مقایسه داروهای تزریقی لاغری + جدول
داروهای تزریقی لاغری در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین تحولات پزشکی تبدیل شده‌اند. این داروها بدون نیاز به رژیم‌های طاقت‌فرسا یا ورزش سنگین، به کاهش وزن مؤثر کمک می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ترکیبات جدید نتایجی چشمگیرتر از داروهای شناخته‌شده‌ای چون ویگووی (Wegovy) و مونجارو (Mounjaro) داشته‌اند. اما انتخاب بهترین داروی تزریقی لاغری نیازمند شناخت دقیق اثرات، عوارض و شیوه مصرف است.
انقلاب داروهای لاغری در قرن جدید
در دو دهه اخیر، جهان پزشکی شاهد تحولی چشمگیر در درمان چاقی بوده است. نخستین نسل از داروهای تزریقی لاغری شامل ویکتوزا (Victoza) و سکسندا (Saxenda) بودند که با تقلید از هورمون GLP-1 اشتها را کاهش می‌دادند.
سپس اوزمپیک (Ozempic) توانست توجه جهانی را به خود جلب کند و پس از آن، ویگووی و مونجارو به بازار آمدند و با نتایج مؤثرتر در کاهش وزن، دوران تازه‌ای را رقم زدند.
اکنون پژوهش‌های گسترده در حال توسعه نسل سوم این داروهاست که وعده عملکرد قوی‌تر و ایمن‌تر را می‌دهد. با ورود داروی جدید کگری‌سیما (CagriSema)، دانشمندان گام بلندی در کنترل مؤثر چاقی برداشته‌اند.
نتایج کارآزمایی‌های بالینی نشان داده‌اند که این دارو می‌تواند تا ۲۳ درصد از وزن بدن را طی یک سال کاهش دهد، در حالی که این میزان برای ویگووی حدود ۱۶ درصد و برای مانجارو نزدیک به ۲۲ درصد بوده است.
مقایسه کامل داروهای تزریقی لاغری
| نام دارو | شرکت سازنده | ترکیبات فعال | درصد متوسط کاهش وزن در یک سال | دفعات مصرف | مهم‌ترین مزایا | عوارض شایع یا مهم |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ویگووی | Novo Nordisk | سماگلوتاید | حدود ۱۵–۱۶٪ | تزریق هفتگی | کاهش اشتها، کنترل قند خون، پیشگیری از دیابت نوع ۲ | تهوع، نفخ، «صورت اوزمپیکی»، خطر سنگ صفرا |
| اوزمپیک | Novo Nordisk | سماگلوتاید | ۱۴–۱۵٪ (در بیماران دیابتی) | تزریق هفتگی | بهبود حساسیت انسولین، کاهش میل به الکل و سیگار | تهوع، یبوست، احتمال پانکراتیت |
| سکسندا | Novo Nordisk | لیراگلوتاید | ۸–۱۰٪ | تزریق روزانه | افزایش احساس سیری، کاهش کالری دریافتی | تهوع، خستگی، درد شکم |
| مانجارو | Eli Lilly | تیرزپاتاید | ۲۱–۲۲٪ | تزریق هفتگی | کاهش سریع وزن، تنظیم فشار خون و چربی خون | تهوع، اسهال، خطر التهاب لوزالمعده |
| کگری‌سیما | Novo Nordisk | سماگلوتاید + کگریلینتاید | تا ۲۳٪ | تزریق هفتگی (در حال توسعه) | تأثیر دوگانه بر اشتها و سیری، بیشترین کاهش وزن گزارش‌شده | تهوع، احساس پری طولانی، عوارض گوارشی خفیف |
| رتاتروتاید | Eli Lilly | آگونیست سه‌گانه GLP-1/GIP/Glucagon | ۲۴٪ در ۲۴ هفته | تزریق هفتگی (در حال آزمایش) | اثر قوی بر سه هورمون اشتها، کاهش وزن سریع | تهوع، بی‌خوابی خفیف، ضعف عضلانی |
| مَریتاید | Amgen | آگونیست GLP-1 با مهارکننده GIP | تا ۲۰٪ در ۵۲ هفته | تزریق ماهانه (در حال توسعه) | ماندگاری اثر تا ماه‌ها پس از قطع دارو | درد محل تزریق، تهوع خفیف |
فواید داروهای تزریقی لاغری؛ فراتر از کاهش وزن
به گفته کارل لِه‌رو، استاد پزشکی متابولیک در دانشگاه اولستر، اثر داروهای تزریقی لاغری مانند وگووی، اوزمپیک و مانجارو تنها در عدد ترازو خلاصه نمی‌شود. این داروها با کاهش چربی‌های مضر در اندام‌های حیاتی، از درون بدن را بازسازی می‌کنند و می‌توانند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مزمن را به‌طور چشمگیری کاهش دهند.
