قرص برنج چیست و چه عوارضی دارد؟

در گذشته از قرص برنج برای حفاظت برنج در مقابل انواع آفت‌ها استفاده می‌شد، اما امروزه این آفت کش، به آدم کشی خـطرنـاک و عـامـل بـسیـاری از مسمومیت‌های عمدی و اتفاقی مبدل شده است، به نحوی که آمارها نشان می‌دهد قرص برنج به تنهایی عامل ۱۱ درصد از کل مرگ‌های ناشی از مسمومیت است.

در همین راستا واردات هرگونه قرص برنج به کشور غیرقانونی اعلام شده و خرید و عرضه این قرص پرخطر در مراکز عرضه سموم و عطاری ها ممنوع و عاملان این امر مشمول مجازات می‌شوند.

قرص برنج یا همان «فسفید آلومینیوم» چیست؟

آلومینیوم فسفید سمی جامد به شکل قرص‌هایی به رنگ سبز تیره یا خاکستری در بسته های استوانه ای شکل و حاوی ترکیبات خطرناکی از فسفیدها است. این ماده پس از قرار گرفتن در معرض رطوبت محیط یا اسید معده در مصرف خوراکی، گاز بسیار خطرناک «فسفین» را آزاد می کند که علت اصلی سمی بودن این ماده است.

فسفین گازی است بی رنگ با بویی شبیه سیر یا ماهی گندیده که جذب خوراکی و استنشاقی بالایی دارد و به سرعت از طریق دستگاه تنفسی و یا دستگاه گوارش جذب شده و منجر به بروز عوارض جدی، مسمومیت و در نهایت مرگ خواهد شد.

دلایل مسمومیت با قرص برنج

۱. مصرف با هدف خودکشی که مرگی دردناک را به دنبال دارد

۲. مصرف اشتباه به جای قرص‌های روانگردان مانند اکستازی به دلیل شباهت ظاهری

۳. استنشاق گاز فسفین حاصل از قرص برنجی که در غلات یا برنج قرار داده شده و در برابر رطوبت هوا قرار گرفته است.

عوارض قرص برنج

دسترسی آسان و قیمت پایین قرص برنج موجب شده تا افراد زیادی که در شرایط روحی و عاطفی نامساعد قرار دارند، به راحتی آن را تهیه کرده و دست به خودکشی بزنند. این امر نیز موجب مرگ زجرآور عده زیادی از مردم کشورمان شده است. در مجموع، قرص برنج یک ماده بسیار خطرناک است که استفاده از آن، عواقب جبران‌ ناپذیری در پی دارد.

عوارض قرص برنج به دو دسته حاد و مزمن تقسیم می‌ شوند:

عوارض حاد

عوارض حاد قرص برنج در صورت مصرف یا استنشاق گاز فسفین در عرض چند دقیقه تا چند ساعت بروز می‌ کند. این عوارض عبارتند از:

• تهوع و استفراغ
• سردرد
• گیجی
• درد قفسه سینه
• تنگی نفس
• تشنج
• از دست دادن هوشیاری
• مرگ

عوارض مزمن

عوارض مزمن قرص برنج، در صورت قرار گرفتن در معرض گاز فسفین به مدت طولانی بروز می‌ کند. این عوارض عبارتند از:

• آسیب به کبد
• آسیب به کلیه‌ ها
• آسیب به سیستم عصبی مرکزی
• سرطان

مسمومیت با قرص برنج، یکی از شایع‌ ترین دلایل مرگ بر اثر مسمومیت در کشور است. به همین دلیل، بسیار مهم است که از مصرف قرص برنج خود داری کنید، دقت داشته باشید حتی در مقادیر کم، قرص برنج می‌ تواند باعث مسمومیت و مرگ شود، برای جلوگیری از مسمومیت با قرص برنج به نکات زیر دقت کنید:

• از نگهداری قرص برنج در خانه خودداری کنید.
• اگر قرص برنج در خانه دارید، آن را در یک مکان امن و دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید.
• اگر در معرض گاز فسفینیک قرار گرفتید، بلافاصله به هوای آزاد بروید و در صورت بروز علائم مسمومیت، به دنبال کمک پزشکی باشید.
• اگر مشکوک به مسمومیت با قرص برنج هستید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

آزمایش های تشخیص مسمومیت با فسفین

تشخیص مسمومیت با آلومینیوم فسفید اغلب بر اساس ظن و یا گزارش های بالینی صورت می‌گیرد ولی طیف وسیعی از آزمایش های شیمیایی و تحلیلی وجود دارد تا آن را تایید کند.

