تلاش‌های اوپک‌پلاس در پایداری بازار؛ موفقیت ۸ ساله

بیانیه همکاری از شرایطی که بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ در بازار نفت رخ داد، سرچشمه گرفته است، زمانی که بازار جهانی نفت با یکی از شدیدترین فروپاشی‌های تاریخی روبه‌رو شد. این وضع پیامدهای منفی برای اقتصاد جهانی داشت. کشورهای شرکت‌کننده که در آینده اوپک‌پلاس را تشکیل خواهند داد، تشخیص دادند که تنها راه مقابله با چالشی با این سطح، دست دادن و همکاری با یکدیگر است. بذر این تمایل به همکاری در تصمیم‌گیری کنفرانس صدوهفتادم اوپک در تاریخ ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۶ تشکیل شد؛ این بذر به تصمیم کنفرانس صدوهفتادویکم اوپک در تاریخ ۳۰ نوامبر ۲۰۱۶ تبدیل شد و در نهایت به بیانیه همکاری تاریخی در تاریخ ۱۰ دسامبر ۲۰۱۶ به‌وجود آمد.

در ابتدا، بیانیه همکاری برای مدت ۶ ماه اثرگذار بود، اما تعهدات اختیاری تولید آن بارها تمدید و به ابزاری ضروری برای مقابله با چالش‌های بازار و پاسخگویی به تحولاتی که بر صنعت نفت تأثیرگذار بود، تبدیل شد. این تلاش‌ها نه‌تنها سبب ایجاد نتایج تاریخی شد، بلکه نشان‌دهنده علاقه‌مندی زیاد بین کشورهای شرکت‌کننده برای همکاری بیشتر در طیف گسترده‌ای بود که شامل مبادله دانش در مورد دیدگاه‌های بلندمدت نفت و انرژی؛ نوآوری فنی به‌منظور افزایش کارایی و همکاری برای بهبود اعتبار مسائل زیست‌محیطی در صنعت نفت، در میان سایر حوزه‌ها می‌شود.

 تمایل به همکاری بیشتر و گسترده‌تر با عنوان منشور همکاری که از سوی کشورهای شرکت‌کننده در ششمین نشست وزرای اوپک و غیر اوپک که در تاریخ ۲ ژوئیه ۲۰۱۹ امضا شد، به تحقق پیوست. باید توجه داشت که این یک تعهد در سطوح بالا برای تسهیل گفت‌وگو بین کشورهای شرکت‌کننده است که هدف آن، ترویج پایداری در بازار نفت و همکاری در فناوری و دیگر حوزه‌ها برای بهره‌مندی تولیدکنندگان نفت، مصرف‌کنندگان، سرمایه‌گذاران و اقتصاد جهان است. در همین حال این یک راه برای ادامه استفاده بلندمدت از نفت به‌عنوان یک مؤلفه کلیدی در ترکیب جهانی انرژی و تلاشی است برای ایجاد بهبود اعتبارات زیست محیطی و کارایی استفاده از نفت با تکیه بر راهبرد مشخص و فناوری‌ برای پیشرفت صنعت جهانی نفت جهانی.

این منشور، اصول شفافیت، عدالت و منصفانه بودن را ترویج می‌دهد، همچنین در هسته مرکزی آن مفهوم چندجانبه‌گرایی قرار دارد. این مفهوم نشان‌دهنده تفکر و ایده اوپک برای ترویج و شرکت در گفت‌وگوی گسترده با تمام بازیگران اصلی در صنعت انرژی ازجمله تولیدکنندگان نفت، مصرف‌کنندگان، سرمایه‌گذاران، تحلیلگران و دیگران است. این منشور یک اتاق گفت‌وگو میان کشورهای شرکت‌کننده و ذی‌نفعان بازار ارائه می‌دهد.

