جزائر الیاسات؛ چالش مرزی عربستان سعودی با امارات

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، عربستان سعودی یادداشت اعتراضی را علیه دولت امارات متحده عربی به سازمان ملل متحد ارسال کرد. ریاض در یادداشت اعتراضی خود اقدام دولت ابوظبی در اعلام منطقه الیاسات به عنوان منطقه حفاظت شده دریایی را غیرقانونی خوانده است.

عربستان سعودی معقتد است که بر اساس اسنادی که در سال ۱۹۷۴ طی معاهده ای که امارات متحده عربی را به رسمیت شناخته است این منطقه به عنوان منطقه‌ای که حاکمیت مشترک دارد پذیرفته شده است. عربستان نسبت به آن منطقه یک حق حاکمیت سرزمینی مشترک متصور است با آنکه امارات آن را صرفا اماراتی می داند.

درگیری های مرزی همه جانبه عربستان سعودی و امارات با همسایگانش

پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی کشورهای مختلفی در منطقه ی غرب آسیا به وجود آمدند که از پس این تحول کشورهای جنوبی حاشیه خلیج فارس، اردن و عراق متولد شدند. به همین دلیل کشورهای این منطقه عموما با مشکلات مرزهای حاکمیتی مواجه هستند. عربستان و امارات متحده نیز مشکلات مرزی جدی با همسایگان خود دارند. پیش از پرداختن به مشکلات مرزی جزائر «الیاسات» به برخی از اختلافات مرزی این دو کشور با سایر همسایگانشان می پردازیم.

جزائر تیران و صنافیر:

ریاض در راستای اتصال به خلیج عقبه و پیدا کردن موقعیت ژئوپلتیک برتر جهت اتصال به رژیم صهیونیستی نیاز به جزائر تیران و صنافیر مصر داشت، همزمان با مشکلات اقتصادی مصر و دست برتر اقتصادی عربستان، در برهه‌ای تلاش کرد این دو جزیره را به نام خود کنند.

کابینه مصر در سال ۱۳۹۵  پس از تصویب توافقنامه واگذاری جزایر تیران و صنافیر که در دادگاه‌های مصر مورد مناقشه است، آن را برای تائید به پارلمان این کشور ارجاع داد.

این توافقنامه طی آخرین سفر «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان به قاهره و دیدار وی با «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهوری مصر از سوی ریاض ارائه شد. پس از این توافق عبدالعزیز قول میلیاردها دلار سرمایه گذاری در مصر را ارائه کرد.
اما پس از مدت زمانی دادگاه عالی اداری واگذاری جزایر تیران و صنافیر را به عربستان لغو کرد که باعث شد تنش‌های دو کشور بیش از گذشته شود.

میدان گازی آرش

میدان گازی آرش، جزء مناطق ژئواکونومی بود که پس از توافق میان ایران و عربستان میان طرفین برجسته شد. پس از برقراری روابط ریاض و تهران، میدان گازی آرش با فشار طرف‌های غربی به سرخط خبرها تبدیل شد. برخی از کشورها تلاش کردند که میدان گازی آرش را دوباره تبدیل به اختلافی میان ایران، کویت و عربستان کنند.

با توجه به اختلافی که در خصوص مرزهای دریایی میان کویت و ایران با توجه به سهم هر کدام از آنها وجود دارد ورود عربستان سعودی به این مسئله مناقشه‌ای جدید در روابط عربستان با همسایگانش تلقی می‌شود.

مناقشه مرزی امارات متحده با عمان

بارزترین اختلاف مرزی بین سلطنت عمان و امارات متحده عربی مربوط به منطقه البریمی بود که در نهایت بر اساس توافق حاصل شده بین سه کشور عربستان سعودی و سلطنت عمان و امارات متحده عربی حل و فصل شد. بر اساس این توافق مقرر گردید در قبال چشم پوشی عربستان سعودی از این منطقه قسمتی از اراضی غرب امارات به نام صبخه مطی به آن کشور واگذار گردد و لذا منطقه البریمی بین سلطنت عمان و امارات متحده عربی تقسیم گردید که بر اساس آن از ۹ واحه موجود در منطقه البریمی ۶ واحه آن در اختیار امارات متحده عربی و سه واحه دیگر نیز در اختیار سلطنت عمان قرار گرفت.( کتاب توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران و سلطنت عمان و نقش آن در صلح و ثبات منطقه،آسایش زارچی)

سوء تفاهمات امارات با جمهوری اسلامی ایران در خصوص جزائر سه‌گانه

سوءتفاهم ابوظبی در خصوص جزائر سه گانه ایران نیز هر از چند گاهی باعث داغ شدن این مسئله در افکار عمومی کشورهای منطقه می شود، امارات تلاش می‌کند با استفاده از بیانیه‌های مکرر در خصوص جزائر سه گانه فشارهایی را به ایران وارد کند. امارات متحده سعی دارد با توجه به فضای به وجود آمده در التهابات منطقه‌ای فشار خود را به عربستان و ایران برای به دست آوردن دستاوردهای سرزمینی دنبال کند.