۱. بهبود عملکرد قلب و عروق
کاهش چربی احشایی، یعنی چربی تجمع‌یافته در اطراف قلب و رگ‌ها، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این داروهاست. با کاهش این چربی‌ها، عملکرد قلب بهبود می‌یابد و فشار وارد بر سیستم گردش خون کمتر می‌شود. مطالعات بالینی نشان داده‌اند که مصرف طولانی‌مدت ویگووی و اوزمپیک می‌تواند خطر بروز حمله قلبی و سکته را تا حدود ۲۰ درصد کاهش دهد. همچنین بیماران مبتلا به فشار خون بالا معمولاً پس از چند هفته مصرف، به کنترل بهتر فشار خون دست پیدا می‌کنند.
۲. پیشگیری از دیابت نوع ۲ و بهبود متابولیسم
به گفته لِه‌رو، داروهای تزریقی لاغری با افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین، سطح قند خون را تثبیت می‌کنند و از مقاومت انسولینی که عامل اصلی دیابت نوع ۲ است جلوگیری می‌کنند. در نتیجه، بسیاری از بیماران دارای اضافه‌وزن که در آستانه ابتلا به دیابت بودند، پس از چند ماه درمان، سطح قند ناشتای طبیعی‌تری پیدا کرده‌اند. افزون بر این، کاهش التهاب سیستمیک بدن به حفظ عملکرد بهتر کلیه‌ها و کبد نیز کمک می‌کند.
۳. تأثیر مثبت بر رفتارهای اعتیادی
بر اساس یافته‌های مامتا جاشی، متخصص غدد درون‌ریز در بیمارستان دانشگاهی اپسوم و سنت هلیر، ماده سماگلوتاید بر مرکز پاداش مغز اثر می‌گذارد و میل به مصرف الکل و سیگار را کاهش می‌دهد. این تغییر ناشی از کاهش احساس لذت در هنگام مصرف مواد اعتیادآور است. هرچند این اثر در ابتدا هدف درمانی دارو نبود، اما امروزه یکی از موضوعات مورد توجه در تحقیقات نوروساینس و روان‌پزشکی است.
۴. ارتقای کیفیت زندگی و سلامت روان
بیماران بسیاری گزارش داده‌اند که پس از چند ماه استفاده از اوزمپیک یا ویگووی، علاوه بر کاهش وزن محسوس، احساس انرژی، تمرکز و اعتمادبه‌نفس بیشتری داشته‌اند. بهبود تحرک بدنی، کاهش درد مفاصل و بازگشت توانایی انجام فعالیت‌های روزمره مانند پیاده‌روی یا کار، از دیگر نتایج مثبت گزارش‌شده است.
عوارض جانبی و محدودیت‌ها
اگرچه داروهای تزریقی لاغری در کاهش وزن بسیار مؤثرند، اما مصرف بدون تجویز یا نظارت پزشک می‌تواند خطرناک باشد. این داروها با تغییر عملکرد طبیعی دستگاه گوارش و متابولیسم، عوارضی ایجاد می‌کنند که شدت آن‌ها در افراد مختلف متفاوت است.
۱. تهوع، اسهال و نفخ
شایع‌ترین عوارض داروهای تزریقی لاغری شامل تهوع، اسهال، نفخ و احساس سنگینی معده است. علت این حالت‌ها کاهش سرعت تخلیه معده است؛ غذا مدت طولانی‌تری در معده باقی می‌ماند و ممکن است گاز سولفید هیدروژن تولید شود که بوی ناخوشایند شبیه تخم‌مرغ فاسد دارد.
۲. «صورت اوزمپیکی» و افتادگی پوست
یکی از نگرانی‌های رایج، تغییرات ظاهری موسوم به «صورت اوزمپیکی» است. در این حالت، کاهش سریع چربی زیر پوست موجب لاغری بیش از حد چهره و افتادگی پوست می‌شود. به گفته شارون ونگ، متخصص پوست، این پدیده ناشی از خود دارو نیست بلکه نتیجه کاهش وزن سریع است و با روند تدریجی لاغری و مصرف پروتئین کافی قابل پیشگیری است.
۳. التهاب لوزالمعده (پانکراتیت)
در موارد نادر، التهاب لوزالمعده دیده می‌شود که می‌تواند خطرناک باشد. در صورت بروز درد شدید یا مداوم در ناحیه شکم همراه با تهوع یا استفراغ، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد. این عارضه در برخی افراد ممکن است منجر به بستری‌شدن شود.
