شورش تبریز و تصمیم حکومت محمدعلی شاه

امروز ۲۳ فروردین، ۱۱۵ سال از قیام مردم تبریز علیه ظلم محمدعلی شاه قاجار در سال ۱۲۸۸ می گذرد.

جنگ گسترده نیروهای دولت مرکزی علیه مشروطه خواهان در مناطق مختلف کشور از جمله شهر تبریز، منجر به محاصره یازده ماهه مجاهدین در تبریز توسط نیروهای محمدعلی شاه قاجار در دوران استبداد صغیر شد. در ۲ جولای ۱۹۸۷ آغاز شد و تا ۲۵ جولای ۱۹۹۸ ادامه دارد.

شاه جوان قاجار که به مشروطه و مجلس اعتقادی نداشت، ترور نافرجام خود را در ۱۷ اسفند ۱۲۸۶ از چشم روحانیون و مشروطه خواهان دید و آن را بهانه ای برای حمله نظامی به اولین مجلس قانونگذاری ایران قرار داد. شاه کم تجربه مجلس را تهدیدی برای مشروطیت تلقی کرد و سپس یکی از درباریان مورد اعتماد خود به نام میرزا احمد خان مشیرالسلطان را صدراعظم جدید ایران کرد و سپس وزارت جنگ را به میرزا حسین پاشا خان ملقب به امیر بهادر سپرد. و سرانجام ولادیمیر لیاخوف، ژنرال روسی، او را به فرماندهی بریگاد قزاق ایران منصوب کرد.

با تکمیل عناصر اجرای نقشه شوم، محمدعلی شاه دستور تعطیلی ساختمان دوره اول شورای ملی و به شهادت رساندن تعداد زیادی از مشروطه خواهان تهران را در میدان بهارستان و محله های اطراف مجلس صادر کرد.

همزمان با این جنایت، ستارخان و بکرخان و دیگر مبارزان و مجاهدان تبریز در تبریز قیام کردند و با این کار جان تازه ای در پیکر ضعیف مشروطه خواهان تهران دمیدند. شدت مبارزه و مقاومت مجاهدین آذربایجان به حدی بود که چند ماه بعد مشروطه خواهان بختیاری و گیلانی دست در دست هم در ۴ تیر ۱۳۶۷ تهران را تصرف کردند و به ظلم ساغیر پایان دادند و محمدعلی شاه را به سفارت روسیه در سال ۱۳۶۷ پناهنده کردند. تهران.

مشروطه خواهان تبریز در قالب دو انجمن ملی تبریز و سازمان مخفی سوسیالیست های مردمی تبریز معروف به انجمن غیبی که توسط علی مسیو تأسیس شد، با مبارزان سوسیال دموکرات منطقه قفقاز آشنا شدند و آموزش و کمک های نظامی دریافت کردند.

اگرچه در اوایل اشغال تبریز، ارتش محمدعلی شاه توانست بخش زیادی از شهر را به تصرف خود در آورد، اما مقاومت گروهی از مجاهدان به رهبری ستارخان در ناحیه امیرهیز منجر به اتحاد این شهر شد. رزمندگان و شکست ارتش حکومت مرکزی به رهبری رحیم خان چلبیانلو ملقب به سردار نصرت و تصرف شهر در مهر ۱۲۸۷ به تصرف مجاهدین مشروطه خواه درآمد.

اما محمدعلی شاه کاشون نیروی دیگری به فرماندهی سلطان عبدالمجید میرزا اتابک اعظم ملقب به عین الدوله به تبریز فرستاد و موفق شد دوباره تبریز را محاصره کند. عین الدوله با محاصره شهر مانع از رسیدن آذوقه و کالاهای ضروری به مردم شد و شهر با کمبود غلات و کالاهای ضروری مواجه شد.

یکی از پیشتازان نیروهای ضد مشروطه در آن زمان آذربایجان بود. ایجاد ناامنی، دامن زدن به اختلافات عقیدتی و محله ای و تبلیغ علیه مشروطه خواهان از جمله اقداماتی بود که به اختلاف میان گروه های مسلح دامن زد.

