حجامت کنیم یا خون هدیه کنیم؟

تفاوت حجامت و اهدای خون مانند فرق بین سیب با پرتقال است. این دو از زمین تا آسمان با هم متفاوت هستند. تنها شباهت شان این است که در هر دو مقداری خون از بدن خارج می‌شود. حجامت خواص پیشگیری و درمانی دارد. به عنوان مثال باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود، اما این خاصیت را در اهدای خون نداریم. همچنین حجامت باعث درمان برخی بیماری‌ها می‌شود، اما در رابطه با اهدای خون هرگز چنین ادعایی مطرح نشده است. اهدای خون یک عمل خداپسندانه است که به وسیله آن می‌توان به دیگران کمک کرد. این موضوع بسیار متفاوت از آن است که شما روشی در طب سنتی داشته باشید که مدعی است هم پیشگیری می‌کند و هم درمان.

۱۴ ژوئن روز جهانی اهدای خون و ۹ مرداد روز ملی اهدای خون در ایران است. این روز برای دو گروه که در زمینه اهدا و انتقال خون و نجات جان انسان‌ها تلاش می‌کنند، مهم و به یاد ماندنی است. یعنی اعضای سازمان انتقال خون و اهدا کنندگان خون. امسال پنجاهمین سالگرد تاسیس سازمان انتقال خون در ایران است. مدت هاست که هرگاه و هرجا درباره خون دادن و اهدای خون صحبتی می‌شود همزمان یک واژه نیز در ذهنم رژه می‌رود؛ «حجامت!» و چند سوال شاید فراگیر. «حجامت کردن برای چیست؟» با «خون دادن» تفاوتی دارد؟ کدام بهتر است و این که می‌گویند افرادی که حجامت کرده باشند نمی‌توانند خون بدهند آیا صحت دارد یا خیر؟ از این رو در ایرنا زندگی سعی کردیم در قالب یک گزارش گفتگو محور با کارشناسان و متخصصان امر، به این سوالات فراگیر پاسخ دهیم.

دکتر «امیر مسعود ناظمی» معاون فناوری اداره کل انتقال خون استان تهران در این رابطه می‌گوید: «برای ما سازمان انتقال خونی‌ها، دو روز در سال از اهمیت خاصی برخوردار است یکی روز جهانی اهدای خون و دیگری نهم مرداد که مصادف با تاسیس سازمان انتقال خون در ایران و روز ملی اهدای خون است. معمولا در این روز در قالب مراسمی هم از اهدا کنندگان خون و هم از کلیه دست اندرکاران سازمان که با این کار انسان دوستانه خود جان هزاران نفر را نجات می‌دهند تقدیر و قدرانی می‌شود. امسال پنجاه سال از تاسیس سازمان انتقال خون در ایران می‌گذرد. در این مدت اتفاقات بسیاری را پشت سر گذاشته ایم، پیشرفت‌های زیادی داشته ایم و شاهد ارتقای سطح فعالیت‌های سازمان بوده ایم. همه همکاران من برای رساندن خون سالم به بیماران تلاش می‌کنند و لازم می‌دانم از همه آنها در سراسر کشور قدردانی کنم، اما بیش از همه از همت اهدا کنند گان خون قدردانی می‌کنیم.»

۱۰ درصد افزایش اهدای خون داشتیم

معاون فناوری اداره کل انتقال خون استان تهران با اشاره به سوال پرتکرار و همیشگی مردم درباره فواید اهدای خون، مهم‌ترین فایده این کار را، بعد معنوی آن می‌داند و می‌گوید: وقتی فکر می‌کنیم با اهدای خون، قسمتی از بافت بدن را در اختیار فردی قرار می‌دهیم که نیاز فوری و ضروری به آن دارد و از این طریق جان او را نجات می‌دهیم مسلما احساس خوشایندی خواهیم داشت. چون با هر بار اهدای خون ۳ فراورده خونی شامل «گلبول‌های قرمز»، «پلاکت» و «پلاسما» به افراد نیازمند اهدا می‌شود و به عبارت دیگر با یک بار اهدای خون می‌توان جان سه نفر را نجات داد؛ بنابراین مهمترین فایده این کار بعد معنوی آن است، اما این موضوع، به نوعی با سلامت شخص اهدا کننده‌ی خون هم ارتباط دارد. چون در زمان اهدای خون پزشک متخصص علائم مختلف او را چک می‌کند و آزمایش‌های غربالگری‌ای که انجام می‌شود به نوعی کمک می‌کنند تا فرد نسبت به خود، مراقبت بیشتری داشته باشد.

