موافقان و مخالفان پیوستن به معاهده پاریس، چه می‌گویند؟
در گزارش اخیر کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران، دیدگاه‌های موافق و مخالف پیوستن به معاهده پاریس، راهکارهای پیویستن به این معاهده و فرصت‌های احتمالی آن برای کشورمان ارائه و بررسی شد.
به گزارش برنا، کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران در گزارشی دیدگاه‌های موافق و مخالف پیوستن به معاهده پاریس را بررسی و تحلیل کرده است.
در این گزارش آمده است: گرمایش زمین، افزایش دما و کاهش بارندگی و به دنبال آن خشک‌سالی‌های ممتد در بسیاری از نقاط جهان در زمره مهم‌ترین مسائل و مشکلات ناشی از تغییرات اقلیمی هستند که حیات بشر و سایر زیستمندان در کره زمین را در معرض انواع تهدید‌ها قرار داده و هر روز ابعاد و پیامد‌های آن گسترده‌تر می‌شود. هر چند بخشی از تغییرات اقلیمی ناشی از پدیده‌های طبیعی و عواملی مانند فعالیت‌های خورشیدی، آتشفشان‌ها و … است که همواره باعث تغییر غلظت گاز‌های گلخانه‌ای جو زمین شده و در طول تاریخ زمین‌شناسی باعث به وجود آمدن دوران گرم و مرطوب و یخبندان می‌شده‌اند؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که تنها در دو سده اخیر و به‌ویژه پس از انقلاب صنعتی دخالت‌های انسانی و انتشار بی‌رویه گاز‌های گلخانه‌ای باعث تشدید اثر گلخانه‌ای در جو زمین شده و روند‌های طبیعی حاکم بر اقلیم کره زمین را مختل کرده است.
این تغییرات منجر به دگرگونی در وضع آب‌وهوا، تغییر توزیع مکانی و زمانی بارش و نوع آن (جامد یا مایع)، جریانات سطحی، تبخیر، کاهش تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی و کیفیت آب‌شده و به‌طورکلی روند جدیدی را در اقلیم جهانی موجب شده است. این پدیده تمامی کشور‌ها ازجمله ایران را نیز در معرض تهدید قرار داده است که آثار و پیامد‌های آن را می‌توان به‌صورت انواع رخداد‌های حدی آب‌وهوایی (خشک‌سالی‌های ممتد و طولانی، بارش‌های سیل‌آسا، امواج گرمایی شدید و …) مشاهده کرد.
بسیاری از دانشمندان بر این باور هستند که دمای کره زمین رو به افزایش است و این افزایش دما ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی است، عده‌ای دیگر با این دیدگاه مخالف هستند و معتقدند که پدیده تغییرات اقلیمی، فرایندی طبیعی است و در طول تاریخ همواره این پدیده مشاهده‌شده و زمین از طریق سازوکار‌های خودتنظیمی خود قادر به سازگاری و تعدیل دمای زمین است. این موضوع منجر به نشست‌های علمی سیاسی متعدد در سطوح ملی و بین‌المللی و بحث‌وجدل‌های فراوان شده است.
در ادامه این گزارش آمده: به دلیل وجود شواهد علمی متعدد موافقان با تغییر اقلیم ناشی از فعالیت‌های انسانی بسیار فراتر از مخالفان شده است و این گروه‌ها در اقلیت قرارگرفته‌اند. ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و طی سال‌های اخیر به تأسی از دیدگاه‌ها و استدلال‌های موافق و مخالف دانشمندان و صاحب‌نظران در سطح بین‌المللی، مباحث دامنه‌داری را در این زمینه در سطوح دانشگاهی و همچنین رسانه‌های گروهی شاهد بوده است که این موضوع باعث شده است تا اسناد معاهده پاریس هنوز به امضای دولت جمهوری اسلامی نرسد.
بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد که پدیده تغییرات اقلیمی، یکی از مهم‌ترین علت تغییر در الگو‌های آب‌وهوایی در سراسر کره زمین هست و به عقیده بسیاری از دانشمندان، بزرگ‌ترین بحرانی است که بشر در طول تاریخ با آن مواجه شده است و به همین دلیل پس از کنفرانس سران در ریودوژانیرو برزیل در سال ۱۹۹۲ گرمایش جهانی و تغییر اقلیم به‌عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین معضلات زیست‌محیطی در کانون توجه جامعه جهانی قرار گرفته است که به دنبال آن کارشناسان مختلف محیط‌زیست و اقلیم آثار و پیامد‌های این پدیده را از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، امنیتی و محیط‌زیستی مورد بررسی قرار داده و نسبت به مخاطراتی که می‌تواند این پدیده برای ادامه حیات بر روی کره زمین داشته باشد، هشدار داده‌اند. به همین دلیل پدیده تغییر اقلیم و پیش‌بینی اثرات آن بر کره زمین به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری و مقابله با آن از اهمیت به سزایی برخوردار است.
