حریم را به کودکت بیاموز، پیش از آنکه بشکند
۱۶:۰۳ – ۱۱ آبان ۱۴۰۴
باشگاه خبرنگاران جوان – آن ایام که جوانتر بودم، بهخاطر دارم فیلمی در سینماها اکران شد به نام «من مادر هستم» و بهخاطر محتوایش که بافرهنگ خانواده در ایران مغایر بود، خیلی زود از اکران کنار رفت. همان زمان برای گروههای زیادی از مردم عجیب بود که اجازه اکران چنین فیلمی داده شده چون بنیان آن بر چیزی بود که اصلاً بافرهنگ و آداب ما ایرانیها، تناسب نداشت. قصهاش درباره یک خانواده متمول و در آستانه فروپاشی بود. دوست صمیمی پدر، با این خانواده رفتوآمد زیادی داشت. دختر خانواده او را عمو صدا میکرد، اما این عمو، به آن دختر، چشم بد داشت تا آنجا که به دختر تعرض کرد و دختر از او باردار شد!
آموزههای فرهنگیمان در رسانهها نادیده گرفته میشوند
قسمت عجیب ماجرا برای من همیشه این بود که چطور در یک خانواده ایرانی، یک مرد نامحرم، اینقدر به اعضای خانواده نزدیک بوده که فرصت تنها بودن با دختر خانواده را بارها به دست آورده است؟ یا برایم سؤال بود که کجای فرهنگ ایرانی چنین است که پدر خانواده، دوست صمیمیاش را که حتی مثل برادرش است، به همسر و دخترش اینقدر نزدیک کند؟ چرا برایم سؤال بود؟ چون بین اطرافیانم ندیده بودم نامحرمی اینقدر زیاد به اعضای خانواده نزدیک بشود. مثلاً عموی من که برادر واقعی پدرم بود، اگر مادرم در خانه بود، بههیچوجه وارد خانه نمیشد و همیشه سربهزیر با مادرم حرف میزد.
نگذاریم شبکههای اجتماعی برای فرزندمان هویت بسازد
این فیلم زمانی ساخته شد که هنوز شبکههای اجتماعی باب نشده بود و این همه بلاگر نداشتیم. بلاگرهایی که حالا بلای جان فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی ما شدهاند. عجیب نیست که فضای مجازی پر از چنین محتواهایی است، چنین ابزارهای انتشار محتوای رسانهای، ساخته فرهنگ غربی و دنیای اومانیستی جهان مدرن است و فرسنگها با آموزههای تربیتی ما فاصله دارد. اما عجیب است که بعضی از ما از افزایش آمار جنایتهای مربوط به روابط غیرمتعارف یا تعرض به کودکان تعجب میکنیم. این مسئله، وظیفهای مهم و حساس را به عهده پدران و مادران میگذارد؛ آموزش محرمها و نامحرمها و شناخت مرزهای ارتباطی با دیگران.
شناخت محرمها و نامحرمها، وظیفه سخت والدین
شناخت محرمها و نامحرمها، در شکلگیری هویت اجتماعی و فرهنگی کودک و نقشی باید در جامعه ایفا کند، اثرگذار است. با شکلگیری هویت اجتماعی، فرد میداند که در پاسخ به هر موضوعی که بیرون از خانه برایش رخ داد، باید چگونه رفتار کند و چهکارهایی را انجام ندهد. از سوی دیگر، وقتی کودک ما بداند محرم یا نامحرمهای او چه کسانی هستند، برای حفظ حریم شخصی است، درک بهتری دارد. آنها با آموزش محرم و نامحرم، میفهمند که بدنشان متعلق به خودشان است و کسی اجازه ندارد به حریم جسمی یا جنسی آنان وارد شود. کودکانی که با مفهوم محرم و نامحرم آشنا هستند، بهتر میتوانند رفتارهای نامناسب را تشخیص دهند و حتی از خودشان دفاع کنند.
آموزش محرمها و نامحرمها به فرزند ما در درک روابط و تعاملات مثبت و سالم در اجتماع کمک میکند. چنین تربیتی به فرزندان باعث میشود آنان بتوانند در اجتماعات مختلف، حد و مرزی برای خود تعیین کنند و روابط خود با دیگران را بر اساس آن حد و مرزها، ادامه دهند. این تربیت دینی، به کودکان ما میآموزد که به حریم شخصی دیگران احترام بگذارند و با همین رفتار محترمانه، هم روابط سازنده برای خود ایجاد کنند و هم رفتارهای زننده دیگران را بهخوبی تشخیص دهند و البته برای دیگران هم فردی مطمئن باشند.
