سالگرد دربی ۶ تایی‌ها؛ بازخوانی روزی به یاد ماندنی در تاریخ فوتبال
باشگاه خبرنگاران جوان؛ مریم طایفه – دربی تاریخی ۶ تایی‌ها در ۱۶ شهریور ۱۳۵۲ همچنان یکی از مهم‌ترین رویداد‌های تاریخ فوتبال ایران است که هر سال با شور و هیجان در میان هواداران پرسپولیس گرامی داشته می‌شود. در این بازی، پرسپولیس با نتیجه ۶ بر صفر استقلال را شکست داد. این پیروزی به عنوان یکی از بزرگترین برد‌های تاریخ دربی‌های پایتخت شناخته می‌شود. با گذشت بیش از ۵ دهه، این بازی همچنان در یاد هواداران و پیشکسوتان زنده است.
این بازی تبدیل به نمادی از برتری پرسپولیس در دهه ۵۰ شد و تا امروز به عنوان یکی از خاطره انگیزترین دربی‌ها باقی مانده است. پس از این بازی، بحث‌های زیادی درباره وضعیت داوری و سیاست‌های پیش پرده نیز مطرح شد، اما هیچ مورد رسمی اثبات نشد.
هواداران پرسپولیس این بازی را جشن می‌گیرند و در فضای مجازی و مراسم‌ها سالگرد آن را یادآوری می‌کنند.
اولین دربی در آزادی
برای اولین بار دربی پایتخت در استادیوم آزادی برگزار شد. دوازدهمین بازی تاریخ ۲ تیم، روز جمعه ۱۶ شهریور و از ساعت ۶ بعدازظهر در استادیوم بزرگ و تازه تاسیس آزادی برگزار شد. قضاوت این بازی را یک داور خارجی به نام نیکولای پتروجیانو عهده دار بود. این داور اهل رومانی که هفته قبل به تهران آمده بود، بازی پرسپولیس و پاس را نیز سوت زده بود. ناگفته نماند که بازی در حضور ۶۰ هزار هوادار ۲ تیم برگزار شد.
جایگاه دو تیم قبل از دربی
تا قبل از این بازی، پرسپولیس با ۴ برد و ۲ تساوی و کسب ۱۰ امتیاز در صدر جدول بود و تیم استقلال نیز با ۴ برد و ۲ تساوی و ۱۰ امتیاز و به دلیل تفاضل گل کمتر در رده دوم قرار داشت. تا علاوه بر حساسیت‌های مرسوم این بازی به لحاظ جایگاه و رقابت دو تیم در جدول این بازی حساستر از همیشه باشد.
مربیان خارجی روی نیمکت دو تیم
هدایت تیم پرسپولیس را در سال ۵۲ آلن راجرز انگلیسی برعهده داشت. نکته قابل توجه این بود که راجرز بعد از یک مرخصی ۴۰ روزه، شب قبل از بازی وارد ایران شده بود و در غیاب وی، سرخپوشان تحت نظر همایون بهزادی بازیکن محبوب پرسپولیس که خودش ستاره این بازی معروف شد تمرین کرده و آماده این مسابقه شده بودند. در تیم استقلال نیز زدراکو رایکوف یکی از بهترین مربیان تاریخ فوتبال ایران بر روی نیمکت قرار داشت.
استقلال با ۷ ملی پوش مقابل پرسپولیس
در ترکیب دو تیم ملی پوشان زیادی حضور داشتند که چند روز قبل از این دربی در بازی‌های مقدماتی جام جهانی ۱۹۷۴ برای ایران به میدان رفته بودند. آشتیانی، کاشانی، حاج رحیمی پور و علی پروین در پرسپولیس و رشیدی، حجازی، کارگرجم، قراب، عادلخانی، مظلومی و حق وردیان ملی پوشانی بودند که چند روز قبل در قالب تیم ملی مقابل استرالیا بازی کرده بودند. البته صفر ایرانپاک مهاجم تیم پرسپولیس نیز جزء ملی پوشان بود که در بازی رفت مقابل استرالیا در سیدنی مصدوم شد و به این بازی نرسید. با نگاهی به ترکیب دو تیم مشخص می‌شود که استقلال از چهره‌های ملی پوش بیشتری برخوردار بود.
