علت باد کردن شکم | همه چیز درباره نفخ معده

نفخ معده در درجه اول به احساس سفتی، فشار، یا پری در شکم اشاره دارد که ممکن است با تورم قابل مشاهده همراه باشد یا نباشد. این احساس می‌تواند از ناراحتی خفیف تا درد شدید متغیر باشد. معمولاً پس از مدتی از بین می‌رود، اما برای برخی افراد، مشکلی مداوم و تکراری است. مشکلات گوارشی و نوسانات هورمونی می‌توانند علت باد کردن شکم به صورت دوره‌ای باشند. در صورتی که نفخ معده برطرف نشود، توصیه می‌شود برای تعیین علت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

علت باد کردن شکم چیست؟

شایع‌ترین علت باد کردن شکم و درد معده، گاز اضافی روده است. اگر پس از غذا خوردن دچار نفخ معده می‌شوید، ممکن است دلیل آن مشکلات گوارشی باشد. این مشکل ممکن است ناشی از سرعت زیاد در خوردن یا عدم تحمل غذایی یا شرایط دیگری باشد که منجر به تجمع گاز و محتویات گوارشی می‌شود. چرخه قاعدگی نیز یکی از علل شایع نفخ موقت است. در مواردی، نفخ معده می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر باشد.

درمان نفخ شکم با ۱۰ روش خانگی و دمنوش های طبیعی بدون مصرف دارو را در شادمگ مطالعه کنید.

نفخ معده چقدر شایع است؟

بین ۱۰ تا ۲۵ درصد از افراد سالم، به صورت گاه‌به‌گاه از نفخ شکم شکایت دارند. حدود ۷۵ درصد علائم خود را متوسط تا شدید توصیف می‌کنند و ۱۰ درصد می‌گویند که آن را به‌طور منظم تجربه می‌کنند. در میان افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، این میزان ممکن است تا ۹۰ درصد باشد. همچنین تا ۷۵ درصد از زنان، قبل و در طول قاعدگی خود، نفخ شکم را تجربه می‌کنند، ولی فقط ۵۰ درصد از افراد دارای نفخ، شکم متسع خود را گزارش می‌دهند.

آشنایی با علل مختلف باد کردن شکم

گاز یا باد شکم

گاز یک محصول جانبی طبیعی از هضم است؛ اما وجود گاز اضافی در روده می‌تواند نشان‌دهنده وجود اختلال در هضم و علت باد کردن شکم باشد. اگرچه گاز می‌تواند از طریق بلع هوا یا نوشیدن نوشابه‌های گازدار وارد بدن شود، بیشتر این گازها قبل از رسیدن به روده‌ها از طریق آروغ زدن دفع می‌شوند. گازهای موجود در روده عمدتاً توسط باکتری‌های روده که کربوهیدرات‌ها را در فرآیندی به نام تخمیر هضم می‌کنند، تولید می‌شوند.
اگر تخمیر بیش از حد رخ دهد، ممکن است به دلیل جذب ناکافی کربوهیدرات‌ها در فرآیند هضم باشد، پیش از آنکه به باکتری‌های روده برسند. این موضوع می‌تواند به دلایلی مانند سرعت بالای خوردن، عدم تحمل غذایی، یا وجود بیماری‌های گوارشی رخ دهد. برخی علل احتمالی شامل موارد زیر هستند:

• سوء جذب کربوهیدرات‌ها: بسیاری از افراد در هضم کربوهیدرات‌های خاص (قند) دچار مشکل هستند. لاکتوز، فروکتوز، و کربوهیدرات‌های موجود در گندم و لوبیا از جمله علت باد کردن شکم هستند. ممکن است به یک یا چند مورد عدم تحمل داشته باشید، یا ممکن است بدن شما با هضم کربوهیدرات‌های خاص مشکل بیشتری داشته باشد. یک متخصص تغذیه یا گوارش می‌تواند به شناسایی حساسیت‌های غذایی کمک کند.
• رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO): این مشکل زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های روده بزرگ به روده کوچک سرریز کنند. رشد بیش از حد این باکتری‌ها می‌تواند تعادل باکتری‌هایی را که قرار است آن‌ها را تنظیم کنند، برهم زند. برخی باکتری‌ها گازهای تولیدشده توسط سایرین را جذب می‌کنند؛ اما وقتی تعداد یک نوع باکتری زیاد و از نوع دیگر کم باشد، این تعادل از بین می‌رود.
• اختلالات عملکردی گوارشی: سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) و سوء هاضمه عملکردی زمانی تشخیص داده می‌شوند که بدن شما به دلایل نامشخصی با هضم غذا بیشتر دچار مشکل شود. علائم این اختلالات شامل گاز و نفخ بعد از خوردن غذا است. به علائم هشداردهنده‌ای مانند اسهال، یبوست، تهوع، استفراغ، تب، خونریزی، کم‌خونی، و کاهش وزن ناخواسته توجه کنید.
• حساسیت احشایی: برخی افراد حتی با وجود حجم طبیعی گاز، احساس نفخ می‌کنند. این وضعیت معمولاً با IBS و سایر اختلالات مرتبط با مسیرهای عصبی بین روده و مغز ارتباط دارد. بعضی افراد برای ایجاد فضای بیشتر در حفره شکمی برای گاز دچار واکنش بیش از حد عضلانی می‌شوند (دی سینرژی شکمی)، به طوری که عضلات شکم آن‌ها در حضور گاز شل می‌شوند و به بیرون برمی‌آیند، حتی اگر حجم واقعی گاز طبیعی باشد.

محتویات گوارشی

این‌ها شامل جامدات، مایعات، و گاز می‌شوند. زمانی که محدودیتی در دستگاه گوارش شما وجود داشته باشد یا عملکرد عضلاتی که محتویات گوارشی را به حرکت در می‌آورند، دچار اختلال شود، ممکن است این محتویات در سیستم گوارش انباشته شوند. هر گونه تجمع محتویات گوارشی در طول دستگاه گوارش فضای کمتری برای پردازش مقادیر طبیعی گاز باقی می‌گذارد. همچنین فضای کمتری برای دیگر موارد، از جمله مایعات و چربی‌ها، در شکم باقی می‌گذارد و باعث سفت‌تر شدن آن می‌شود. علل انباشتگی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• یبوست: ممکن است به دلیل رژیم غذایی یا عوامل سبک زندگی به یبوست دچار شوید یا به دلیل بیماری زمینه‌ای، یبوست مزمن داشته باشید. مدفوع انباشته‌شده در روده بزرگ باعث می‌شود غذاهایی که اخیراً هضم شده‌اند، مدت بیشتری در روده‌ها باقی بمانند و در انتظار عبور باشند. این باعث منبسط شدن روده و ایجاد نفخ می‌شود.
• انسداد روده: وقتی علت باد کردن شکم انسداد روده‌ها باشد، ممکن است موضوع جدی‌تری مطرح باشد. روده‌ها می‌توانند توسط تومورها، بافت اسکار، تنگی‌ها، یا فتق مسدود شوند. بیماری‌های التهابی مانند کرون و دیورتیکولوز می‌توانند به بخش‌هایی از روده آسیب برسانند و تنگی‌هایی ایجاد کنند که عبور محتویات گوارشی را محدود می‌کند.
• اختلالات حرکتی: این اختلالات ممکن است باعث یبوست شده و علت باد کردن شکم باشند. یا به سادگی باعث کند شدن حرکت محتویات گوارشی در دستگاه گوارش شوند. این اختلالات معمولاً شامل مشکلات عضلات و اعصاب مرتبط با حرکت محتویات گوارشی هستند. انسداد کاذب روده، گاستروپارزی، و اختلال عملکرد کف لگن مثال‌هایی از این نوع اختلالات هستند.
• افزایش وزن اخیر: وزن اضافی که در طول یک سال یا بیشتر به دست آورده‌اید، ابتدا به سمت شکم می‌رود. اگر ده پوند یا بیشتر اضافه کرده باشید، احتمالاً این افزایش وزن بر حجم شکم شما تأثیر می‌گذارد و فضای کمتری برای فرایندهای گوارشی طبیعی باقی می‌گذارد. حتی یک وعده غذایی معمولی ممکن است احساس نفخ بیشتری به شما بدهد. گاهی افزایش وزن با احتباس آب همراه است، که می‌تواند احساس نفخ را تشدید کند.