دلائل اختلاف میان ابوظبی و ریاض در خصوص جزائر الیاسات

دلائل تاریخی: نگاهی تاریخی به منطقه دریایی که امروز بین مرزهای امارات، عربستان سعودی و قطر قرار دارد که از نظر تاریخی به آن نهرهای بنی یاس نیز گفته می‌شود. این شهر در ساحل امارت ابوظبی واقع شده است و نام آن از قبیله بنی یاس گرفته شده است. از دو جزیره تشکیل شده است، یاسات علیا در شمال و یاسات پایین در جنوب؛ این جزیره در گذشته محل استراحت غواصان ابوظبی (از قبیله بنی یاس) بوده است.

این منطقه که بر اساس قرارداد ۱۹۷۴ میان عربستان و امارات ، حین پذیرش حق حاکمیت سرزمینی امارات توسط پادشاه عربستان به نگارش درآمده تاکید شده که جزائر  ما بین ابوظبی و عربستان به صورت حاکمیت مشترک درآید. اما امارات متحده عربی از سال ۲۰۰۰ به این سو با افزایش فعالیت خود در این جزائر و در نهایت با اعمال محدودیت حفاظت دریایی این جزیره را به حق اختصاصی خود تبدیل کرده است.

ژئوپلتیک: این جزیره با توجه به نزدیکی به میدان نفتی الشیبه و نزدیک بودن به امارت ابوظبی نقشی اقتصادی و ژئواکونومیک در منطقه ی خلیج فارس ایفاء می کند. امارات متحده تلاش می‌کند با اعمال فشار بر عربستان دست برتر اقتصادی و سرزمینی خود را نشان دهد.

همچنین با توجه به وجود ساحل‌های مرجانی و جنبه ی ماهی گیری صنعتی که این جزائر دارند می‌تواند زمینه ی محروم شدن عربستان از جنبه‌های گردشگری تجاری و ماهی را نیز شاهد بود.

رقابت منطقه‌ای: علاوه بر مزیت‌های اقتصادی که این منطقه دارد اصل اختلاف عربستان و امارات در زمینه ی رقابت‌های منطقه‌ای است، ریاض و ابوظبی در حال حاضر یک نبرد پنهان در حوزه‌های مختلفی است از جمله قرار گرفتن در مرکزیت کریدور آمریکایی آیمک، افزایش درآمد ناخالص ملی، اعمال مداخله و قدرت نمایی در کشورهای اسلامی و آفریقایی، نزدیکی به آمریکا و… این رقابت‌های پیدا و پنهان امارات و عربستان هر از گاهی نمایان می شود اما این بار در مسئله ی جزائر الیاسات خود را بروز داده است.

این جزائر که از سال ۲۰۰۹ در حال مذاکره میان دو طرف بوده است تاکنون به نتیجه نرسیده است و پس از ۱۵ سال مذاکره به دادرسی بین المللی ارجاع پیدا می‌کند که نشان از اختلاف عمیق میان این دو رهبر جهان عرب است.

 

در بیان جمع بندی می‌توان گفت: رقابت میان بن زاید و بن سلمان برای قرار گرفتن به عنوان قطب نمای مطلق شورای همکاری خلیج فارس به صورت جدی در جریان است؛ هر دو این رهبران تلاش می‌کنند فارغ از رقابت‌هایی که با ترکیه و ایران دارند سهم خود را در نزدیکی به آمریکا، توازن بخشی با ایران، توسعه ی صادرات، برداشت گاز و نفت از میادین و در نهایت حداکثری کردن حقوق سرزمینی خود افزایش دهند.

جزائر الیاسات هر چند نمی‌تواند موجب بروز تنش میان عربستان و امارات شود اما زمینه ساز شکاف‌های عمیق بین این دو رهبر شبه جزیره عربی خواهد شد.از طرفی روابط نزدیک ابوظبی و واشنگتن نیز این توهم را برای ابوظبی به وجود آورده که می تواند به خاک‌های همسایگانش تعدی کند چنانکه در خصوص جزائر سه‌گانه و منطقه الیاسات دچار سوء‌تفاهم شده است.

پایان