۴. سنگ صفرا
کاهش سریع وزن موجب ترشح بیشتر کلسترول در صفرا و افزایش احتمال تشکیل سنگ صفرا می‌شود. مصرف طولانی‌مدت سماگلوتاید یا دوزهای بالای آن احتمال بروز این عارضه را بیشتر می‌کند.
۵. فلج معده (گاستروپارزیس)
برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند داروهای لیراگلوتاید و سماگلوتاید می‌توانند حرکات طبیعی معده را کند کرده و حالتی شبیه فلج معده ایجاد نمایند. این وضعیت معمولاً با قطع دارو بهبود می‌یابد، اما می‌تواند موجب تهوع و استفراغ شدید شود.
۶. ریزش مو
تعدادی از بیماران پس از چند ماه مصرف دارو از ریزش مو یا نازک‌شدن تار مو شکایت کرده‌اند. این مسئله احتمالاً ناشی از کاهش شدید وزن و کمبود مواد مغذی است و معمولاً پس از تثبیت وزن برطرف می‌شود.
۷. افسردگی و تغییرات خلقی
در برخی مطالعات افزایش خطر افسردگی یا افکار خودکشی در مصرف‌کنندگان داروهای GLP-1 مشاهده شده است، هرچند سازمان دارویی بریتانیا (MHRA) ارتباط مستقیمی میان این داروها و اختلالات روانی تأیید نکرده است. با این حال، پزشکان توصیه می‌کنند بیماران از نظر وضعیت روانی نیز تحت پایش باشند.
۸. تحلیل عضلانی و خستگی
بخشی از وزن ازدست‌رفته در این درمان‌ها مربوط به عضله است، نه چربی. از دست‌دادن عضله موجب کاهش متابولیسم و احساس ضعف می‌شود. برای پیشگیری از این وضعیت، مصرف پروتئین کافی و انجام تمرینات مقاومتی ضروری است.
۹. مشکلات دهان و دندان
گزارش‌هایی از خشکی دهان، التهاب لثه و افزایش پوسیدگی دندان نیز پس از مصرف داروهای تزریقی لاغری وجود دارد. کاهش ترشح بزاق و در مواردی استفراغ مکرر می‌تواند مینای دندان را تضعیف کند.
نتایج و تغییرات بدنی چه زمانی ظاهر می‌شوند؟
به گفته کارل لِه‌رو، بیشتر بیماران پس از آغاز مصرف داروهای تزریقی لاغری طی چند روز نخست کاهش اشتها و احساس سیری طولانی‌تری را تجربه می‌کنند. این داروها با تقلید از هورمون طبیعی GLP-1، ترشح انسولین را تحریک و روند هضم را کند می‌کنند؛ در نتیجه مغز پیام سیری را زودتر و برای مدت بیشتری دریافت می‌کند. چنین مکانیسمی موجب می‌شود کالری دریافتی در چند ماه ابتدایی تا ۷۰ درصد کاهش یابد، سپس با تنظیم متابولیسم بدن در حدود ۳۰ درصد تثبیت شود. در این مرحله بدن به یک «نقطه تعادل جدید» می‌رسد و روند لاغری آهسته‌تر اما پایدارتر ادامه می‌یابد.
تجربه بیماران نشان می‌دهد تغییرات ظاهری معمولاً از هفته سوم تا ششم آشکار می‌شود؛ کاهش سایز دور کمر، سبک‌تر شدن حرکات و بهبود کیفیت خواب از نخستین نشانه‌ها هستند. البته این واکنش در همه افراد یکسان نیست؛ عواملی مانند رژیم غذایی، تحرک بدنی، دوز دارو و ویژگی‌های ژنتیکی می‌توانند سرعت و میزان کاهش وزن را تعیین کنند.
متخصصان توصیه می‌کنند برای حفظ سلامت عمومی در کنار مصرف داروی تزریقی لاغری، رژیم غذایی متعادل با پروتئین کافی و فعالیت فیزیکی سبک تا متوسط دنبال شود. در غیر این صورت، احتمال کاهش توده عضلانی، خستگی و بازگشت وزن پس از قطع دارو وجود دارد. تداوم نظارت پزشکی و انجام آزمایش‌های دوره‌ای نیز برای ارزیابی اثر دارو و پیشگیری از عوارض احتمالی ضروری است.