ترکیب دو تیم در این بازی
بازیکنان پرسپولیس: بهرام مودت، ابراهیم آشتیانی، مسیح مسیح نیا، رضا وطنخواه، جعفر کاشانی، اسماعیل حاج رحیمی پور، علی پروین، حسین کلانی، همایون بهزادی (کاپیتان)، اصغر ادیبی، ایرج سلیمانی
مربی: آلن راجرز
بازیکنان استقلال: منصور رشیدی (ناصر حجازی)، محمدرضا عادلخانی، نصرالله عبداللهی، اکبر کارگر جم، علی جباری (کاپیتان)، کارو حق وردیان، عزت جانملکی، حسن روشن (هادی نراقی)، جواد الله وردی، جواد قراب، غلامحسین مظلومی (مسعود مژدهی)
مربی: رایکوف
اشتباه دفاع استقلال، فرصت طلبی کلانی و گل اول
این بازی تا دقیقه ۳۱ متعادل پیش می‌رفت که در یک صحنه ضربه آزاد پروین که توسط حاج رحیمی پور گرفته شده بود، را دفاع استقلال برگرداند و آشتیانی توپ برگشتی را روی دروازه فرستاد که تعلل رشیدی در دفع این توپ باعث شد کلانی فرصت طلب خود را به توپ رساند و با ضربه‌ای آرام آن را راهی دروازه کرد.
شلیک ۲۵ متری سلیمانی و گل دوم
دقیقه ۴۳ پاس پروین به زنده یاد ایرج سلیمانی رسید و او هم با شلیک ۲۵ متری دروازه رشیدی را برای بار دو گشود تا نیمه اول ۲- صفر به سود سرخپوشان تمام شود.
شلیک سر ضرب همایون سر طلایی و گل سوم
نیمه دوم با حملات پرسپولیس آغاز شد و در دقیقه ۵۰ روی یک حرکت تیمی توپ به حاج رحیمی پور رسید و سانتر او را همایون بهزادی کاپیتان سرخپوشان با یک شلیک سرضرب درون دروازه جای داد.
باز هم یک شوت سهمگین از ایرج سلیمانی و گل چهارم
دقیقه ۵۷ ایرج سلیمانی دوباره در محوطه جریمه استقلال حاضر شد و با یک شوت سهمگین دیگر گل چهارم پرسپولیس را به ثمر رساند.
رایکوف که تیمش را در آستانه شکست سنگینی می‌دید دست به چند تعویض زد و هادی نراقی و مسعود مژدهی را به جای روشن و مظلومی به بازی فرستاد و چند دقیقه بعد دروازه بان تیمش را هم تغییر داد و حجازی را جانشین رشیدی در دروازه کرد.
اما تعویض‌های رایکوف هم و ورود ناصر حجازی نتوانست مانع از آتش بازی پرسپولیس و بسته ماندن دروازه استقلال شود و سرخپوشان در ادامه دو بار دیگر دروازه رقیب را باز کردند تا آبی پوشان با شکست سنگینی زمین را ترک کنند.
سانتر کلانی، ضربه سر بهزادی و گل پنجم
از دقیقه ۶۰ آبی پوشان چند حمله را بر روی دروازه پرسپولیس تدارک دیدند. شاگردان رایکوف تلاش می‌کردند تا از بار سنگینی شکست بکاهند، اما پرسپولیس هم در ضد حملات خطرناک نشان داده بود. دقیقه ۸۸ بود که سانتر کلانی را بهزادی با ضربه سر به گل پنجم تبدیل کرد.
هت تریک بهزادی و ۶ تایی شدن رقیب
در حالی که اغلب تماشاگران از استادیوم خارج شده بودند، در دقیقه ۹۰ سانتر حاج رحیمی پور در محوطه جریمه زیر پای بهزادی افتاد و بدین ترتیب ششمین گل هم وارد دروازه حجازی شد. بعد از این گل تماشاگران پرسپولیس شعار می‌دادند ششمین گل وارد دروازه شد… تیم تاج آواره شد.
