خود مراقبتی روانی در اسلام و روانشناسی

۱۴:۵۴ - ۲۶ شهريور ۱۴۰۳ شاید شما نیز افرادی را به تازگی بعد از مدتها دیدید و بعد فکر فرو رفتید که چطور متلاشی شده است؟ با خود فکر میکنید چه اتفاقی افتاده است آن جوان سرحال اینگونه خسته و نالان است. رمقی برای سخن گفتن هم ندارد. این اتفاق شاید فردا برای شما روی دهد. برای مواجهه با رویدادهای ناگوار یکی از مهارتهایی که باید آموخت خود مراقبتی است. خودمراقبتی، رفتاری است که فرد با اتکا به دانش، توان و مهارت خود از سلامت خویش، مراقبت میکند. خودمراقبتی از مواردی است که در دانش سلامت و پزشکی نوین تاکید شده است، اما خودمراقبتی در قرآن کریم که رسالت اصلی خود را در هدایت بشر به سوی کمال خلاصه کرده نیز اشاره شده است. مطابق آموزه قرآن کریم و روایات اسلامی، انگیزههای تقویت کننده رفتارهای خودمراقبتی به چهار دسته کلی دسته تقسیم میشوند. نخستین عامل انگیزه خود مراقبتی انگیزههای معنوی شامل جلب رضایت پروردگار و توانایی برای انجام عبادات است. دومین عامل خودمراقبتی انگیزههای مادی جسمی است که شامل حفظ جان و ادامه حیات، حفظ تندرستی و سلامتی فرزندان و پاکیزگی است. سومین عامل انگیزه دهنده کسب خوشی است که شامل رفاه و آسایش در زندگی، افزایش روزی و برکت در زندگی، افزایش قوای بدن، افزایش طول عمر، درک لذت زندگی، زیبایی و کسب محبوبیت است و عامل چهارم هم انگیزههای اجتناب از ناخوشی است؛ که شامل دفع بلا و بیماریها، رهایی از عذاب و درد و بیماری، رهایی از غم و اندوه و کاهش هزینههای زندگی است. متأسفانه، بسیاری از مردم مراقبت از خود را نه یک اولویت، بلکه یک کار تجملی میدانند. در نتیجه، آنها احساس غرق شدن، خستگی و عدم توانایی کافی برای رسیدگی به چالشهای اجتناب ناپذیر زندگی میکنند. ارزیابی نحوه خودمراقبتی در چندین حوزه مختلف بسیار مهم است، بنابراین میتوانید اطمینان حاصل کنید که از روان، بدن و روح خود مراقبت میکنید. خودمراقبتی جسمانی یا فیزیکی اگر میخواهید بدن شما به طور موثر کار کند، باید از بدن خود مراقبت کنید. به خاطر داشته باشید که ارتباط قوی بین بدن و ذهن شما وجود دارد. وقتی از بدن خود مراقبت میکنید، بهتر فکر میکنید و احساس بهتری نیز خواهید داشت. خودمراقبتی جسمانی شامل نحوه تغذیه بدن، میزان خواب، میزان فعالیت بدنی و میزان مراقبت از نیازهای بدنی است. استراحت به اندازه کافی، مصرف دارو طبق دستورالعمل و مدیریت سلامتی همه بخشی از خود مراقبتی جسمانی هسستند. زمانی میتوانید از خودمراقبتی فیزیکی خود مطمین شوید که به این پرسشها جواب دهید؟ آیا به اندازه کافی می‎خوابید؟، آیا رژیم غذایی شما به خوبی به بدن شما سوخت میدهد؟، آیا مراقب سلامت خود هستید؟، آیا به اندازه کافی ورزش میکنید؟ خودمراقبتی اجتماعی اجتماعی شدن کلید مراقبت از خود است. اما، اغلب اوقات، وقت گذاشتن برای دوستان دشوار است و در حین شلوغ شدن زندگی، نادیده گرفتن روابط اجتماعی به مراتب پیش میآید. ارتباطات نزدیک برای سلامت شما مهم است. بهترین راه برای پرورش و حفظ روابط نزدیک این است که برای ایجاد روابط خود با دیگران وقت و انرژی بگذارید. تعداد ساعات مشخصی در مورد اینکه چقدر در روابط خود وقت صرف کنید وجود ندارد. هر کس نیازهای اجتماعی متفاوتی دارد. نکته اصلی این است که نیازهای اجتماعی خود را بفهمید و زمان کافی را به آنها اختصاص دهید تا یک زندگی اجتماعی مطلوب ایجاد کنید. برای ارزیابی خودمراقبتی اجتماعی، در نظر بگیرید، آیا به اندازه کافی حضوری با دوستان خود وقت میگذرانید؟، شما برای تقویت روابط خود با دوستان و خانواده خود چه میکنید؟ خودمراقبتی روانی طرز فکر شما و چیزهایی که ذهن خود را از آنها پر کردهاید بر سلامت روانی شما تأثیر میگذارد. خودمراقبتی روانی شامل انجام کارهایی است که ذهن شما را فعال میکند، مانند معماها، یا یادگیری موضوعی که شما را مجذوب خود میکند. ممکن است مطالعه کتاب یا تماشای فیلمهایی که به شما انگیزه میدهند هم ذهن شما را تقویت کند. خودمراقبتی روانی همچنین شامل انجام کارهایی است که به شما کمک میکند از نظر روانی سالم بمانید. برای مثال تمرین شفقت و پذیرش به شما کمک میکند تا گفتگوی درونی سالمتری با خود داشته باشید. در اینجا چند سوالل وجود دارد که باید در مورد خودمراقبتی روانی خود در نظر بگیرید: آیا وقت کافی برای فعالیتهایی که باعث تحریک ذهنی شما میشود اختصاص میدهید؟، آیا برای پیشگیری از سلامت روانی کارهای پیشگیرانه انجام میدهید؟ خود مراقبتی معنوی تحقیقات نشان میدهد که حضور دین یا معنویت به طور کلی در زندگی به سبک زندگی سالم تری میانجامد. «خودمراقبتی» که از ارکان مهم سبک زندگی سلامت محور محسوب میشود، جایگاه مهمی در اسلام دارد. آموزههای اسلامی، با تاکید بر توانمند نمودن افراد در رعایت بهداشت و پیشگیری از بیماری ها، عمدتا در صدد القای باور خودمراقبتی در افراد هستند و بر این اساس، توصیههای فراوانی را برای تقویت رفتارهای خودمراقبتی، ارائه نمودهاند. خودمراقبتی حسی هیجانی داشتن مهارتهای مقابله سالم برای مقابله با احساسات ناراحت کننده، مانند عصبانیت، اضطراب و غم، بسیار مهم است. خودمراقبتی حسی هیجانی شامل فعالیتهایی است که به شما کمک میکند احساسات خود را به طور منظم بشناسید و بیان کنید. این که با یک شریک یا دوست نزدیک در مورد احساس خود صحبت کنید یا زمانی را برای فعالیتهای اوقات فراغت خود اختصاص دهید که به شما در پردازش احساسات کمک کند، بسیار مهم است. هنگام ارزیابی استراتژیهای خودمراقبتی حسی هیجانی، به این سوالات توجه کنید که آیا روشهای سالمی برای پردازش احساسات خود دارید؟، آیا فعالیتهایی که به شما احساس طراوت و نشاط میدهد در برنامه روزانه خود گنجانیده اید؟ منبع: ایسنا