هورمون‌ها

شاید متوجه شده باشید که نفخ شکم‌تان با چرخه‌های مختلفی مانند چرخه قاعدگی مرتبط است. از هر چهار زن، سه نفر قبل و در طول قاعدگی خود دچار نفخ می‌شوند. نفخ همچنین در دوران پیش از یائسگی یک مشکل رایج است. هورمون‌های زنانه می‌توانند از زوایای مختلف بر علت باد کردن شکم تاثیر بگذارند؛ از جمله احتباس مایعات، تولید گاز، پشتیبان گوارشی، و همچنین حساسیت شما به این موارد.

اول از همه، استروژن باعث احتباس آب می‌شود. هنگامی که سطح استروژن افزایش می‌یابد و پروژسترون کاهش پیدا می‌کند، احتمالاً نفخ ناشی از مایعات را تجربه خواهید کرد. افزایش حجم رحم درست قبل از قاعدگی نیز می‌تواند منجر به نفخ شود. هورمون‌ها همچنین بر دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارند. استروژن و پروژسترون می‌توانند با تغییرات خود حرکت روده را کاهش یا تسریع کنند و باعث ایجاد گاز شوند. گیرنده‌های استروژن در دستگاه گوارش نیز بر حساسیت احشایی تأثیر می‌گذارند و این امر می‌تواند موجب احساس نفخ شود.

باد کردن شکم چه مدت ادامه دارد؟

اگر نفخ شما به علت مواد غذایی یا نوشیدنی‌هایی باشد که مصرف کرده‌اید یا به دلیل نوسانات هورمونی رخ داده باشد، باید ظرف چند ساعت تا چند روز بهبود یابد. اما اگر علت باد کردن شکم به دلیل یبوست باشد، تا زمانی که مدفوع نکنید، کاهش نمی‌یابد. نوشیدن آب، انجام ورزش و استفاده از دمنوش‌های گیاهی می‌توانند به بهبود این وضعیت کمک کنند. در صورت تداوم یا تشدید علائم، به پزشک مراجعه کنید.

چه چیزی باد شکم را تسکین می‌دهد؟

راهکارهای کاهش نفخ در بلندمدت به علت ناراحتی شما بستگی دارد و ممکن است نیاز به تشخیص حرفه‌ای باشد. اما اگر به دنبال درمان‌های خانگی برای رفع نفخ امروز یا جلوگیری از نفخ فردا هستید، چندین گزینه وجود دارد که می‌توانید امتحان کنید:

• دمنوش‌های گیاهی مانند نعناع، بابونه، زنجبیل، زردچوبه و رازیانه به هضم غذا و دفع گاز کمک می‌کنند. همچنین، چای قاصدک می‌تواند به کاهش احتباس آب کمک کند.
• کپسول روغن نعناع، که یک ضد اسپاسم طبیعی است، عضلات روده را آرام کرده و به تخلیه مدفوع و گاز کمک می‌کند، به ویژه اگر مشکلات شما ناشی از اختلال حرکتی باشد.
• آنتی‌اسیدها با کاهش التهاب دستگاه گوارش و تخلیه گاز به تسکین کمک می‌کنند. اغلب این محصولات دارای ماده‌ی فعالی به نام سیمتیکون هستند که با تجمع حباب‌های گاز کوچکتر، آنها را به صورت قابل تخلیه درمی‌آورد. همچنین، سیمتیکون به تنهایی نیز در دسترس است.
• مکمل‌های منیزیم به کاهش اسید معده و شل شدن عضلات روده کمک می‌کنند. منیزیم دارای اثری ملین است که می‌تواند در مواقع نیاز مفید باشد، ولی استفاده مکرر از آن ممکن است به عادت تبدیل شود.
• پروبیوتیک‌ها به تقویت و تعادل باکتری‌های روده کمک می‌کنند. برخی به هضم بهتر غذا کمک کرده و برخی دیگر به جذب گازهای اضافی کمک می‌کنند. ممکن است نیاز باشد پروبیوتیک‌ها را چند روز یا چند هفته به صورت مداوم مصرف کنید تا اثر آن‌ها را متوجه شوید.
• پسیلیوم یک مکمل فیبر محبوب است که به دفع منظم مدفوع کمک می‌کند. مکمل‌های فیبر را به تدریج و همراه با آب فراوان مصرف کنید. در صورت لزوم می‌توان از ملین‌های بدون نسخه نیز استفاده کرد.
• ورزش منظم و تقویت بدن به جلوگیری از نفخ شکم کمک می‌کند.

چگونه از علت باد کردن شکم جلوگیری کنم؟

اگر علت باد کردن شکم به رژیم غذایی یا مصرف الکل برگردد، می‌توانید با ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی از آن پیشگیری کنید. دستورالعمل‌های کلی شامل موارد زیر است:

• فیبر کافی بخورید. اگر معمولاً فیبر کمی در رژیم غذایی خود مصرف می‌کنید، به تدریج شروع کنید تا سیستم گوارش شما تحت فشار قرار نگیرد. فیبر در ابتدا ممکن است باعث ایجاد گاز بیشتری شود، ولی به تدریج به پاکسازی روده و حذف مواد تخمیری که در آنجا گیر کرده‌اند، کمک می‌کند. فیبر همچنین به شما حس سیری می‌دهد که مانع از پرخوری می‌شود و از طرفی با تغذیه باکتری‌های مفید روده، سیستم گوارش را تقویت می‌کند.
• آب کافی بنوشید. این کار باعث تقویت حرکت دستگاه گوارش و جلوگیری از سفت شدن مواد غذایی در دستگاه هاضمه می‌شود. آب همچنین بین وعده‌های غذایی شما را سیر نگه می‌دارد.
• ورزش کنید. ورزش به جلوگیری از احتباس آب کمک کرده و روده‌ها را در حرکت نگه می‌دارد. همچنین می‌تواند به کنترل وزن که به خصوص در شکم تاثیرگذار است کمک کند. اگر شغل شما نشسته است، ورزش منظم می‌تواند دشوار به نظر برسد، اما زمان زیادی نمی‌طلبد – فقط کافی است که هر از چند گاهی بلند شوید و کمی راه بروید.
• از غذاهای فرآوری شده خودداری کنید. این نوع غذاها دارای فیبر کم و نمک و چربی زیاد هستند. نمک باعث احتباس آب شده و چربی هضم غذا را به تاخیر می‌اندازد. همه این موارد ممکن است به یبوست و نفخ بیانجامد. غذاهای فرآوری شده همچنین مواد مغذی کمی دارند که شما را پس از مصرف، سریعاً گرسنه‌تر می‌کند و به پرخوری و بدتر شدن مشکل می‌انجامد.
• آگاهانه غذا بخورید. وقت بگذارید و غذای خود را کامل بجوید و قبل از سیر شدن کامل از خوردن دست بکشید. احساس سیری کمی با تاخیر ایجاد می‌شود، چون مدتی طول می‌کشد تا غذا به معده برسد.
• به حساسیت‌ها توجه کنید. حساسیت‌هایی مانند الکل یا غذاهای خاص را بررسی کنید. بعضی افراد دفترچه‌ی غذایی نگه می‌دارند و یادداشت می‌کنند که هر وعده غذایی چه تاثیری بر بدن‌شان داشته است. شما می‌توانید مواد غذایی را یکی یکی حذف کرده و تفاوت علائم خود را مشاهده کنید.