تلقی دستگاه اطلاعاتی ترکیه از خطر «راست افراطی»- بخش پایانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، رشد قابل توجه گفتمان سیاسی و اجتماعی راست افراطی در اروپا و آمریکا، موضوع مهمی است که توجه بسیاری از کشورها را به سوی خود جلب کرده است.

ترکیه نیز به عنوان کشوری با ظرفیت های ملی گرایی تنش زا و بستر رشد راست افراطی، رصد و پیگیری این موضوع را در دستور کار قرار داده است.

همچنان که در بخش پیشین گزارش اشاره کردیم، از وقتی که ابراهیم کالن به عنوان رئیس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه معرفی شده، پیگیری تحولات مربوط به فعالیت جریانات ملی گرا و رصد و امکان سنجی تهدیدزا بودن آنان، در دستور کار این سرویس قرار گرفته و رسماً به عنوان یک تهدید، مورد مطالعه قرار می گیرد.

از آنجایی که رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه یا آکپارتی، ناچار شده به منظور تشکیل کابینه با تندروترین جریان راست افراطی یعنی حزب حرکت ملی گرا ائتلاف کند، سرویس میت، به شکل آشکار درباره خطرات ملی گرایی صحبت نمی کند. حالا مدتهاست که این سازمان جاسوسی، تحت لوای بررسی تهدیدات احتمالی رشد راست افراطی در خارج از ترکیه، همین موضوع را در داخل نیز پیگیری می کند. 

دو هفته پیش، ابراهیم کالن در جشن نود و هفت سالگی تاسیس میت، میزبان اردوغان بود و در مراسمی رسمی، آغاز به کار دانشکده مطالعات امنیت ملی وابسته به سرویس میت را نیز اعلام کرد.

گفته می شود که این سرویس، کمیته ای از کارشناسان دانشگاهی خود را مامور کرده تا به شکل جدی، درباره تهدیدات بالقوه و امکان سنجی تنش آفرینی راست افراطی در ترکیه، مطالعه کنند.

یکی از گاف های مهم این مراسم که همچون یک بمب خبری در ترکیه منفجر شد، این بود که یک رسانه دولتی وابسته به حزب حاکم، در اوج ناشی گری، عکس واضحی از اردوغان و ده ها مامور امنیتی رده بالای میت را منتشر کرد.

این در حالی بود که قبلاً، دو روزنامه نگار مشهور ترکیه، تنها به دلیل افشای ناخواسته مشخصات و نشانی منزل پدر یک مامور اطلاعاتی میت که در لیبی کشته شده بود، زندانی شده بودند. روزنامه سوزجو، انتشار عکس مقامات میت را اقدامی خطرناک دانست و با توصیه یک چهره ملی گرای راست افراطی به نام پروفسور امید اوزداغ رهبر حزب ظفر، عکس مزبور، از تمام پایگاه های خبری و رسانه ای ترکیه پاک شد.

ییلداری اوغور از تحلیلگران مشهور ترکیه درباره نگرش سرویس اطلاعاتی میت به موضوع رشد «راست افراطی» نوشته است: «گاف عجیبی که در انتشار عکس مقامات میت روی داد، توجه همه را به سوی خود جلب کرد. در آن عکس، بیش از تمام ماموران اطلاعاتی سیا، ام.آی.فایو و کا.گ.ب که در طول جنگ سرد ۵۰ ساله در معرض دید قرار گرفتند، در یک قاب قرار گرفتند. البته خوشبختانه عکس ها به سرعت از همه جا پاک شدند. اما ظاهراً جنجال این خبر، اجازه نداد کسی به این موضوع توجه کند که سرویس اطلاعاتی میت، روی چه موضوع مهمی انگشت گذاشته است. بله. میت، به شکل رسمی، MİT در دوره جدید امکان رشد «راست افراطی» را به لیست خطرات امنیتی خود اضافه کرد. اگر چه از سه سال قبل، در برخی اسناد دیگر نیز بدان اشاره کرده اما حالا، مساله جدی تر شده است».

در سند سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، در بخش گزارش های ارزیابی تهدیدات به این موارد اشاره شده است:

شتاب گرفتن روند آزمایش‌ های موشکی مافوق صوت.

 توسعه فناوری سایبری.

 رقابت کشورها در فضا.

افزایش حملات سایبری.

ایجاد  مناطق خطر جدید بر اساس ابزار اینترنت و واقعیت مجازی.

علاوه بر لیست بالا، رشد ناگهانی جنبش‌ های راست افراطی از سال ۲۰۲۱ بدین سو، به عنوان یک تهدید جدی قلمداد شده است.

خطری به نام کنشگر تنها

سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، بر این باور است که در نگرش جدید راست افراطی، گاهی یک فرد، می تواند نقش یک سازمان را ایفا کند.