تست ساده spot برای تشخیص گاز فسفین در معده و تست نیترات نقره برای گاز فسفین در تنفس است. تست دیگر که بر روی محتویات معده انجام می شود، تست مولیبدیت آمونیوم است. کروماتوگرافی گازی اختصاصی ترین و حساس ترین روش برای اندازه گیری فسفین در خون و یا هوا می باشد.

مقدار تقریبی کشنده آلومینیوم فسفید

مقدار متوسط کشنده آلومینیوم فسفید در انسان ها kg/20mg است. با این وجود در یک فرد ۷۰ کیلویی مصرف ۵۰۰ میلی گرم آلومینیوم فسفید می تواند کشنده باشد.

آلودگی زدایی اولیه قرص برنج به چه صورت انجام می شود؟

قبل از ورود به بیمارستان به هیچ وجه نباید به آلودگی زدایی دستگاه گوارش پرداخت. زغال فعال می تواند در بیماران هشیاری که کمتر از یک ساعت از خوردن قرص برنج توسط آنها گذشته است استفاده گردد.

به خاطر ریسک آسپیراسیون ناشی از استفراغ، به بیمارانی که در معرض تشنج هستند نباید زغال فعال داده شود. خارج کردن سریع قرص های برنج خورده شده به صورت اندوسکوپیک اگر سریع انجام شود نیز راه خوبی برای آلودگی زدایی است.

اقدامات بیمارستانی مربوط به مسمومیت با قرص برنج

به علت صدمه به قلب مرتبا مانیتور قلبی و اکسیژن رسانی صورت می گیرد تا از مشکلات قلبی جلوگیری شود. همچنین از داروهای محرک و قلبی عروقی در این مورد استفاده می شود. برای بیمار دارای تشنج هم از آرام بخش ها استفاده می کنند.

برای کمک به مسمومیت با برنج تنها باید کارهای حمایتی انجام می‌شود چون تا کنون هیچ پادزهری برای آن ساخته نشده‌ و نرخ تلفات آن تا حدود ۱۰۰٪ می‌رسد. درمان با منیزیم فسفات ممکن است درصد مرگ را کاهش دهد که این مسئله در برخی تحقیقات بیان شده‌است. پس از خورده شدن آن، تخلیه معده و روده و پاکسازی سم جذب‌نشده، معمولاً تا یک یا دو ساعت پس از مصرف می‌تواند به بیمار کمک کند. پتاسیم پرمنگنات (۱:۱۰۰۰۰) در شستشوی معده می‌تواند در تجزیه سم کمک کند. در صورت مسمومیت بالا، مانیتور دائمی، بهوش‌آوری با مایع و بازگشایی عروق لازم است.

اقدامات اولیه در مسمومیت با قرص برنج

اگر گاز متصاعد شده از قرص یا گرد برنج به صورت اتفاقی استنشاق شد، به سرعت فرد را به هوای آزاد منتقل کنید. سعی کنید بدن او را گرم نگه دارید و مطمین شوید که به راحتی نفس می کشد، سپس فرد را به مراکز درمانی و اورژانس انتقال دهید.

اگر گرد یا پودر ناشی از قرص برنج با لباس تماس پیدا کرد، لباس را در هوای آزاد به آرامی و با احتیاط تکان دهید و به سرعت اقدام به تعویض آن کنید. لباس آلوده را نباید در مکان های بدون تهویه یا بسته و مکان های عمومی رها کرد.

در صورتی که قرص برنج، تعمدی یا اتفاقی بلعیده شود، باید هرچه سریع تر فرد را به مراکز درمانی و اورژانس منتقل کرد.

عوارض گوارشی ۵ تا ۱۰ دقیقه پس از مصرف و سپس سایر علایم ظاهر می شود. فرد می‌تواند در عرض شش ساعت پس از مصرف جان خود را از دست بدهد.

القای تهوع و استفراغ در موارد بلع قرص برنج توصیه نمی شود، زیرا این کار احتمال وقوع مسمومیت ثانویه به گازهای فسفید را افزایش می دهد.

بیشتر مرگ و میرها با قرص برنج، در خلال ۱۲ تا ۲۴ ساعت نخست مسمومیت اتفاق افتاده و اغلب ناشی از ایست قلبی است. مرگ و میر بعد از ۲۴ ساعت اغلب ناشی از نارسایی کبدی و کلیوی است. با این حال تسریع در درمان حتی در بیماران به ظاهر بی علامت اهمیت بالایی در بهبود بیماران دارد.