پاسخ‌های جذاب به سوالات روز واقعه
۱۴:۱۰ – ۰۹ مرداد ۱۴۰۳
ماه محرم ایامی است که شیعیان عظیمترین سوگ بر دامان اهلبیت پیامبر (ص) را به عزا مینشینند، اما همچنان که این ایام برایمان سرشار از حزن و اندوه است حالوهوای استثنایی آن میتواند فرصتی مغتنم برای تجدید میثاق و تعمق و تفکر در فلسفه قیام عاشورا و ارزشها و آرمانهای امام حسین (ع) باشد.
دراین ماه، علاوه بر عزاداری و سوگواری برای شهادت امام حسین (ع) ویاران شهیدشان، میتوانیم با مطالعه کتابها و منابع گوناگون به درک عمیقتری ازاین واقعه عظیم دست پیدا کنیم تا بلکه بتوانیم معرفت دینی خود را غنیتر کرده و فرهنگ ایثار و آزادگی را در ذهن و جانمان زنده نگه داریم؛ به همین منظور درمطلب پیش روبه معرفی هفت کتاب ازنویسندگان معاصرکه رویکردشان روایت حادثه کربلا بوده، میپردازیم؛ لازم به ذکراست که درانتخاب کتابها سعی شده تامجموعه آنها دربرگیرنده گستره وسیعی ازسلایق برای اقشار و سنین مختلف باشند؛ چراکه آموزهها و آرمانهای واقعه عاشورانیزمحدود به سنین یا اقشار خاصی از جامعه نیست، پس فرقی نمیکند که نوجوان هستید یا کهنسال، به مطالعه آثار فلسفی وتحلیلی علاقه دارید یا اهل خواندن داستان و رمان هستید، اگر به ماجرای حماسه عاشوراعلاقهمندیدوبهدنبال فرصتی برای درکعمیقترحالوهوای اینایام، ازمیان این آثاردستخالیبیرون نخواهیدرفت.
فتح خون
اثری ارزشمند ازنویسندهای که او را سید شهدای اهل قلم نامیدهایم. «فتح خون»؛ اثر ماندگار شهید سیدمرتضی آوینی، روایتی حماسی و معنوی از واقعه عاشوراست که در بحبوحه جنگ تحمیلی و دفاعمقدس به نگارش درآمد و به راستی در نقل شهادت چه روایتی برتر از اینکه راوی خود از شهدا باشد. این کتاب در۱۰فصل سیر رخدادهای واقعه صحرای کربلا را با واکاوی در ابعاد مختلف این واقعه عظیم، از رجب سال۶۰تا محرم سال ۶۱هجری قمری با قلمی شاعرانه و لحنی عارفانه به تصویر میکشد. از ظلموستم یزیدیان و یاران باوفای امام حسین (ع) سخن میگوید و فلسفه قیام عاشورا را در دفاع از حق و حقیقت و مبارزه با ظلم و جور تبیین میکند، البته فتح خون فقط به روایت وقایع تاریخی نمیپردازد بلکه در پی کشف لایههای عمیقتر این واقعه و رسیدن به حقیقت عاشوراست. این کتاب، امام حسین (ع) را به الگوی کامل انسانیت معرفی میکند و نشان میدهد چگونه شهادت او تصویری تمامقد از فداکاری و ایثار در راه آزادگی و بندگی است؛ به این ترتیب دریچهای نو به سوی فهم عاشورا میگشاید و خواننده را به سفری معنوی در تاریخ رهنمون میکند. فتح خون از آن دسته آثاری است که نه فقط ارزشش مشمول گذر زمان نشده که بهعنوان یکی از منابع برجسته برای شناخت حماسه عاشورا و درسهای آن، همواره مورد توجه بوده، علاوه بر نثر فاخر و محتوای عمیق، از نظر ساختار نیز میتواند اثری قابلتأمل باشد. شهید آوینی با استفاده از فنون ادبی و روایی، روایتی جذاب و گیرا از این واقعه تاریخی ارائه داده است.
عاشوراشناسی
کتاب «عاشوراشناسی» نوشته اسلامپژوه، تاریخنگار، کتابشناس و سرپرست دانشنامه امامت محمد اسفندیاری، اثری پژوهشی و تحلیلی درخصوص واقعه عاشوراست. این کتاب که درپی تبیین هدف نهایی قیام امام حسین (ع) است، خوانندهاش رابه این نتیجه میرساندکه هدف اصلی امام حسین (ع) از قیام، نه صرفا شهادت و نه صرفا تشکیل حکومت، بلکه احیای اسلام و امر به معروف و نهی از منکر بوده است. نگارنده دراین راستا، به ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی وفرهنگی وقایع روزعاشورا و پیامدهای آن میپردازد. همچنین به نقش امام حسین (ع) بهعنوان رهبروالگوی انقلابی و تأثیر قیام ایشان بر تاریخ اسلام و تشیع امامت و ولایت اشاره دارد. عاشوراشناسی کتابی جامع ومستند است که با استفاده از منابع معتبر تاریخی و روایی، ارائه تصویری دقیق و روشن از واقعه عاشورا و پیامدهای آن را بهدست میدهد.