ابهام درباره فیلم بازی
یکی از ابهامات مهم این بازی مربوط به فیلم این مسابقه است که هنوز هم بعد از گذشت سالها، اطلاعات دقیقی از نحوه از بین رفتن آن در دست نیست. مرتضی احمدی بازیگر فقید کشورمان که از پرسپولیسی‌های اصیل و قدیمی بود، زمانی که در قید حیات بود گفته بود: من خودم دیدم که از این بازی فیلمبرداری شد، اما فیلم بازی هرگز پخش نشد، هر کاری هم کردم مسئولان تلویزیون آن زمان فیلم بازی را به من ندادند.
گروهی اعتقاد دارند که بعد از شکست سنگین استقلال در آن بازی، کارگردان تلویزیونی صداوسیمای وقت ایران در آن زمان دستور به از بین بردن فیلم بازی را داده است و گروهی دیگر معتقدند که با توجه به همزمان بودن این بازی با رقابت‌های جهانی کشتی که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود و در استادیوم آزادی در حال برگزاری بود، هیچ دوربین تلویزیونی در استادیوم حاضر نبوده است و این بازی از لنز هیچ دوربینی ضبط نشده است!
اما این بازی در نشریات مطرح آن زمان بازتاب زیادی داشت که در ادامه به آن نگاهی خواهیم داشت. بعد از برد تاریخی پرسپولیس در دربی ۲ نشریه ورزشی معروف آن زمان با این تیتر‌ها آن را بازتاب دادند:
دنیای ورزش
تیتر «معجزه سرخپوش ها» و عکسی از جدال اسماعیل حاجی رحیمی پور گوش راست پرسپولیس در مصاف با مرحوم عزت جانملکی مدافع چپ آبی‌ها جلد این نشریه را در روز ۱۷ شهریور ۱۳۵۲ به خود اختصاص داده بود. در گزارش این بازی که با تیتر معجزه سرخپوش‌ها روی جلد رفته بود اینگونه آمده بود: اگر پرسپولیس دیشب را در برابر تاج با آژاکس- نامدار بزرگ اروپا قیاس کنیم، راهی به خطا نرفته‌ایم و سخنی گزاف نگفته‌ایم، مگر آنکه در این قیاس پای ارزش‌های مادی به میان آید که یقیناً کسی را در ایران به ارزش‌های ۶ تا ۸ میلیون که قیمت بازیکنان خوب آژاکس است، نداریم. (تیم آژاکس آن زمان بهترین تیم باشگاهی اروپا در اوایل دهه ۷۰ بود)
مصاحبه علی پروین درباره دربی ۶ تایی‌ها
علی پروین اسطوره باشگاه پرسپولیس درباره دربی ۶ تایی‌ها گفت: «نباید به استقلال ۶ گل می‌زدیم.» او که درباره احترام به آبی‌ها حرف می‌زد، حتی در این باره گفته: «در آن مسابقه ما هر چه زدیم وارد دروازه شد. یعنی اگر باز هم توپ می‌بردیم، دوباره گل می‌شد. حتی می‌توانستیم ۱۰ گل بزنیم. آن روز، روز استقلال نبود و بدشانس هم بودند. راستش ما وقتی در زمین بودیم تحت تاثیر جو بازی مان را می‌کردیم، اما وقتی به رختکن رفتیم تازه متوجه شدیم که اشتباه کردیم پشیمان شدیم. نباید به استقلال ۶ گل می‌زدیم.» پروین اضافه کرده: «باید احترام استقلال را نگه می‌داشتیم. ممکن بود آن روز، روز ما نباشد. در فوتبال این چیز‌ها پیش می‌آید. ما مطمئن بودیم بازی را می‌بریم و باید در نیمه دوم با طمانینه بازی می‌کردیم.»