در مقابل گروهی دیگر از صاحب‌نظران و سیاست‌مداران وجود دارند که منکر تغییرات اقلیمی هستند و از آن به‌عنوان یک فرایند طبیعی یاد می‌کنند که طبیعت و جو زمین می‌تواند با استفاده از سازوکار‌های خودتنظیمی حاکم بر آن دمای زمین را تعدیل کند. گروهی از انکارکنندگان تغییر اقلیم با وجود تئوری‌های علمی و انبوه مستندات منتشرشده توسط دانشمندان باهدف توضیح مبانی علمی و ارائه شواهدی از نتایج تحقیقاتی و مشاهده‌ای مبنی بر افزایش دی‌اکسید کربن، وقوع گرمایش زمین و تغییرات در سطح آب دریا‌ها و اقیانوس‌ها و … بیشتر به تئوری‌ها و دیدگاه دیگری باور دارند که از آن جمله می‌توان به تئوری توطئه اشاره کرد. این تئوری‌ها حاصل باور‌ها و تفکرات توطئه‌ای هستند. البته تغییرات اقلیمی، تنها موضوعی نیست که اجماع علمی آن مورد تردید قرار گرفته است، بلکه همه علوم، در طول تاریخ، همیشه با چنین چالش‌هایی مواجه بوده‌اند.
بر این اساس در این گزارش پژوهشی تلاش شده است تا تمامی دیدگاه‌های موافق و مخالف مطرح و استدلال‌های آنان تحلیل شود. برای این منظور ابتدا ماهیت اثر گلخانه‌ای و سازوکار‌هایی که باعث گرمایش جهانی می‌شوند تتشریح شد.
بررسی‌های این فصل نشان داد که از زمان انقلاب صنعتی، غلظت گاز‌های گلخانه‌ای جو زمین در اثر فعالیت‌های اقتصادی بشر در حال افزایش بوده است. به نظر می‌رسد که در سده گذشته آب‌وهوای کره زمین در حال تغییر بوده و میانگین حرارت سطح آن افزایش یافته است. بر اساس اطلاعات موجود غلظت گازی دی‌اکسید کربن در پیش از انقلاب صنعتی معادل ۲۸۲.۹ قسمت در میلیون (ppm) بوده است که در سال ۲۰۲۴ این غلظت به ۴۲۵ قسمت در میلیون افزایش یافته است و این پدیده افزایش دمای زمین را به همراه داشته است.
تعهدات جامعه جهانی (مشارکت ملی در کاهش گاز‌های گلخانه‌ای) در چارچوب گزارش اهداف معین مشارکت ملی (INDC) که یکی از مهم‌ترین بخش‌های گزارش و نقطه ثقل مخالفان و موافقان در قبال معاهده پاریس بود در ادامه بررسی شد.
بررسی‌های بخش از پژوهش نشان می‌دهد تعهد ایران برای کاهش انتشار در آخرین سند تعهد ملی NDC حدود ۴ درصد است، در حالی‌که این تعهد مانند مراکش، ترکیه و قزاقستان به ترتیب ۵۵ و ۴۱ و ۱۵ درصد پیش‌بینی شده است.
هر چند در معاهده پاریس به هیچگونه ابزار‌های تنبیهی و الزامات اجباری برای کشور‌هایی که مفاد آن را اجرا نکنند اشاره نشده است؛ اما بسیاری از کشور‌ها به‌ویژه کشور‌های در حال توسعه و سازمان‌های بین‌المللی اقدام به تدوین برخی استاندارد‌ها و ضوابط اجرایی به‌منظور کاهش انتشار کرده‌اند و در حال توسعه آنها نیز هستند تا بتوانند از ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی که در این معاهده پیش‌بینی شده است، بهره‌مند شوند.
با وجود فرصت‌ها و ظرفیت‌های زیادی که در معاهده پاریس پیش‌بینی شده، ایران به‌عنوان یکی از ۱۰ کشور اول انتشاردهنده گاز‌های گلخانه‌ای در جهان در الحاق به توافقنامه پاریس دچار تردید است و مخالفان و موافقان بسیاری زیادی را برای پیوستن به این معاهده دارد و با وجود گذشت چندین سال از معاهده پاریس، هنوز اسناد آن در مجلس امضاء نشده است؛ در حالی که تا پایان سال ۲۰۲۴ همه کشور‌ها غیر از ایران و یمن این معاهده را امضا کرده‌اند.
پایان