اجتناب از سختگیری یا ترساندن کودک
سید محسن میر طالبی، کارشناس تعلیموتربیت دینی است و در دانشگاه سوره تدریس میکند. او معتقد است که تربیت دینی حتماً باید بهصورت تدریجی باشد نه ناگهانی. این فرایند مثلاً برای موضوعاتی مانند رعایت حجاب و عفاف، یا شرم و حیا، برای دختران که در ۹ سالگی به تکلیف میرسند، باید از سه یا چهارسالگی با قصه، داستان، تشویق صورت گیرد و از هرگونه سختگیری یا ترساندن کودک، باید اجتناب شود، چون باعث دلزدگی کودک از آموزههای دینی میشود. برای پسران هم که در ۱۵ سالگی مکلف میشوند، لازم است که قبل از آن، آرامآرام، بدون اجبار و سختگیری این آموزشها ارائه شود. این موضوع بسیار مهم است که قبل از سن بلوغ، به فرزندمان تکالیف دینی را آموزش دهیم تا با فضای تکالیف دینی آشنا شود. او میگوید که اگر مرزبندیهای روابط با نامحرم یا محارم در سنین پایینتر به فرزند گفته شود، کودک ما وقتی به سن تکلیف میرسد، هویت اجتماعی خود را میشناسد و این امر برای او در جامعه امنیت روانی و امنیت اجتماعی فراهم میکند.
حفظ اعتدال در تربیت
میر طالبی یک نکته مهم دیگر هم درباره تربیت دینی بهخصوص در حوزه محرم و نامحرمها مطرح میکند و آن اعتدال است. یعنی اگر افراطوتفریط باشد، اصل تربیت دینی محقق نمیشود و حتی اثر مخرب هم روی کودک دارد. مثلاً بازی کودکان ۵ یا ۶ساله با کودکان هم سنوسال اما غیر همجنس خودشان، نباید بهعنوان یک امر منفی بهصورت یکباره به کودک القا شود. در فرایند تربیت در این موارد، باید شرایط را در نظر بگیریم و آن را صرفاً علاقه به ارتباطگرفتن با همسالان تعبیر کنیم. این همبازی شدن با غیر همجنس در میان فامیل و خانواده، باید با کنترل والدین و در فضای خانواده باشد.
والدین رعایت کنند تا فرزند یاد بگیرد
این کارشناس تربیت دینی میگوید که پدر و مادری میتوانند از فرزندشان انتظار رعایت موضوع محرم و نامحرم را داشته باشند که خودشان آن را رعایت کنند. اگر پدر و مادری حجاب را رعایت کردند، با نامحرم خوشوبش نکردند و… میتوانند از انتظار داشته باشند که کودکشان هم این موارد را رعایت کند. از سوی دیگر، رعایت حجاب یا حیا از سوی کودکان نباید مورد تمسخر اطرافیان مانند دایی، خاله، عمه و… قرار گیرد. حتی والدین باید کودک خود را برای باحیا در محیطهایی غیر از خانه، تشویق کنند.
اهمیت مدرسه در آموزشهای دینی
به گفته میر طالبی، مدرسه، بهویژه در دوران دبستان، مهمترین فرصت آموزش و تربیت دینی بهخصوص در حوزه محرم و نامحرم است؛ بنابراین انتخاب نوع مدرسه برای والدین باید مهم تلقی شود و مدرسهای را انتخاب کنند که مربیان آن، مسائل حدود شرعی و از جمله محرم و نامحرم را رعایت کنند. اگر در مدرسه آموزههای دینی رعایت نشود، فرزند ما در معرض الگوی نامناسبی قرار میگیرند.
اهمیت مدرسه از یکجهت دیگر این است که فرزند ما در کنار همسالان خود قرار میگیرد و از آنان تأثیر میپذیرد؛ بنابراین میتوانم بگویم که بعد از خانه، مدرسه، فضای مهمی برای تربیت کودکان است. همانطور که اگر در خانه و بین اعضای خانواده، مسائل مربوط به محرم و نامحرم رعایت نشود، از کودک هم نمیتوان انتظار رعایت آن را داشت، در مدرسه هم اگر این موضوعات مدنظر قرار نگیرد و کادر مدرسه نسبت به آن بیاعتنا باشند، چنانکه این روزها در بعضی مدارس مشاهده میکنیم، تربیت دینی فرزند ما، بهخصوص در زمینه رعایت حریم با نامحرمان همتحت الشعاعع فضای مدرسه قرار میگیرد. او همچنین به والدین توصیه میکند که برای تربیت دینی فرزند خود با یک مشاور متخصص با دغدغه مذهبی، حتماً گفتگو کنند و مشورت بگیرند. آموزش مسائل جنسی و مسائل مرتبط با ارتباط با غربیهها، از جمله مسائل حساسی است که بهتر است با نظر یک مشاور دینی همراه باشد.
تربیت فرآیندی سیستماتیک است
میر طالبی تأکید میکند که فرایند آموزش و تربیت، یک فرایند سیستماتیک است بنابراین هرکسی که در این فرایند نقش دارد، باید وظیفه خود را بهدرستی انجام دهد تا تربیت فرزند، به نتیجه مطلوب برسد. پدر و مادر، اقوام و دوستان نزدیک، محیط مدرسه، تلویزیون و رسانهها، همسالان و… همه در به سرانجام رسیدن این فرایند سهیم هستند و هرکدام باید به نقش خود واقف باشند.
منبع: فارس