اظهارت حسین کلانی یکی از گلزنان دری ۶ تایی‌ها
حسین کلانی پیشکسوت پرسپولیس درباره دربی ۶ تایی‌ها گفت: «وقتی توپ از خط دروازه عبور می‌کرد، باورم نمی‌شد! گل زدن در دربی آن هم به این بزرگی برای من خاطره‌ای فراموش نشدنی است. در حمله هم گاهی فرصت‌هایی به دست می‌آمد که نباید از دست می‌دادم. آن روز تیم ما هماهنگ‌تر از همیشه بود و هر کس وظیفه اش را به خوبی انجام داد. هنوز بعد از این همه سال، وقتی با هم تیمی هایم صحبت می‌کنم، آن روز را با لبخند یاد می‌کنیم.»
روایت محمود خوردبین (هافبک و گلزن دربی)
محمود خوردبین پیشکسوت تیم فوتبال پرسپولیس درباره دربی ۶ تایی‌ها گفت: «این بازی یک نقطه عطف در زندگی فوتبالی من بود. فشار و هیجان بازی دربی باعث شده بود که همه با تمام وجود بازی کنند. پرسپولیس آن روز مثل یک ماشین کار می‌کرد؛ دفاع منظم، هافبک‌های خلاق و حمله‌ای پرقدرت به سمت دروازه استقلال حمله می‌کرد. گل زدن در چنین بازی مهمی، برای من نه فقط یک موفقیت شخصی بلکه یک شادی بزرگ برای هواداران بود.
نکته جالب توجه این است که برخی از پیشکسوتان در مصاحبه‌های خود به نبود فیلم کامل بازی دربی ۶ تایی‌ها اشاره کرده‌اند و این موضوع باعث شده که خاطرات شفاهی و روایت زنده آن روز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشند.
مصاحبه با پرویز مظلومی (هافبک و از بازیکنان استقلال در آن بازی)
پرویز مظلومی پیشکسوت استقلال درباره دربی ۶ تایی‌هایی گفت: «آن روز بازی برای ما یک شکست سنگین بود. نتیجه ۶ بر صفر واقعا شوک بزرگی بود. هیچ کس انتظار چنین نتیجه‌ای را نداشت. ما آن روز نتوانستیم هماهنگی لازم را دشته باشیم و پرسپولیس از اشتباهات دفاعی ما به خوبی استفاده کرد. از نظر روحی هم به هم ریخته بودیم. مخصوصا وقتی گل‌ها را یکی پس از دیگری دریافت می‌کردیم. این بازی به ما نشان داد که باید با آماده سازی و تمرکز بیشتر کار کنیم.»
روایت کریم باوی (مهاجم استقلال از دربی ۵۲)
کریم باوی مهاجم استقلال درباره دربی ۵۲ گفت: «آن روز شرایط ما خوب نبود و استرس زیادی داشتیم. هر بار که توپ را از دست می‌دادیم، پرسپولیس با سرعت حمله می‌کرد و اجازه نفس کشیدن به ما نمی‌داد. واقعا آن شکست سنگین برای ما سنگینی کرد. اما باید قبول کنیم که باید بهتر بازی می‌کردیم.»
عباس زمین پاک (مدافع استقلال)
عباس زمین پاک مدافع تیم فوتبال استقلال درباره دربی ۶ تایی‌ها گفت: «دربی همیشه بازی سختی بوده و آن روز هم از این قاعده مستثنی نبود. ما تلاش کردیم، اما متاسفانه اشتباهات فردی و کم تجربگی برخی از بازیکنان باعث شد تا پرسپولیس به راحتی به گل برسد. آن شکست تلخ، درس بزرگی برای ما بود. بعد‌ها به عنوان بازیکن و مربی همیشه به آن بازی فکر می‌کنم و سعی می‌کنم از اشتباهات گذشته درس عبرت بگیرم.»
به هر حال پیشکسوتان استقلال در مصاحبه‌های خود اشاره کرده‌اند که آن شکست تلخ، انگیزه‌ای شد تا در سال‌های بعد قوی‌تر و با برنامه‌تر در دربی‌ها ظاهر شوند. همچنین برخی از آن‌ها اعتقاد دارند که فضای رسانه‌ای و جو روانی بازی، تاثیر زیادی بر روی عملکرد تیم داشت.
