نگاه شهروندان ترکیه به موضوع «سیاست خارجی»

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها که دولت و مردم ترکیه با بحران اقتصادی روبرو هستند، موضوع سیاست خارجی هنوز هم به عنوان یک مولفه مهم و حیاتی، اهمیت خود را حفظ کرده است. 

رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه و هاکان فیدان وزیر امور خارجه، تلاش می کنند تا ترکیه را به عنوان یک کشور میانجی و یک کشور مهم و موثر در عالم دیپلماسی معرفی کنند. اما نتایج تازه ترین نظرسنجی ها نشان می دهد که شهروندان ترکیه، رضایت پایینی از عملکرد دستگاه دیپلماسی دارند.

روزنامه انگلیسی زبان صباح دیلی چاپ آنکارا و نزدیک به حزب حاکم ترکیه نوشته است: «ترکیه به طور فزاینده‌ای در حال تبدیل شدن به یک بازیگر مورد نیاز و همه‌کاره در نظام بین‌الملل است. علاوه بر این، سیاست خارجی هم به عنوان سپر مشروعیت و هم ابزاری استراتژیک برای ترکیه جهت گسترش حوزه نفوذ خود عمل می‌کند. با تشدید بحران اسرائیل و ایران، ترکیه دو روز متوالی است که با دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در تلاش برای کاهش بحران، گفتگو می‌کند. به طور خاص در جنگ اوکراین و روسیه، به لطف امنیت دریای سیاه و دیپلماسی غلات، به شریک استراتژیک اساسی غرب تبدیل شدیم. خطوط دیپلماتیک که از لیبی تا قفقاز، از غزه تا آفریقا امتداد یافته‌اند، آنکارا را نه تنها به یک مرکز منطقه‌ای، بلکه به یک مرکز ژئوپلیتیکی چندلایه نیز تبدیل می‌کنند».

این ادعای روزنامه صباح دیلی در شرایطی مطرح شده که روزنامه جمهوریت می گوید: دولت اردوغان در سالیان گذشته، شایسته سالاری را کنار نهاد، کارآمدی اقتصادی خود را از دست داد و علاوه بر این، در حوزه سیاست خارجی نیز به کنشگری تبدیل شده که می خواهد از همه فرصت ها استفاده کند. ولی توفیقی به دست نمی آورد.

مردم ترکیه چه نگاهی به سیاست خارجی دارند

شواهد نشان می دهد که با وجود گسترده شدن ابعاد فراگیر بحران اقتصادی، شهروندان ترکیه هنوز هم علاقه وافری به پیگیری اخبار سیاست خارجی و دیپلماسی دارند و نوع رفتار دولتمردان در حوزه سیاست منطقه ای و فرامنطقه ای برایشان مهم است.

پایگاه خبری تحلیلی تی ۲۴ ترکیه نوشته است: «سیاست خارجی، حوزه‌ای از مشروعیت است که نه تنها در حافظه نخبگان، بلکه در حافظه جامعه نیز حک شده است. در حالی که ترکیه در خارج از کشور بسیار فعال است، باید پرسید که مردم تا چه حد در این فرآیند دخیل هستند و چگونه واکنش نشان می‌دهند. سیاست خارجی دیگر فقط یک مسئله دیپلماتیک نیست، بلکه بستری است که مستقیماً سیاست داخلی را شکل می‌دهد. بنابراین مهم است که دولت بداند، اتخاذ مواضع مختلف در قبال تحولات منطقه از سوی شهروندان، به چه شکلی ارزیابی و ادراک می شود».

این پایگاه تحلیلی در ادامه به گزارش موسسه تحقیقاتی استانبول (Research Istanbul) اشاره کرده و نوشته است: «کارشناسان این موسسه در یک نظرسنجی میدانی، به دنبال فهم این موضوع رفتند که شهروندان نزدیک به طیف های سیاسی و حزبی مختلف ترکیه، چه نگرشی به سیاست خارجی دارند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که حتی هواداران حزب حاکم نیز از نقش آفرینی کنونی ترکیه در سیاست خارجی راضی نیستند».

موسسه تحقیقاتی استانبول بین ۳۰ مه و ۴ ژوئن سال جاری میلادی با انتخاب یک جامعه آماری ۲۱۰۰ نفری در ۱۵ استان ترکیه، دست به تحقیق و استمزاج نظرات مردمی زده است. نتایج این تحقیق، نشان می‌دهد که سیاست خارجی به یکی از حوزه‌های حیاتی مؤثر بر رفتار رأی‌دهندگان در ترکیه تبدیل شده است.

