تست خانگی بررسی پیری مغز

اگرچه نمی‌توان طول عمر دقیق هیچ فردی را پیش‌بینی کرد، اما متخصصان در سال‌های اخیر روش‌های ساده‌ای را طراحی کرده‌اند تا بفهمند روند پیری افراد چگونه پیش می‌رود؛ آیا با سلامت طی می‌شود یا همراه با ضعف و ناتوانی.

یکی از این روش‌ها که این روزها بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته، آزمون «بشین و پاشو» است. در این آزمون بررسی می‌شود که فرد طی ۳۰ ثانیه چند بار می‌تواند از حالت نشسته به ایستاده برود و دوباره بنشیند.

این آزمون می‌تواند نشانه‌ای از میزان شکنندگی بدن و احتمال خطراتی مثل زمین‌خوردن باشد. هر چه امتیاز فرد در این آزمون پایین‌تر باشد، احتمال کاهش تحرک و تعادل در او بیشتر خواهد بود.

با این حال، اگر بخواهیم درک کامل‌تری از روند پیری داشته باشیم، باید فقط به سلامت جسمی بسنده نکنیم.

سلامت ذهن، تاب‌آوری روانی و داشتن روابط اجتماعی نیز نقش مهمی در کیفیت پیری ایفا می‌کنند. به‌گفته‌ یک مدرس دانشگاه در حوزه بیومکانیک ورزشی، ارزیابی این جنبه‌های شناختی و ذهنی می‌تواند دید بهتری از وضعیت سالمندی به ما بدهد.

او توصیه کرده که برای بررسی این موضوع بهتر است سراغ آزمون‌هایی رفت که توانایی‌های ذهنی ما را می‌سنجند؛ توانایی‌هایی مثل تمرکز، حافظه و انعطاف ذهنی.

سه آزمونی که برای این هدف مناسب هستند، شامل «آزمون ترسیمی دنباله‌دار»، «تکلیف استروپ» و «چالش دووظیفه‌ای» می‌شوند.

آزمون ترسیمی دنباله‌دار (Trail Making Test)

این آزمون برای سنجش توانایی تمرکز بصری، جابه‌جایی بین وظایف و عملکرد اجرایی مغز طراحی شده است.

در این روش، به فرد برگه‌ای داده می‌شود که روی آن نقاطی با اعداد و حروف مشخص شده‌اند. او باید با مداد این نقاط را طبق دستور به هم وصل کند.

در بخش اول، فقط اعداد هستند و فرد باید آن‌ها را به ترتیب از عدد ۱ به بعد به هم وصل کند.

در بخش دوم، هم اعداد و هم حروف وجود دارند و فرد باید به‌صورت متناوب، مثلاً ۱-A-2-B و به همین ترتیب، نقاط را به هم وصل کند.

مدت زمان انجام هر بخش ثبت می‌شود. بخش اول سرعت دید و حرکت را می‌سنجد و بخش دوم عملکردهای پیچیده‌تر ذهنی مثل توانایی جابه‌جایی بین دستورها و جلوگیری از اشتباه را ارزیابی می‌کند.

اگر زمان بخش دوم نسبت به بخش اول خیلی بیشتر شود، ممکن است نشان‌دهنده‌ ضعف در عملکردهای اجرایی مغز باشد.

این آزمون نه‌تنها قابل انجام در خانه است، بلکه در بسیاری از کلینیک‌ها نیز برای بررسی صدمات مغزی، تشخیص زودهنگام زوال عقل و حتی پیگیری روند درمان در بیماران نورولوژیک به کار می‌رود.

تکلیف استروپ (Stroop Task)

تکلیف استروپ یکی از روش‌های شناخته‌شده در روان‌شناسی است که برای سنجش میزان تمرکز و توانایی مغز در مقابله با تداخل اطلاعات به‌کار می‌رود.

در این آزمون، کلماتی که نام رنگ‌ها هستند، با رنگ متفاوت نوشته می‌شوند. وظیفه‌ فرد این است که کلمه را نخواند، بلکه رنگ آن را بگوید.

مثلاً اگر کلمه‌ «سبز» با رنگ قرمز نوشته شده باشد، فرد باید بگوید «قرمز»، نه «سبز». این کار نیازمند کنترل ذهنی بالایی‌ست، چون تمایل طبیعی مغز این است که کلمه را بخواند، نه اینکه رنگ را تشخیص دهد.

افرادی که در این آزمون دچار مشکل می‌شوند، معمولاً کندتر پاسخ می‌دهند، بیشتر اشتباه می‌کنند یا نمی‌توانند بر وسوسه‌ خواندن کلمه غلبه کنند.

از این آزمون در کلینیک‌ها برای بررسی مشکلات تمرکز و انعطاف‌پذیری شناختی، به‌ویژه در افرادی با اختلالات توجه مثل ADHD یا دیگر مشکلات نورولوژیکی استفاده می‌شود.

چالش دووظیفه‌ای (Dual-task Challenge)

در این روش، فرد باید هم‌زمان دو کار انجام دهد (معمولاً یک کار فیزیکی و یک کار ذهنی) تا بررسی شود که انجام یکی چگونه روی دیگری اثر می‌گذارد.

این نوع ارزیابی به ما نشان می‌دهد که مغز چگونه منابع توجه خود را بین کارهای مختلف تقسیم می‌کند و تا چه اندازه در انجام چند وظیفه هم‌زمان موفق است. به‌ویژه در مواردی مثل حفظ تعادل و راه‌رفتن، این موضوع اهمیت زیادی دارد.

نمونه‌های ساده‌ این آزمون شامل راه‌رفتن در حالی‌که هم‌زمان صحبت می‌کنید یا شمردن اعداد هنگام انجام تمرین‌های بدنی است.

وقتی افراد در این چالش‌ها دچار مشکل می‌شوند، ممکن است زمین بخورند یا از افتادن بترسند، به‌خصوص زمانی که هم‌زمان در محیط کاری درگیر مسئولیت‌های دیگری هم هستند.

در توانبخشی، تمرینات دووظیفه‌ای به افراد کمک می‌کند تا تعادل و هماهنگی خود را بهبود دهند. همچنین در تحقیقات علمی برای بررسی نقش توانایی‌های شناختی در عملکردهای فیزیکی بدن استفاده می‌شود.