نامیرا
رمان «نامیرا» از نویسنده و کارگردان سینما، صادق کرمیار جزو آثار برجسته در ادبیات معاصر با موضوعیت واقعه کربلاست. ماجرای دختر و پسری جوان از اهالی کوفه که به دور از منفعتطلبیهای روزافزون مردم کوفه بهدنبال حقیقت هستند، اما در میان رفتارهای متناقض سرداران بزرگ کوفه بین حمایت ازامام حسین (ع) ووفاداری به یزیدسرگردانند. این رمان، باداستانی شخصیتمحور و روایتی متفاوت و جذاب، بازگوی ماجرای کربلا میشود؛ ضمن اینکه محوریت موضوعی تاریخی و مذهبی به وقایع مربوط به قیام عاشورا در کنار شخصیتهای تاثیرگذار آن دوران حفظ شده است. به این ترتیب نویسنده با بهرهگیری از تخیل و البته تحقیق گسترده، توانسته تصویری زنده و واقعی از رخدادهای عاشورا و شخصیتهای حاضر در واقعه ارائه دهد. خواننده همچنین با زندگی و دیدگاه شخصیتهایی، چون یزید، عبیدا… بن زیاد، عمر بن سعد و حربن یزید ریاحی آشنا میشود و درک عمیقتری از انگیزهها و تصمیمات آنها پیدا میکند. یکی از نقاط قوت نامیرا توانایی نویسنده در به تصویر کشیدن تضادها و درگیریهای درونی شخصیتهاست، این امر باعث میشود تا خواننده نهتنها با وقایع تاریخی این حادثه آشنا شود بلکه به شکلی فعال با احساسات و دغدغههای شخصیتها نیز همدلی کند؛ داستان با نثری روان و ساده اما درعینحال پرقدرت و تاثیرگذار، میتواند، جایگاه ویژهای در بین علاقهمندان به ادبیات تاریخی و مذهبی پیدا کند و بهعنوان یکی از آثار مهم در زمینه بازنمایی قیام عاشورا شناخته شود.
زنان کربلا
کتاب «زنان کربلا» نوشته کامران اسکات آقایی، کارشناس تاریخ و مطالعات آسیا به بررسی نقش و جایگاه زنان در واقعه عاشورا پرداخته است. نویسنده با روایتی مستند و تاریخی، شرحی دارد از رشادت، فداکاری و ایثارگریهای زنان در این حماسه عظیم، با نگاه به زندگی و سیره حضرتزینب (س) وبزرگانی همچون حضرت امکلثوم (س)، حضرترقیه (س)، حضرتسکینه (س) و… نویسنده از وجوه مختلف حضور آنها در واقعه عاشورا میگوید و سپس به بررسی تأثیرات واقعه عاشورا بر زندگی زنان کربلا و نقش آنها در تداوم نهضت امامحسین (ع) میپردازد. اسکات آقایی که استاد مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه تگزاس آمریکاست در کتاب زنان کربلا، به تمایز نمادین زن و مرد در آیین شیعی اشاره کرده و نشانمیدهد چگونه درعین برجستهبودن تمایز جنسیتی، حضور و نقش زنان در فهرست نمادین تشیع پررنگ است و اگرچه آیینها و نمادهای شیعی به محدودکردن نقش اجتماعی زنان اشاره دارد، اما از راههای دیگر در آنها حس استقلال و توانمندسازی ایجاد میکند.
حماسه حسینی
اثری ژرف در واکاوی نهضت عاشورا؛ «حماسه حسینی» تالیف شهید مرتضیمطهری، ازجمله آثار ماندگار و پرمخاطب در حوزه عاشوراپژوهی است. این کتاب در قالب سخنرانی و یادداشتهای شهید مطهری در دوجلد تدوین شده است، جلد اول درهفت فصل به بررسی موضوعاتی، چون تحریفات واقعه کربلا، ماهیت قیام حسینی، تحلیل واقعه عاشورا و شعارهای عاشورا پرداخته و جلد دوم شامل نوشتهها و یادداشتهای شهید مطهری در این باب است و با واکاوی ابعاد مختلف نهضت امامحسین (ع) دریچهای نو بهسوی فهم این واقعه عظیم میگشاید.