 

چالش‌های سال‌های ۲۰۲۴-۲۰۱۷

چالش‌هایی که بازار نفت در هشت سال اخیر با آنها مواجه شده است، متفاوت و گاهی بی‌سابقه بوده است. این موارد شامل عواملی همچون رکود شدید بازار نفت بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶، توسعه نوآوری‌ها و اختلال در فناوری، بحران‌های جغرافیای سیاسی که به درگیری در برخی مناطق منجر شد، همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ و تأثیرات بعدی آن بر بازار، عدم اطمینان کلان اقتصادی، بسته‌های محرک دولتی با سطوح بی‌سابقه و ده‌ها عامل و مسئله دیگر می‌شوند. هنگامی که به بزرگی این تغییرات می‌نگریم متوجه می‌شویم برخی از آنها امکان دارد تنها یک بار در هر قرن رخ دهد، بدین طریق می‌توانیم وسعت چالش‌های پیش ‌روی بازار نفت را به‌خوبی درک کنیم. توافق هماهنگی تولید در بیانیه همکاری نقشی حیاتی در کمک به صنعت نفت ایفا کرد و نه‌تنها باعث شد صنعت جهانی نفت از این تلاطم‌ها جان سالم به در ببرد، بلکه سبب شد به رشد خود ادامه دهد. یکی از واضح‌ترین نشانه‌های این موضوع، نحوه واکنش بیانیه همکاری به اختلال‌های شدید بازار ناشی از اوج همه‌گیری کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۰ بود. در این دوران خاص، اصول تئوریک عرضه و تقاضا در بازار با یکدیگر هماهنگ نبودند. تقاضای جهانی نفت به‌شدت کاهش یافت، بعضی شرکت‌ها ورشکسته شدند و احتمال از دست دادن شغل‌های بسیار وجود داشت.

مذاکرات میان تولیدکنندگان بزرگ در نهایت به سه نشست «فوق‌العاده»، دو نشست وزیران اوپک و غیراوپک و یک نشست از گروه جی‌۲۰ در سال ۲۰۲۰ با ریاست عربستان سعودی منتهی شد. در دهمین نشست فوق‌العاده وزیران اوپک و غیراوپک در ۱۲ آوریل ۲۰۲۰، اوپک‌پلاس بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین تعدیل تولید در تاریخ خود را تصویب کرد که تا ۳۰ آوریل ۲۰۲۲ اعتبار داشت. شفافیت و اطمینانی که این تصمیم به بازار داد، نقش کلیدی در بقای صنعت نفت ایفا کرد.

اوپک‌پلاس از طریق تعدیل‌های داوطلبانه تولید که با هدف کمک به ثبات بازار انجام شد، نقش حیاتی در متعادل‌سازی بازار جهانی نفت داشت. در طول پنج سال بعد، توافق هماهنگی تولید اعضای بیانیه همکاری، تعدیل‌های تولید را براساس تحلیل‌های دقیق از بازار نفت اصلاح کرد. باید در اینجا به این نکته اشاره کنم که نشست‌ وزیران اعضای بیانیه همکاری توسط کمیته نظارت مشترک وزیران (JMMC) پشتیبانی می‌شود که وظیفه نظارت بر تعدیل‌های داوطلبانه تولید، ارزیابی شرایط بازار و ارائه پیشنهادها به نشست وزیران اعضای بیانیه همکاری را بر عهده دارد. جلسات منظم کمیته نظارت مشترک وزیران به این مجموعه انعطاف‌پذیری و چابکی بخشیده است. بیانیه‌های مطبوعاتی نشست‌های وزیران اوپک و غیراوپک (ONOM) معمولاً به کمیته نظارت مشترک وزیران این اختیار را می‌دهند که جلسات اضافی برگزار کنند یا در صورت لزوم، هر زمان که لازم باشد، درخواست برگزاری نشست وزیران اوپک و غیراوپک را برای بررسی تحولات بازار ارائه دهند.

اوپک و اوپک‌پلاس نقش مهمی را در این زمینه ایفا می‌کنند، با توجه به اهمیت کشورهای عضو به‌عنوان تولیدکنندگان پیشرو، این اعتبار و نفوذ به آنها کمک کرده است تا اختلالات بازار ناشی از تنش‌های سیاسی در جهان را که ممکن است بر عرضه نفت تأثیر بگذارند تا حد زیادی مدیریت کنند.