چرا داروهای تزریقی لاغری روی بعضی افراد جواب نمی‌دهند؟
اگرچه داروهای تزریقی لاغری در اغلب بیماران نتایج چشمگیری دارند، اما حدود پنج تا هشت درصد از مصرف‌کنندگان در سه ماه نخست کاهش وزنی کمتر از پنج درصد را تجربه می‌کنند. این گروه معمولاً دچار تفاوت‌های زیستی یا ژنتیکی در گیرنده‌های مغزی GLP-1 هستند.
الکس میراس، استاد پزشکی بالینی در دانشگاه اولستر، توضیح می‌دهد که اثر داروها به نحوه تعامل میان مولکول دارو و گیرنده مغزی بستگی دارد. اگر این تعامل به‌درستی انجام نشود، پیام سیری در مغز به اندازه کافی فعال نمی‌شود و در نتیجه اشتها به میزان مطلوب کاهش نمی‌یابد.
کارل لِه‌رو در گفت‌وگو با دیلی‌میل توضیح می‌دهد که هنوز هیچ آزمایش مشخصی برای پیش‌بینی واکنش بدن افراد به داروهای تزریقی لاغری وجود ندارد. در حال حاضر، پزشکان اثربخشی دارو را تنها با پایش تغییرات وزنی در سه ماه نخست ارزیابی می‌کنند.
عواملی مانند مصرف نادرست دارو، تنظیم نادرست دوز، رژیم غذایی کم‌پروتئین، خواب ناکافی یا استرس مزمن نیز می‌تواند پاسخ درمانی را کاهش دهد. همچنین در برخی بیماران، سیستم متابولیک بدن پس از مدت کوتاهی با دارو سازگار می‌شود و روند کاهش وزن متوقف می‌گردد.
متخصصان توصیه می‌کنند افرادی که در سه ماه نخست پاسخ کافی دریافت نکرده‌اند، تحت نظر پزشک دارو را تغییر داده یا درمان‌های مکمل مانند اصلاح رژیم غذایی، فعالیت فیزیکی منظم و حمایت روان‌شناختی را در برنامه‌ی خود بگنجانند تا تأثیر درمان افزایش یابد.
آینده درمان و داروهای نسل بعد
چشم‌انداز درمان چاقی در حال ورود به مرحله‌ای تازه است که در آن نسل جدید داروهای تزریقی لاغری، اثربخشی بیشتر و عوارض کمتری را نوید می‌دهند. کارل لِه‌رو معتقد است موج تازه‌ای از داروها در راه است که نه‌تنها کاهش وزن چشمگیرتری ایجاد می‌کنند، بلکه اثرات طولانی‌مدت‌تری نیز دارند.
در صدر این فهرست، داروی کگری‌سیما قرار دارد که ترکیبی از دو هورمون تقلیدی سماگلوتاید و کگریلینتاید است و در آزمایش‌ها توانسته تا ۲۳ درصد از وزن بدن را در طول یک سال کاهش دهد. پس از آن، داروی رتاتروتاید (Retatrutide) با هدف‌گیری هم‌زمان سه هورمون اشتها (GLP-1، GIP و گلوکاگون) توانسته در مدت کوتاه‌تر به نتایجی مشابه دست یابد و از نگاه متخصصان، یکی از مؤثرترین ترکیبات ضدچاقی حال حاضر به‌شمار می‌آید.
اما شاید شگفت‌انگیزترین داروی نسل جدید مَریتاید (MariTide) باشد؛ محصولی از شرکت امژن (Amgen) که تنها یک‌بار در ماه تزریق می‌شود. در پژوهشی منتشرشده در New England Journal of Medicine، شرکت‌کنندگان پس از ۵۲ هفته استفاده از این دارو تا ۲۰ درصد از وزن خود را از دست دادند و نکته قابل‌توجه آن بود که بسیاری از آنان تا شش ماه پس از قطع درمان نیز وزن خود را حفظ کردند.
انتظار می‌رود مَریتاید تا سال ۲۰۲۸ وارد بازار شود. هم‌زمان، نسخه‌های خوراکی مانند اورفوگلایپرون (Orforglipron) نیز در حال آزمایش بالینی‌اند که با عملکردی مشابه سماگلوتاید عمل می‌کنند و طبق نتایج اولیه، می‌توانند تا ۲۰ درصد کاهش وزن در ۷۲ هفته ایجاد کنند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند این قرص‌ها که احتمالاً از سال ۲۰۲۶ در بریتانیا عرضه خواهند شد، به دلیل سهولت مصرف و قیمت پایین‌تر، جایگزین محبوبی برای تزریق‌های هفتگی شوند.
به‌این‌ترتیب، آینده درمان چاقی در آستانه تحولی اساسی قرار دارد که می‌تواند سبک زندگی میلیون‌ها نفر را دگرگون کند.
منبع: روزیاتو