راه رهایی از گناهان و غفلت در مناجات شعبانیه

مناجات شعبانیه، نیایشی است که فردی به نام ابن‌خالویه، آن را از امیرالمؤمنین علیه‌السلام روایت کرده است. امامان بعدی بر قرائت مناجات شعبانیه در ماه شعبان اهتمام داشته‌اند. 

امیرالمؤمنین (ع) این آموزه را به ما تفهیم می‌کند که غفلت سبب عدم آمادگی جهت لقای خداوند و محضریت او می‌شود و عمده ما انسان‌ها اهل غفلت و بازی و سرگرمی در دنیا هستیم، لذا لقای خدا و محضریت او برای ما موضوعیت ندارد.

در فراز‌هایی از این نیایش عاشقانه و عارفه اینطور می‌خوانیم:

إِلٰهِى إِنْ کانَتِ الْخَطایَا قَدْ أَسْقَطَتْنِى لَدَیْکَ فَاصْفَحْ عَنِّى بِحُسْنِ تَوَکُّلِى عَلَیْکَ؛ معبودم، اگر خطاهایم مرا از نظرت انداخته، به خاطر حسن اعتمادم بر تو از من چشم‌پوشی کن.
إِلٰهِى إِنْ حَطَّتْنِى الذُّنُوبُ مِنْ مَکارِمِ لُطْفِکَ فَقَدْ نَبَّهَنِى الْیَقِینُ إِلىٰ کَرَمِ عَطْفِکَ؛ معبودم، اگر گناهان، از جایگاه شرافتمندانه لطفت مرا پایین آورده، اما یقین به کرم عطوفتت هشیارم کرده.
إِلٰهِى إِنْ أَنامَتْنِى الْغَفْلَهُ عَنِ الاسْتِعْدادِ لِلِقائِکَ فَقَدْ نَبَّهَتْنِى الْمَعْرِفَهُ بِکَرَمِ آلائِکَ؛ معبودم، اگر غفلت از آماده شدن برای دیدارت به خوابم فرو برده، اما معرفت به نعمت‌های کریمانه‌ات مرا بیدار ساخته است.

در فراز اول این مناجات شریف، خطا‌های فرد یکی از عوامل دوری از درگاه خدا معرفی شده است؛ یعنی انسانی که مدام اهل خطا در زمینه‌های اخلاقی و رفتاری باشد، گام به گام از درگاه خداوند دور می‌شود و اگر اهل ایمان باشد، از خداوند طلب می‌کند تا خطاهایش مورد عفو قرار گیرد. منتها امام در این فراز خطاب به خداوند می‌فرماید به خاطر حُسن اعتمادی که همواره در طول زندگی بر تو داشتم، از خطاهایم چشم‌پوشی کن.

امام در فراز دوم این درس را به ما می‌دهد که گناهان سبب پایین آمدن از درگاه با کرامتِ لطف خدا می‌شود؛ بنابراین فردی که امید به لطف خدا دارد، باید از گناهان دست بردارد؛ چرا که اگر لطف خدا شامل فرد گناهکار شود، او به گناهان خود ادامه می‌دهد و تصور می‌کند مسیری که انتخاب کرده، صحیح است. اما باز فرد مؤمن مناجات می‌کند تا خداوند گناهان او را ببخشد و با یقینی که به کرامت مهربانانه او دارد، امید دارد از خواب غفلت بیدار شود.

در فراز سوم، امام این آموزه را به ما تفهیم می‌کند که غفلت سبب عدم آمادگی جهت لقای خداوند و محضریت او می‌شود و عمده ما انسان‌ها اهل غفلت و بازی و سرگرمی در دنیا هستیم، لذا لقای خدا و محضریت او برای ما موضوعیت ندارد. زیرا انسانی که اهل غفلت باشد، به طور قطع به سمت خطا‌ها و گناهان ناخواسته گرایش می‌یابد و خدا را حاضر در صحنه‌های فردی و اجتماعی نمی‌بیند. منتها امام اینگونه راهکار می‌دهند که انسان غافل با معرفت و شناخت نسبت به نعمت‌های کریمانه خدا، از خواب غفلت بیدار می‌شود. شاید در اینجا آیه آخر سوره ضُحا موضوعیت یابد که فرمود «وَ أَمَّا بِنِعمَهِ رَبِّکَ فَحَدِّثۡ»؛ یعنی نعمت پروردگارت را بازگو کن و جلوی چشم خود احداث کن.

منبع: تسنیم