ناظمی ضمن این که شرایط کنونی سازمان انتقال خون استان تهران را در حد قابل قبول می‌داند تصریح می‌کند: ذخایر خونی ما در حال حاضر در شرایط خوبی قرار دارد، اما باید توجه کنیم که این ذخایر شکننده است. عوامل مختلفی از قبیل گرمای هوا، آلودگی ها، بیماری‌های مختلف، سفر و … می‌تواند تعداد مراجعات را کاهش بدهد و در نتیجه خون و فرآورده‌های خونی نیز کاهش پیدا می‌کند. اما در حال حاضر در مقایسه‌ی چهار ماه اول امسال نسبت به چهار ماه اول سال گذشته ۱۰ درصد افزایش اهدای خون داشتیم. در زمینه آمار اهدای خون مستمر نیز تعداد اهداکنندگان بالای ۵۰ درصد است که عدد خوبی است.

دو چالش بزرگ سازمان انتقال خون در حال حاضر

طبق اعلام معاون فناوری اداره کل انتقال خون استان تهران این سازمان با دو چالش مواجه است. نخست مسئله «مشارکت بانوان» که متاسفانه در استان تهران و به تبع آن در کشور این مشارکت کمتر از ۵ درصد است در حالی که جمعیت بانوان و آقایان در کشور ما به نسبت مساوی است. با این وجود در استان تهران بیش از ۹۵ درصد اهدا کنندگان از میان آقایان هستند؛ بنابراین باید در زمینه ترغیب و تشویق زنان برای مشارکت در این عرصه تلاش کرد. چالش دوم مسئله جوانان «یعنی افراد زیر ۲۵ سال» است. جامعه ما خواه ناخواه به سوی افزایش سن می‌رود و ابتلای برخی از اهداکنندگان به بیماری‌های مختلف ممکن است گروهی از اهداکنندگان مستمر خون را از این چرخه خارج کند بنابراین لازم است که افراد دیگری جایگزین آنها شوند.

وی در رابطه با حجامت و افرادی که حجامت می‌کنند می‌گوید این گزاره که فردی که حجامت کرده نمی‌تواند خون بدهد درست نیست. موضوع این است که در هر موردی که این امکان وجود داشته باشد به دلیل سروکار داشتن با وسایل غیر استریل، سلامت خون آسیب ببیند باید مراقبت و سختگیری بیشتری انجام شود. به عنوان مثال کادر پزشکی که ممکن است در محل کار سوزن آلوده‌ای وارد دست آنها شود یا افرادی که خالکوبی می‌کنند و این کار توسط وسایلی انجام می‌شود که هم وارد پوست می‌شود و هم به صوررت مشترک بین افراد مختلف استفاده می‌شود و مواردی از این قبیل نیازمند مراقبت‌ها و ملاحظات بیشتر است. دررابطه با حجامت کنندگان هم همینگونه است. این افراد بعد از این که ۱۲ ماه از حجامت شان بگذرد می‌توانند نسبت به اهدای خون اقدام کنند.

حجامت یک کار درمانی است و ما هم توصیه می‌کنیم تنها افرادی که از سلامت خون خود اطمینان دارند اقدام به اهدای خون کنند. البته این مسئله هم هست که در حجامت خون دور ریخته می‌شود، اما در اهدای خون، این خون دورریز ندارد و فرآورده‌های خونی که از آن به دست می‌آید برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. چون علاوه بر شرایط خاص و اورژانسی مثل زایمان، افرادی هم هستند که به شکل مداوم نیاز به تزریق خون دارند مانند بیماران تالاسمی و تزریق خون باعث می‌شود که این افراد بتوانند کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. 

 «دکتر رضا منتظر» که از اساتید و صاحب نظران طب سنتی است در این رابطه نظرات قابل تاملی دارد. او تفاوت حجامت و اهدای خون را مانند فرق بین سیب با پرتقال توصیف می‌کند و می‌گوید: «این دو از زمین تا آسمان با هم متفاوت هستند. تنها شباهت شان این است که در هر دو مقداری خون از بدن خارج می‌شود. حجامت خواص پیشگیری و درمانی دارد. به عنوان مثال باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود، اما این خاصیت را در اهدای خون نداریم. همچنین حجامت باعث درمان برخی بیماری‌ها می‌شود، اما در رابطه با اهدای خون هرگز چنین ادعایی مطرح نشده است. اهدای خون یک عمل خداپسندانه است که به وسیله آن می‌توان به دیگران کمک کرد. این موضوع بسیار متفاوت از آن است که شما روشی در طب سنتی داشته باشید که مدعی است هم پیشگیری می‌کند و هم درمان. مستندات این مطلب نیز بار‌ها ارائه شده، اما اگر نیاز باشد مجدداً نیز آن را ارائه می‌کنیم.»