ییلدرای اوغور درباره نگاه میت به راست افراطی می نویسد: «گزارش میت به طور کلی در مورد ظهور راست افراطی در کشورهای غربی و خشونت های مبتنی بر قدرت نمایی راست افراطی است. اما واقعیت این است که این گزارش، همچنین دارای بخشی در مورد جنبش های راست افراطی در ترکیه است. البته نام هیچ فرد و حزب و سازمانی ذکر نشده، اما نمایه ای از خطر ترسیم شده است. میت به این شکل به موضوع اشاره کرده: گروه‌ های راست افراطی سال ‌ها در سطح ملی برای محافظت از ملت یا نژاد خود فعالیت کرده‌ اند، زیرا بر اساس ایدئولوژی ناسیونالیسم ساخته شده‌ اند. با این حال، به موازات پیشرفت ‌های فناوری، تعاملات بین ‌المللی گروه‌ ها، راست افراطی هم به تدریج شروع به گسترش کرده است. ۲۰ گروه راست افراطی حتی در دوران کرونا، قدرت ارتباط جهانی خود را از طریق شبکه ‌های آنلاین تقویت کردند، به ویژه از طریق کانال های ارتباطی تلگرام. در این فرآیند مشاهده شد که گروه‌ ها فعالیت‌ های مشترکی را سازماندهی می ‌کنند، استراتژی‌ های مشابهی را توسعه می‌ دهند و بر شباهت‌ ها به جای تفاوت‌ های بین خود در مورد درک دشمن مشترک تمرکز می ‌کنند. جنبش ‌های راست افراطی، گروه سنی ۱۳ تا ۱۸ سال را از طریق بسترهای فضای مجازی مورد خطاب قرار می ‌دهند و در پی فرآیندهای تبلیغاتی ایدئولوژیک، قشر جوان را به سمت حملات جدید با الگوی خاص کنشگر تنها سوق می ‌دهند. این نیز موضوعی است که باید مورد توجه قرار گیرد».

ترکیه، از تهدید قدیم تا تهدید جدید

سرویس اطلاعاتی ترکیه قبلاً و به ترتیب از این گفتمان ها به عنوان خطر امنیتی یاد کرده است:

الف) ارتجاع.

ب) کُردیسم.

ج) کمونیسم.

د) جدایی طلبی.

پس از کودتای سال ۱۹۶۰ میلادی و اعدام عدنان مندرس نخست وزیر وقت ترکیه، ژنرال های قدرتمند ترکیه، تعاریف تهدید را در سند سیاست امنیت ملی، در جزوه ای با عنوان کتاب قرمز تدوین کرده و آن را در اختیار شورای امنیت ملی گذاشتند.

در دوران کودتای آرام ۲۸ فوریه و کنار نهادن مرحوم نجم الدین اربکان، توجه به ارزش های دینی و اسلامی، از سوی ژنرال های صاحب نظر عرصه امنیت ملی ترکیه، با کُد «خطرات قدرت گرفتن مرتجعین» تعریف شد.

در عین حال، پس از آن که یک قاضی، یک شخص ملی گرای راست افراطی و یک ارباب مافیای ترکیه در یک خودرو در سوسورلوگ کشته شدند و پرده از رفاقت شبکه فاسد قدرت برداشته شد، به خطرات نفوذ راست افراطی نیز اشاره کردند.

در آن کتاب چنین عبارتی درج شده بود: ناسیونالیسم ترکی، از سوی برخی گروه ها عملاً در قامت نژادپرستی دنبال می شود. مافیای ایده آلیست می خواهد از این موضوع سوء استفاده کند و در نتیجه، این نیز یک تهدید است. پس از قدرت گرفتن حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ میلادی، رفته رفته تعاریف جدیدی گنجانده شد و در سال ۲۰۰۵ میلادی، تهدیدات راست افراطی از لیست حذف شد و القاعده وارد دفترچه شد. اما اندکی بعد، این کتاب قرمز به کلی کنار نهاده شد. حالا یک بار دیگر، شاهد این هستیم که سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، در حال سیاهه نویسی و لیست برداری از تهدیدات امنیت ملی است و در این راستا، خطر راست افراطی را هم جدی گرفته است.

به باور ییلدرای اوغور، افزایش آشکار خشم و نفرت در برابر پنج میلیون پناهجو در ترکیه، از مظاهر خطرناک پرورش نسل جدیدی از هواداران پانترکیسم و راست افراطی در این کشور است.

حزب اردوغان از سال ۲۰۱۶ میلادی و از زمان کودتای گولن به بعد، عملاً میدان را بر ظهور و بروز مخالفین بسته و در نتیجه، راست افراطی می تواند در این خلا، دوباره سربرآورد.

اوغور می گوید: «ما در مورد جنبشی صحبت می کنیم که هنوز جرم انگاری نشده است، اما ممکن است زمانی که جوانان امید خود را به اپوزیسیون فعلی از دست بدهند، این هسته های خشونت، خود را سازماندهی کنند و با استفاده از زبان تهدید در رسانه های اجتماعی در جنبشی علیه پناهجویان خارجی، در هر نقطه از ترکیه منفجر شوند. این شکل از راست افراطی جدید که از طریق کانال های اطلاعاتی و نظری جایگزین در اینترنت تغذیه می شود، می تواند به سرعت به صورت افقی سازماندهی شود و با افول جریان اصلی سیاست در ترکیه، فضایی برای خود پیدا کند. متاسفانه بسیاری از مردم، از جمله مورخان، روزنامه نگاران و سیاستمداران مشهور، نه تنها خطرات این موج را در نیافته اند، بلکه  ترجیح می دهند روی آن موج سواری کنند».

در پایان باید گفت، ترکیه در بین کشورهای منطقه، دارای بیشترین میزان ظرفیت برای تقویت گفتمان ملی گرایی با ورژن های راست افراطی و تنش زا است. در نتیجه طبیعی است که سرویس اطلاعاتی امنیتی این کشور و دانشگاهیان مرتبط با این موضوع، برای کنترل پیامدهای رشد اندیشه راست افراطی در ترکیه، نگرانی بیشتری داشته باشند.

پایان