عرضه معنویت به شیوه حافظ؛ اشعاری که بر دل و جان حک می‌شوند
۱۰:۵۶ – ۲۰ مهر ۱۴۰۳
در تقویم رسمی ایران ۲۰ مهر را روز بزرگداشت حافظ نامیدهاند. این شاعر را از مهمترین اثرگذاران بر شاعرانِ فارسیزبانِ پس از خود میشناسند. او حتی توانست در سده هجدهم و نوزدهم اروپا را نیز متوجه خود کند. در ادامه گفتوگویی انجام شده که آن را میخوانید.
مسعود حسین چاری عضو هیئت علمی دانشگاه باهنر کرمان درباره جایگاه حافظ گفت: خواجه شمسالدین محمد بن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی را باید یکی از چند ستونهای اصلی ادبیات کشور محسوب کرد. نقش این شاعر بلند آوازه در ادبیات و در بین جامعه به نحوی است که در هر خانه ایرانی یک نسخه از غزلیات او را میتوان پیدا کرد.
وی به بیمهریهای شکل گرفته در زمان حیات حافظ اشاره و بیان کرد: زمانی که حافظ زنده بود بیمهریهای فراوان را شاهد بودم، اما این امر سبب نشد تا او جامعه را رها کند. حافظ معنویت را به شیوهای طربناک برای انسان واکاوی میکند. توصیههایی را در قالب شعر به زمینیان دارد. تجربیات خود را در قالب حرفهای اجتماعی و اخلاقی به مردم ارائه میکند.
شعر زبان اعتراض حافظ شد
حسین چاری به بررسی اشعار حافظ پرداخت و افزود: چنانچه غزلیات حافظ را از بعد دینی مورد بررسی قرار دهیم میبینیم که رشد او در یک ساختار دینی و تسلطش بر قرآن کریم تاثیر بسیاری بر اشعار او داشته است. جهانبینی او سبب شده تا ابراز انزجارش از دستاویز قرار دادن دین، برای رسیدن به برخی از اهداف غیر اصولی، توسط حاکمان آن زمان به درستی انعکاس پیدا کند. به خوبی مشخص است که حافظ از شعر به عنوان زبان اعتراض بهرهبرداری کرده است بدین وسیله با فرقهها، اندیشهها و تفکراتی که از حقیقت دین فاصله دارند خود را جدا کرده و بین آنها پرده میافکنده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه باهنر کرمان تاکید کرد: حافظ به جای اینکه خود را یک عارف و یا زاهد بداند با عنوان رند خود را معرفی میکند و اندیشه رندانه خود را به مخاطبان عرضه میکند. او رندی را رسالتی برای خود در نظر گرفته و ارزشهای معنوی انسانی را بار دیگر برای جامعه بازگو میکند تا انسان هوشمند از حقیقت اشعارش به اهداف اصلی پی ببرد.
وی به ارزشهای انسانی اشاره و تاکید کرد: ادیان همواره در جهت رشد و تعالی انسانها به جوامع وارد شدند و هدفشان ایجاد صفای باطل و جلای جان است. حافظ نیز از این منظر و با یک نگاه بر گرفته از دین با مخاطب خود ارتباط برقرار میکند؛ بنابراین یکتاپرستی، مناجات و کنارهگیری از دنیا همگی مسیرهایی است که در جهت سوق دادن انسان برای صفای باطن و رسیدن به سعادت در شعر حافظ مطرح میشود.
اشعاری که بر دل و جان مینشیند
حسین چاری در مورد شعر حافظ تصریح کرد: حافظ به نحوی با مخاطب خود ارتباط گرفته که مخاطب احساس میکند حافظ مستقیماً با او در گفتگو است از این رو شعر حافظ را حرف دل خود میپندارند. این توانمندی حافظ از آنجا نشئت میگیرد که او حافظ کل قرآن است و احاطه او بر این کتاب آسمانی به نحوی است که میتواند قرآن را با شیوههای مختلف مطرح کند، پس اشعارش بر دل و جان مخاطب به راحتی بنشیند.
وی به القاب حافظ پرداخت و بیان کرد: حافظ لقبهای مختلفی دارد لسان الغیب، ترجمان الاسرار، لسان العرفا و ناظم الاولیا که همگی برگرفته از اشعار نابش است. اما یکی از بارزترین ویژگیهای شعر حافظ را باید در این نکته دانست که همه افراد و همه اقشار میتوانند با این شعرها به راحتی ارتباط بگیرند.
عضو هیئت علمی دانشگاه باهنر کرمان به فضای هنری و ادبی عصر حافظ اشاره داشت و خاطرنشان کرد: لسان الغیب در دورهای میزیست که مصادف بود با حمله مغول به ایران و به نوعی درگیری ایلخانان، آل مظفر و تیموریان در ایران که دگرگونیها نظام اجتماعی و فرهنگی را هم با خود به همراه داشت. اما در اوج این آشفته بازار حکومتی حوزه فرهنگ و هنر همچنان رونق داشت. شاعران بزرگ دیگری نیز هم عصر حافظ بودند که کلامشان نافذ و اثر گذار بود، اما شعر حافظ به لحاظ جنس، محتوا و شیوهای متفاوت بود و توانست مخاطب را به شیوه خاص به سمت خود بکشد.
حسین چاری وظیفه متولیان فکر و فرهنگ را در زمینه اعتلای جامعه ایران اسلامی مورد بررسی قرار داد و افزود: اندیشمندان بزرگ، شعرا و نخبگان ارزشمندی در کشور رشد کردهاند و حضور دارند پس افرادی مانند حافظ را باید به جامعه ایران و جامعه جهان معرفی کرد و این مهم امکانپذیر نخواهد بود مگر با در نظر گرفتن سازوکارهای اجرایی و همت بلند. رسانهها نیز در انتقال پیام حافظ نقشی موثر و به سزا دارند. پیام شعر حافظ تنها مختص ایرانیان نیست بلکه همه جهان را در بر میگیرد. این مهم رسالتی سخت بر دوش مسئولان میگذارد. انتقال آن به نسل امروز و جهان خالی از معنویت عرصه بین الملل باید در نظر گرفته شود.
حافظ انسانی آسمانی
وی در مورد شخصیت حافظ تاکید کرد: لسان الغیب را باید یک انسان متصل به عرش در نظر گرفت که برای مدتی بر فرش زندگی میکرد. حافظ انسانی آسمانی است، اما سهم خود در زمین را به درستی ایفا کرده است.
چاری در پایان بیان کرد: امروز ما میبینیم که مولوی توسط کشور ترکیه به جامعه جهانی معرفی میشود و برای این منظور برنامههای متعددی را در نظر گرفتهاند، به نحوی که توانسته از آن در جهت بهرهوری اقتصادی و ارزآوریهای استفاده کنند. این حرکتی است که باید توسط مسئولان ما نیز در دستور کار قرار گیرد و بتوانیم شخصیتها، شعرا و بزرگان خود را به درستی به جامعه جهانی معرفی کرده و در قالب بزرگداشتها زمینه آگاهی و اطلاعرسانی در مورد این شعرا را به جهان فراهم کنیم.
منبع: میزان