سربازان روس به بهانه حفظ جان شهروندان خود در تبریز وارد خاک ایران شدند و با اجازه مشروطه خواهان وارد شهر شدند. سفارت روسیه در تهران از آغاز قیام مشروطه خواهان تبریز نسبت به امنیت شهروندان خود در تبریز ابراز نگرانی کرده است. اهمیت اوضاع برای روس ها که از سال ۱۹۰۷ بر اساس قرارداد محرمانه پترزبورگ در سال ۱۹۰۷، شمال ایران را تحت کنترل خود نگه داشته بودند، بسیار زیاد بود و در این قرارداد پس از ۷۵ سال موفق به شکستن مقاومت انگلیسی ها شدند. پادشاهی برای مخالفت با نفوذ روسیه در مناطق شمالی ایران. آنها می توانستند برای حفظ منافع خود در ایران دست به هر اقدامی بزنند، مشروط بر اینکه دامنه این اقدام محدود به مناطق شمالی ایران باشد.

جنگ بین مشروطه خواهان و نیروهای دولتی در تبریز در زمستان ۱۳۶۶ شدت گرفت و نجفقلی خان صمصام السلطنه بختیاری از سران مشروطه با سه هزار سوار و پیاده وارد اصفهان شد و مخالفان محمدعلی شاه در گیلان قراردادی امضا کردند که اتحاد کردند و آقا بالاخان والی رشت را کشتند.

در جریان محاصره ۱۱ ماهه شهر تبریز توسط نیروهای دولت مرکزی، مقامات سیاسی و نظامی روسیه و انگلیس در ۱۴ آوریل ۱۹۸۸ توافق کردند که نیروهای روس برای شکستن محاصره تبریز وارد ایران شوند. در پی این توافق، کنسولگری های دو کشور طی نامه ای به انجمن ایالتی و ایالتی آذربایجان به آنها اطمینان دادند که حضور نیروهای آنها در شهر موقتی است.

حدود چهار هزار سرباز روسی متشکل از چهار گردان قزاق، سه گردان پیاده، دو گردان توپخانه و یک گردان تونل به فرماندهی ژنرال زنارسکی در ۹ مه ۱۲۸۸ در قسمت شمالی رودخانه آجی چای، معروف به جاده تالک در حومه شهر. تبریز. ستارخان و بکرخان به ملاقات فرمانده روس رفتند و با بازگشت سلطان عبدالمجید میرزا اتابک اعظم ملقب به عین الدوله والی آذربایجان به تهران، سپاهیان حکومتی متفرق شدند. رحیم چلبیانلو ملقب به سردار نصرت به مرند رفت و نیروهای ایلاتی به شهر خود بازگشتند.

با ورود نیروهای روس به تبریز، نقش میلر، کنسول روسیه در تبریز، در اداره شهر قوت گرفت. روسها به دستور محمدعلی شاه از او خواستند که میرزا صادق خان طباطبای ملقب به عجلال الملک را که نزد مشروطه خواهان مشهور و مورد احترام بود، به حاکم آذربایجان منصوب کند و او هم اجابت کرد.

مقاومت مجاهدین تبریزی باعث شد که مشروطه خواهان شهرهای دیگر کشورمان به خود بیایند و زندگی جدیدی در پیش گیرند. آنها در میان خود متحد شدند و نیروهای خود را در خراسان، فارس، گرگان، اصفهان و گیلان سازماندهی کردند.

مشروطه خواهان گیلانی و بختیاری با یکدیگر متحد شدند و به سمت تهران حرکت کردند و پس از چند روز درگیری با نیروهای محمدعلی شاه موفق به تصرف تهران شدند و او به همراه ۵۰۰ نفر از اعضای خانواده و دربارش به سفارت روسیه در تهران پناه بردند.

با ورود روس ها به تبریز، مشروطه خواهان تبریز از شرکت در فتح تهران باز ماندند، اما مقاومت ۱۱ ماهه آنها در نهایت روحیه امید و مقاومت را در مشروطه خواهان کشور و تصمیم به حکومت ۲ سال و هفت ماهه تحت حاکمیت این کشور ایجاد کرد. محمدعلی شاه.

منبع: ایسنا