درمان ایدز با استفاده از پیوند سلول های بنیادی

اچ آی وی یک مرد ۶۰ ساله آلمانی پس از پیوند سلول‌های بنیادی احتمالاً درمان شده است و او را به هفتمین فردی تبدیل کرده که به چنین نقطه عطفی دست می‌یابد.

این پیشرفت پس از آن به دست آمد که این مرد برای درمان سرطان لوسمی حاد میلوئیدی، نوعی از سرطان خون، تحت پیوند سلول‌های بنیادی قرار گرفت.

پیوند سلول‌های بنیادی در درجه اول برای درمان سرطان به کار می‌رود و با خطرات قابل توجهی از جمله نرخ مرگ و میر ۱۰ درصدی همراه است. با این حال، در این مورد، به نظر می‌رسد این روش سرطان و HIV را با موفقیت ریشه‌کن کرده است.

از این بیمار که نامش فاش نشده، به عنوان «بیمار بعدی برلین» یاد می‌شود. اولین بیمار برلین مبتلا به ایدز که در سال ۲۰۰۸ با روشی مشابه درمان شد تیموتی ری براون بود که در سال ۲۰۲۰ بر اثر سرطان درگذشت.

این مورد اخیر در آستانه بیست و پنجمین کنفرانس بین‌المللی ایدز در مونیخ اعلام شده است. این بیمار که در سال ۲۰۰۹ مبتلا به HIV تشخیص داده شد، در سال ۲۰۱۵ پیوند مغز استخوان دریافت کرد و در اواخر سال ۲۰۱۸ مصرف داروهای ضد رتروویروسی را متوقف کرد. اکنون با وجود گذشت حدود شش سال، هیچ نشانه‌ای از هیچ‌یک از بیماری‌های این فرد دیده نمی‌شود.

دکتر کریستین گابلر از بیمارستان دانشگاه پزشکی شاریته برلین که در حال درمان این بیمار است، اذعان کرد که هنوز نمی‌توانند کاملاً مطمئن باشند که ایدز در این مرد ریشه‌کن شده است. با این حال، وضعیت بیمار قویاً حکایت از درمان دارد.

یک تمایز کلیدی در این مورد اخیر این است که بیمار سلول‌های بنیادی را از یک اهداکننده با تنها یک کپی از ژن CCR5 جهش‌یافته دریافت کرد. در حالیکه اغلب بیمارانی که بهبودی طولانی‌مدت داشته‌اند، سلول‌های بنیادی را از اهداکنندگان با دو نسخه از این پروتئین کاربردی دریافت کرده‌اند که تقریباً آنها را نسبت به HIV مصون می‌سازد.

پیوند‌ها در بیشتر موارد از اهداکنندگانی انتخاب شدند که سلول‌های ایمنی آن‌ها یعنی سلول‌هایی که اچ‌آی‌وی را هدف قرار می‌دهند، مقاومت طبیعی و نادری در برابر ویروس داشتند و ظاهرا در ریشه‌کن کردن همه نسخه‌های زنده ویروس از بدن نقش داشتند.

حدود ۱۵ درصد از افراد اروپایی یک نسخه جهش‌یافته از ژن CCR5 دارند، در حالی که تنها ۱ درصد دو نسخه از این ژن دارند. این موضوع نشان می‌دهد که یک مجموعه اهداکننده بالقوه بزرگتر برای درمان‌های آینده وجود دارد.

لوین تاکید کرد که این مورد برای جستجوی گسترده‌تر درمان HIV امیدوارکننده است، زیرا نشان می‌دهد که هر ژن CCR5 برای موثر بودن ژن‌درمانی نیازی به جهش ندارد.

استثنای دیگر «بیمار ژنو» است که بدون هیچ‌گونه جهش در CCR5 به بهبودی طولانی‌مدت دست یافت و نشان می‌دهد که عواملی فراتر از ژن CCR5 به موفقیت این روش کمک می‌کنند.

تیموتی ری براون، اولین فردی که درمان شد، در سال ۱۹۹۵ هنگام تحصیل در برلین مبتلا به اچ‌آی‌وی تشخیص داده شد و بعداً به سرطان خون مبتلا شد. درمان او شامل پیوند سلول‌های بنیادی از یک اهدا کننده با یک جهش ژنتیکی نادر بود که مقاومت طبیعی در برابر HIV ایجاد می‌کرد. براون تحت دو عمل خطرناک قرار گرفت که در نهایت به درمان او در سال ۲۰۰۸ منجر شد. علیرغم اینکه HIV در براون دیگر دیده نشد، سرطانش بازگشت و او در سال ۲۰۲۰ از دنیا رفت.

این آخرین مورد در آلمان به شواهد فزاینده‌ای اضافه می‌کند که پیوند سلول‌های بنیادی می‌تواند به طور بالقوه ایدز را درمان کند. با این حال، همچنین بر نیاز به تحقیقات مستمر برای درک مکانیسم‌های اساسی و توسعه درمان‌هایی که ایمن، مؤثر و قابل دسترس برای جمعیت وسیع‌تری هستند، تأکید می‌کند.