به سلیاک که به طور مداوم گلوتن مصرف می‌کنند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به برخی سرطان‌های روده کوچک و لنفوم روده قرار دارند.
۵. درماتیت هرپتی‌فرمیس
- این یک بیماری پوستی همراه با خارش و تاول‌های دردناک است که اغلب در افراد مبتلا به سلیاک بروز می‌کند. این وضعیت پوستی با عدم مصرف گلوتن بهبود می‌یابد.
۶. مشکلات عصبی و شناختی
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن دست‌ها و پاها (نوروپاتی محیطی)
- تشنج
- مشکلات تعادلی
- اختلالات شناختی مانند ضعف حافظه و تمرکز
۷. ضعف سیستم ایمنی
- افراد مبتلا به سلیاک در صورت عدم مدیریت بیماری ممکن است بیشتر در معرض عفونت‌ها و بیماری‌های خودایمنی دیگر مانند دیابت نوع ۱، بیماری تیروئید یا روماتیسم مفصلی قرار بگیرند.
۸. کوتاهی قد و تاخیر در رشد (در کودکان):
- عدم جذب مواد مغذی در دوران رشد کودکان می‌تواند باعث کوتاهی قد و تأخیر در بلوغ شود.
۹. اختلالات روانی:
- اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانی نیز می‌تواند در نتیجه عدم تشخیص یا مدیریت مناسب بیماری سلیاک بروز کند.
دلیل ابتلا به بیماری سلیاک چیست ؟
۱. عوامل ژنتیکی:
- ژنتیک نقش اصلی در ابتلا به بیماری سلیاک دارد. افرادی که دارای ژن‌های خاصی هستند، به‌ویژه ژن‌های HLA-DQ2 و HLA-DQ8، بیشتر در معرض ابتلا به سلیاک قرار دارند. بیش از ۹۵٪ از افراد مبتلا به سلیاک دارای یکی از این ژن‌ها هستند. با این حال، وجود این ژن‌ها به تنهایی به معنای ابتلا به سلیاک نیست، بلکه نیاز به تحریک از طریق عوامل محیطی دارد.
- بیماری سلیاک اغلب در خانواده‌ها مشاهده می‌شود. اگر یکی از اعضای خانواده نزدیک (مثل والدین، خواهر یا برادر) به سلیاک مبتلا باشد، احتمال ابتلا برای دیگر اعضا افزایش می‌یابد.
۲. عوامل محیطی:
- مصرف گلوتن: شروع مصرف مواد حاوی گلوتن در دوران نوزادی و کودکی می‌تواند محرک بروز بیماری باشد. اما در برخی افراد، این بیماری ممکن است در بزرگسالی نیز ظاهر شود.
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی: برخی عفونت‌ها در دستگاه گوارش ممکن است واکنش ایمنی غیرطبیعی به گلوتن را تحریک کنند.
- محرک‌های محیطی: عوامل محیطی مانند استرس شدید، عمل جراحی، بارداری، زایمان، یا عفونت‌ها ممکن است بیماری سلیاک را در افرادی که مستعد ژنتیکی هستند، فعال کنند.
۳. عوامل خودایمنی:
- سلیاک یک بیماری خودایمنی است، به این معنی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های خودی حمله می‌کند. وقتی گلوتن در روده هضم می‌شود، در افراد مبتلا به سلیاک، سیستم ایمنی بدن به پرزهای روده‌ای حمله می‌کند و باعث تخریب آنها می‌شود.
- افرادی که بیماری‌های خودایمنی دیگری مانند دیابت نوع ۱، بیماری تیروئید یا بیماری آدیسون دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سلیاک هستند.
۴. عوامل دیگر:
- سن شروع تغذیه با گلوتن: برخی تحقیقات نشان می‌دهد که زمان آغاز مصرف مواد حاوی گلوتن در دوران نوزادی می‌تواند تأثیر داشته باشد. به تأخیر انداختن مصرف گلوتن ممکن است خطر ابتلا به سلیاک را کاهش دهد، اما این موضوع هنوز به طور کامل اثبات نشده است.
- سابقه عفونت‌های ویروسی: برخی از ویروس‌ها مانند روتاویروس ممکن است خطر بروز بیماری سلیاک را افزایش دهند.
