هوش مصنوعی بدون استراتژی، ضامن موفقیت نیست | روایت صادق سپندارند از درسهای گوگل و مایکروسافت برای کسبوکارهای ایرانی
در جریان رویداد «نکستشیفت هوش مصنوعی؛ کلید تحول استراتژیک در کسبوکارهای پیشرو»، صادق سپندارند، مدیرکل بانکداری خرد و کسبوکارهای کوچک بانک ملی ایران، با نگاهی متفاوت به موضوع هوش مصنوعی پرداخت و تأکید کرد که مسئله اصلی سازمانها نه خود فناوری، بلکه «استراتژی» و «فرهنگ سازمانی» در مواجهه با فناوریهای نو است.
به گزارش توسعه برند؛ سپندارند سخنان خود را با این نکته آغاز کرد که برخلاف انتظار مخاطبان، قصد ندارد درباره جزئیات فنی هوش مصنوعی صحبت کند، بلکه تمرکز او بر استراتژی بهعنوان زیربنای هر تحول فناورانه است. به اعتقاد او، خطر اصلی فناوری «به تعبیر هایدگر» نه در خود تکنولوژی، بلکه در «مختل شدن تفکر» انسانها نسبت به آن نهفته است؛ وضعیتی که امروز در مواجهه شتابزده یا هراسآلود با هوش مصنوعی نیز دیده میشود.
او با طرح این پرسش که «آیا در شرایطی مانند تحریم، سایه جنگ، بحران آب و تورم، هوش مصنوعی در ایران کارآمد است یا صرفاً تقلیدی زودگذر از یک ترند جهانی؟»، تلاش کرد بحث را از هیجانزدگی صرف جدا کرده و به سطح تصمیمگیری راهبردی برساند.
گوگل و مایکروسافت؛ دو مسیر متفاوت در مواجهه با تحول
آنچه میخوانید:
مدیرکل بانکداری خرد بانک ملی در ادامه، با بازخوانی تجربه دو غول فناوری جهان، گوگل و مایکروسافت، درسهای مهمی برای سازمانها برشمرد. به گفته او، گوگل در دهه گذشته با وجود برخورداری از سرمایه، دانش و نیروی انسانی برتر، به دلیل «ایستایی سازمانی» و تکیه بیش از حد بر موقعیت مسلط خود، از یک تحول استراتژیک غافلگیر شد. در مقابل، مایکروسافت که در سال ۲۰۱۴ با بحرانهای جدی، شکست در بازار موبایل و مشکلات فرهنگی مواجه بود، دقیقاً در زمانی که «مسئله» داشت، دست به بازنویسی استراتژی زد.
سپندارند با اشاره به سرمایهگذاری جسورانه مایکروسافت روی OpenAI حتی در شرایطی که این تصمیم برای بسیاری پرریسک بهنظر میرسید، تأکید کرد که این تغییر صرفاً یک سرمایهگذاری فناورانه نبود، بلکه نتیجه یک تحول عمیق فرهنگی و مدیریتی در سازمان مایکروسافت بود.
شرکتهای بزرگ در امان نیستند
او با تعمیم این تجربه به فضای کسبوکار ایران هشدار داد که هیچ شرکتی، حتی بازیگران بزرگی مانند دیجیکالا یا اسنپ، از خطر «بیربط شدن» در امان نیستند. به باور سپندارند، نوآوری تنها بیمه سازمانها در برابر از دست دادن مشتریان وفادار و کالاییشدن خدمات است و گاه یک شرکت کوچک میتواند با مدل متفاوت خود، بازیگران بزرگ را به چالش بکشد.
فرهنگ، مقدم بر فناوری
نقطه ثقل سخنان این مدیر بانکی تأکید بر این بود که فناوری بهتنهایی تضمینکننده موفقیت نیست. او فرهنگ سازمانی را محرک اصلی هر تحول دانست و گفت:
«هوش مصنوعی زمانی اثرگذار است که بر بستری از فرهنگ مشارکتی، یادگیری و تصمیمگیری دادهمحور سوار شود.»
به گفته سپندارند، تجربه مایکروسافت نشان داد که تغییر فرهنگ از رقابت درونسازمانی به مشارکت، و نگاه به بیرون از سازمان، از جمله همکاری با دانشگاهها، استارتاپها، شتابدهندهها و حتی رقبا، نقش کلیدی در موفقیت این مسیر داشته است.
از کجا باید شروع کرد؟
در بخش کاربردی سخنان خود، مدیرکل بانکداری خرد بانک ملی مجموعهای از پیشنیازهای ورود هوشمندانه به حوزه هوش مصنوعی را تشریح کرد. به باور او، نخستین گام آموزش هدفمند، بهویژه در سطح مدیریت ارشد سازمان است؛ چراکه بدون درک رهبران سازمان، پروژههای فناورانه به نتیجه نخواهند رسید. گام دوم، ساماندهی دادهها و حرکت به سمت فرهنگ دادهمحور است و گام سوم، آغاز سرمایهگذاری از پروژههای کوچک و مسئلهمحور، نه برنامههای عظیم و پرهزینه.
او تأکید کرد که تشکیل یک هسته کوچک هوش مصنوعی – حتی با دو نفر – میتواند نقطه شروع مناسبی باشد، مشروط بر آنکه این هسته بر حل مسائل واقعی سازمان تمرکز کند و تجربیات موفق را به بدنه سازمان منتقل کند.
جوهره استراتژی؛ انتخاب نکردن
سپندارند با استناد به دیدگاه مایکل پورتر، استراتژی را «هنر انتخاب کردن و انتخاب نکردن» دانست و تصریح کرد که در حوزه هوش مصنوعی نیز باید مشخص شود کدام پروژهها و حوزهها نباید در اولویت سرمایهگذاری قرار گیرند. به گفته او، شتابزدگی در ورود به همه پروژههای مرتبط با AI میتواند منجر به اتلاف منابع، کاهش انگیزه نیروی انسانی و شکستهای پرهزینه شود.
هوش مصنوعی؛ نه نجاتدهنده، نه تهدید
در جمعبندی، مدیرکل بانکداری خرد بانک ملی با نگاهی واقعبینانه گفت: «هوش مصنوعی تضمینکننده ‘آب و نان’ ما نیست، اما اگر وارد آن نشویم، تضمینکننده عقبماندن ما از جهان خواهد بود.» او هوش مصنوعی را نه یک عصای جادویی، بلکه ابزاری برای یادگیری تدریجی، آزمون و خطا و ساختن آینده اقتصاد کشور دانست؛ آیندهای که به گفته او، بیشتر از پاورپوینتها و برنامههای پنجساله، از دل عمل و تجربه ساخته میشود.