چه چیزی برای شما مهم است؟

در جریان نظرسنجی موسسه تحقیقاتی استانبول، از شهروندان پرسیده شد: «چه مسائلی بر ترجیحات رأی‌دهی شما تأثیر می‌گذارد؟»

در پاسخ به این سوال، سیاست خارجی با ۶ امتیاز از ۱۰ امتیاز، رتبه بالایی را کسب کرد. این نشان می‌دهد که سیاست خارجی، در کنار حوزه‌هایی مانند امنیت و اقتصاد، تأثیر قابل توجهی بر جهت‌گیری رأی‌دهندگان دارد.

با این حال، نکته قابل توجه این است که میانگین امتیاز موفقیت داده شده به سیاست خارجی تنها ۵.۱ است. به عبارت دیگر، رأی‌دهندگان سیاست خارجی را مهم می‌دانند، اما عملکرد دولت در این زمینه را موفق نمی‌دانند.

آنچه حتی قابل توجه است، قطب‌بندی شدید بین جناح‌های رأی‌دهنده در مورد سیاست خارجی است.

رأی‌دهندگان حزب ائتلاف جمهور (ائتلاف اردوغان – باغچلی) به دولت در سیاست خارجی امتیاز بالایی می‌دهند:

رأی‌دهندگان حزب عدالت و توسعه به کارنامه سیاست خارجی تیم اردوغان امتیاز ۷.۷ می‌دهند.

رأی‌دهندگان حزب حرکت ملی به کارنامه سیاست خارجی تیم اردوغان امتیاز ۷.۹ می‌دهند.

این در حالی است که رأی‌دهندگان احزاب مخالف ترکیه، به سیاست خارجی نمره‌ای بین ۲.۵ تا ۲.۹ می‌دهند. این تفاوت نشان می‌دهد که شدیدترین واگرایی در مقایسه با سایر حوزه‌های سیاست‌گذاری، در سیاست خارجی تجربه می‌شود.

بنابراین، سیاست خارجی به عرصه‌ای از مبارزه نیز تبدیل شده که در آن هویت‌های حزبی به وضوح بیان می‌شوند.

مفهوم استقلال و مسئله مشروعیت

ما در دوره‌ای هستیم که ترکیه خود را به عنوان یک «بازیگر» در سیاست خارجی تعریف می‌کند. با این حال، این کنشگری بیرونی همیشه در جامعه داخلی با واکنش متقابل مواجه نمی‌شود.

شکاف قابل توجهی بین ظرفیت سیاست خارجی دولت و برداشت جامعه از مشروعیتی که به این ظرفیت نسبت می‌دهد، پدیدار شده است. این وضعیت به ویژه در موضوع «استقلال» مشهود است.

بیش از ۵۰ درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی معتقدند که دولت ترکیه نمی‌تواند در سیاست خارجی تصمیمات مستقلی بگیرد.

به عبارت دیگر، بخش قابل توجهی از جامعه معتقدند که تصمیمات سیاست خارجی توسط عوامل خارجی شکل می‌گیرند، نه عقلانیت سیاسی داخلی.

این شکاف در میان گروه‌های اجتماعی-جمعیتی عمیق‌تر است. به نحوی که با افزایش سطح تحصیلات، تصور استقلال کاهش می‌یابد: در حالی که ۵۴ درصد از فارغ التحصیلان دانشگاه فکر می‌کنند استقلالی در سیاست خارجی ترکیه وجود ندارد، این میزان در بین افراد کم سواد، ۴۷ درصد است.

از نظر گروه‌های سنی، احساس استقلال در بالاترین سطح خود یعنی ۳۸ درصد در بین افراد ۳۵ تا ۴۴ ساله قرار دارد، در حالی که این میزان در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال به تنها ۲۷ درصد کاهش می‌یابد. 

همه این داده‌ها به ما نشان می‌دهد که سیاست خارجی دیگر حوزه‌ای محدود به روابط فرامرزی نیست؛ این به یک محور استراتژیک تبدیل شده است که مستقیماً سیاست داخلی را در نظم نوین جهانی شکل می‌دهد.

بسیاری از موضوعات، از امنیت گرفته تا اقتصاد، از سیاست‌های هویتی گرفته تا رضایت اجتماعی، از طریق سیاست خارجی در حال بازسازی هستند.

طرفی که از این دگرگونی آگاه است، بدون شک دولت است. دولت اردوغان در استفاده از سیاست خارجی نه تنها به عنوان یک ابزار، بلکه به عنوان یک استراتژی هژمونیک که مشروعیت داخلی ایجاد می‌کند، تا حدودی موفق بوده است.

در مقابل، اپوزیسیون تقریباً به طور کامل از این معادله جدید غایب است و قادر به ارائه یک چشم‌انداز سیاست خارجی ساختاری، یا ارائه گفتمان جایگزین نیست.

به عبارتی دیگر، رأی ‌دهندگان سیاست خارجی را مهم می ‌دانند؛ ولی مخالفان هیچ آمادگی یا علاقه‌ خاصی در این زمینه ندارند.

پایان