تشخیص بیماری سلیاک در بزرگسالی
۱. بررسی علائم:
پزشک ابتدا علائم بیمار را ارزیابی می‌کند. علائم سلیاک می‌توانند از گوارشی (مانند اسهال، نفخ، و کاهش وزن) تا غیرگوارشی (مانند کم‌خونی، پوکی استخوان، و مشکلات پوستی) متفاوت باشند. اگر علائم مشکوک به سلیاک باشند، پزشک مراحل بعدی را توصیه خواهد کرد.
۲. آزمایش‌های خون:
آزمایش خون اولین گام در تشخیص بیماری سلیاک است و برای بررسی وجود آنتی‌بادی‌هایی که نشان‌دهنده واکنش سیستم ایمنی بدن به گلوتن هستند، انجام می‌شود. آزمایش‌های اصلی شامل:
- آنتی‌بادی ضد ترانس‌گلوتامیناز بافتی (tTG-IgA): رایج‌ترین و دقیق‌ترین آزمایش خون برای تشخیص سلیاک است. در صورت مثبت بودن، احتمال زیادی برای ابتلا به سلیاک وجود دارد.
- آنتی‌بادی‌های ضد اندومیسیوم (EMA): این آزمایش کمتر استفاده می‌شود اما برای تأیید تشخیص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- آنتی‌بادی‌های ضد دئامید گلوتن (DGP): این آزمایش در برخی موارد خاص به ویژه برای افرادی که tTG-IgA منفی دارند اما مشکوک به سلیاک هستند، استفاده می‌شود.
توجه داشته باشید که برای انجام این آزمایش‌ها، فرد باید گلوتن را مصرف کند. اگر فرد قبل از آزمایش خون رژیم بدون گلوتن را شروع کند، ممکن است نتایج منفی کاذب به دست آید.
۳. آندوسکوپی و بیوپسی روده کوچک:
در صورتی که آزمایش خون مثبت باشد، پزشک ممکن است برای تأیید تشخیص آندوسکوپی با بیوپسی روده کوچک را انجام دهد. این روش شامل:
- آندوسکوپی: یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر که به دوربینی متصل است، از طریق دهان به روده کوچک فرستاده می‌شود تا بافت‌های روده بررسی شوند.
- بیوپسی: نمونه کوچکی از بافت روده کوچک برای بررسی زیر میکروسکوپ گرفته می‌شود. در افراد مبتلا به سلیاک، تخریب پرزهای روده‌ای که به سوء جذب مواد غذایی منجر می‌شود، مشاهده خواهد شد.
۴. آزمایش ژنتیکی:
آزمایش ژنتیکی برای بررسی وجود ژن‌های HLA-DQ2 و HLA-DQ8 می‌تواند مفید باشد. این ژن‌ها در اکثر افراد مبتلا به سلیاک وجود دارند. اگر فردی این ژن‌ها را نداشته باشد، احتمال ابتلا به سلیاک تقریباً منتفی است. این آزمایش معمولاً در مواردی که نتایج آزمایش‌های خون و بیوپسی نامشخص باشد، انجام می‌شود.
۵. بررسی رژیم بدون گلوتن:
در برخی موارد، اگر نتایج آزمایش‌ها مبهم باشد، پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند که رژیم غذایی بدون گلوتن را شروع کرده و علائم را پیگیری کند. اگر علائم با حذف گلوتن بهبود یابد و در صورت مصرف مجدد گلوتن علائم بازگردد، این ممکن است به تشخیص سلیاک کمک کند.
۶. تشخیص افتراقی:
پزشک همچنین ممکن است سایر بیماری‌هایی که علائمی مشابه سلیاک دارند را بررسی کند. این شامل بیماری‌هایی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، بیماری کرون و حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی است.
نکته مهم:
رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن قبل از تشخیص می‌تواند باعث کاهش یا حذف آنتی‌بادی‌ها در خون و تخریب کمتر پرزهای روده‌ای شود. بنابراین، برای تشخیص دقیق، فرد باید گلوتن را در رژیم غذایی خود حفظ کند تا نتایج آزمایش‌ها دقیق باشند.
پایان
منبع: مجله شاد