وی دلیل توصیه طب سنتی به حجامت را ذکر و اینگونه ادامه می‌دهد که طب سنتی، یک مکتب درمانی است. در منابع طب سنتی یکی از مکانیزم‌های حجامت، درمان «غلبه‌ی دم» است. کسی که غلبه دم (خون) دارد باید حجامت انجام دهد. به شکل کلی چهار مکانیزم علمی برای حجامت بیان شده که عبارتند از: «غلبه دم»، «تقویت سیستم ایمنی بدن»، «پاکسازی بدن از سموم» و «افزایش قوای روحی و عقلی» این چهار مکانیزم درمانی حجامت است که مستندات آن نیز در منابع طب سنتی ذکر شده و ما نیز در تجارب درمانی خود در رابطه با بیماران بسیاری از این موارد استفاده کرده‌ایم. 

خون حجامت، چرب‌تر و غلیظ‌تر است

درباره پذیرش حجامت از نظر علم پزشکی هم باید گفت که امروز علم پزشکی، حجامت را کاملا پذیرفته است. مقالات علمی متعددی در کل دنیا با عنوان «حجامت» تاکنون منتشر شده و این اتفاق نه فقط در ایران بلکه در کل جهان رخ داده است. مقالات علمی موجود در این زمینه در دانشگاه‌های معتبر کار شده و مستندات و مقالات بسیاری هم توسط شخص بنده یا دوستان و حتی دانشمندان غربی در این زمینه وجود دارد. پایان نامه من در سال ۷۶ تا ۷۸ با همین موضوع ارائه شد که «خون حجامت با خونی که از دست گرفته می‌شود چه تفاوتی دارد؟» در آن زمان همزمان از ۴۰ نفر در این پروژه خون گرفتیم. هم از دست آنها خون گرفته شد و هم بین دو کتف را حجامت کردیم، سپس خون‌ها را به آزمایشگاه ارسال کردیم و متوجه شدیم – آنچه سال‌ها پیش در میان عامه مردم شایع بود که حجامت را «خون کثیف» می‌دانستند و توسط پزشکان مسخر می‌شد- صحت دارد. 

خون حجامت، هم چرب‌تر و هم غلیظ‌تر است. غلظت چربی تری گلیسیرید، کلسترول، قند خون و اسید اوریک در خون حجامت بالاتر است نسبت به خون همان فرد وقتی از دستش خون گرفته می‌شود. به عبارت دیگر این یک خون است که در بدن در گردش است، اما ترکیب خون، برای هر فرد بسته به اینکه از دستش گرفته می‌شود یا با حجامت خارج شود کاملاً متفاوت است. این پروژه در دانشگاه شهید بهشتی در سال‌های ۷۶ تا ۷۸ انجام شد و نتایج آن ثابت کرد که حجامت با خون دادن دو مقوله کاملاً مجزا هستند.

«سیدابوالفضل حسینی» هم با قریب به ۲۰ سال تجربه طب سنتی، حجامت را عملی با جنبه درمانی و پیشگیری از بیماری می‌داند و می‌گوید: اهدای خون نیز یک کار انسانی و نوع دوستانه است، اما جنبه درمانی ندارد. در طب سنتی منعی برای اهدای خون وجود ندارد و ما هم از این کار انسان دوستانه منع و نهی نمی‌کنیم حتی برعکس توصیه هم می‌کنیم. برای شخص من هم پیش آمده که فردی از اقوام و نزدیکان ام نیاز به خون داشت و من برای اهدای خون و کمک به ایشان اقدام کردم. منتها موضوع این است که بر اساس نتایج آزمایشات – که دکتر خیر اندیش هم آن را اعلام کردند – میزان فاکتور‌های سمی در خون حجامت، ۲۳ برابر خونی است که از دست گرفته می‌شود. چون این خون از شبکه مویرگی بدن گرفته می‌شود، اما خونی که از دست می‌گیرند خون سیاهرگ است. 

وی یادآور می‌شود که با افزایش سن تعداد دفعات حجامت کمتر می‌شود. دلیل این موضوع هم ممکن است این باشد که با بالا رفتن سن، بازتولید خون و توانایی خون سازی در بدن، کمتر می‌شود. اما به هر حال جنبه پیشگیری و درمانی حجامت موضوعی قطعی و مسلم است.

منبع:  ایرنا