شهیدمطهری با نگاهی عمیق و تحلیلی نسبت به بررسی علل و انگیزههای قیام امامحسین (ع) از اهداف و پیامدهای این نهضت و جایگاه و نقش امام در تاریخ بشریت میگوید. با ظرافت و دقت نظر، زوایای مختلف واقعه عاشورا را مورد کاوش قرار میدهد و تصویری روشن و جامع از این حماسه جاودان به مخاطب ارائه میدهد؛ حماسه حسینی صرفا روایتگر وقایع عاشورا نیست بلکه بهدنبال تبیین فلسفه و درسهای این نهضت برای انسان امروز نیز هست، به همین ترتیب مشاهده میکنیم که شهید مطهری با طرح پرسش و ارائه پاسخ از نقطه نظر عالمانهاش، مخاطب را به تفکر و تأمل در ابعاد مختلف واقعه عاشورا وامیدارد و او را به درک عمیقتر این واقعه عظیم رهنمون میکند. از ویژگیهای بارز این کتاب، میتوان به زبان ساده و روان، استفاده از منابع معتبر تاریخی و روایی و همچنین لحن صمیمی و پرشور شهید مطهری اشاره کرد. این عوامل در کنار یکدیگر، حماسه حسینی را به اثری جذاب و خواندنی تبدیل کرده و بدون تردید یکی از مهمترین و ارزشمندترین آثار حوزه عاشوراپژوهی است.
پدر، عشق و پسر
«پدر، عشق و پسر» داستانی به قلم سیدمهدی شجاعی که دریچهای نو به سوی واقعه عاشورا میگشاید و حماسه جانفشانی امام حسین (ع) و یارانش را از زاویهای بدیع و تکاندهنده به تصویر میکشد. روایتگر رشادتها و فداکاریهای حضرت علیاکبر (ع)، جوان رشید و دلبند امام حسین (ع) است که از زبان اسب حضرت علیاکبر نقل میشود و مخاطب را به سفری پرفراز و نشیب در دل حماسه عاشورا میبرد، نویسنده با قلمی شیوا و لحنی حماسی، رشادتها و شجاعتهای حضرت علیاکبر (ع) را در میدان نبرد به زیبایی هرچه تمامتر به تصویر میکشد و درعین حال به ظرافتهای عاطفی و لطافتهای روحی این جوان برومند میپردازد. رابطه عمیق و عاشقانه پدر و پسر، عشق بیحد و مرز حضرت علیاکبر (ع) به امام حسین (ع) و شهادت جانگداز او در راه دفاع از حق و حقیقت، ازجمله مضامین محوری این اثر است که خواننده را تحت تاثیر قرار میدهد. پدر، عشق و پسر در کنار روایت حماسی خود، به واکاوی مفاهیم عمیق عشق، ایثار، فداکاری و شهادت میپردازد و تصویری ماندگار از رشادت و فداکاریهای امام حسین (ع) و اهلبیتشان در ذهن خواننده نقش میبندد. این رمان بهعنوان یکی از آثار پرمخاطب ادبیات عاشورایی، مورد توجه بسیاری از علاقهمندان به این حوزه قرار گرفته است؛ اگر دنبال رمانی هستید که ضمن آشنایی با حماسه عاشورا، غرق در دنیای عشق و عاطفه و خیال شوید، پدر، عشق و پسر شاید بهترین انتخاب باشد.
مشق سرخ
«مشق سرخ» با گردآوری و تدوین حمید کمالی و محمد معلی، گزیدهای از آثار و سخنرانیهای استاد شهید مرتضی مطهری را با محوریت واقعه عاشورا پیش چشم خواننده میگذارد. این کتاب در شش فصل با عناوین نگاهی نو به حماسه عاشورا، حماسه عاشورا بدون تحریف، پیام مهم حماسه عاشورا، رمزماندگاری امام حسین (ع)، اشک و ماتم و نکتههای حسینی و پرسشهای عاشورایی تنظیم شده است. در هر فصل، گزیدهای از دیدگاههای شهید مطهری پیرامون موضوعات مرتبط با واقعه عاشورا از جمله فلسفه قیام امام حسین (ع) و اهداف و پیامدهای آن، درسها و عبرتهای عاشورا و نقش و جایگاه امام حسین و یارانش در تاریخ اسلام ارائه شده است. مشق سرخ با بهرهگیری از نثری روان و لحنی صمیمی، نگاهی عمیق و جامع به واقعه عاشورا ارائه میدهد و مخاطب را به تفکر و تأمل در ابعاد مختلف این حماسه جاویدان وا میدارد از این رو منبعی ارزشمند برای مطالعه و پژوهش در زمینه مباحث عاشورایی به شمار میرود و میتواند مورد توجه قشرهای مختلف مخاطب اعم از دانشجویان، پژوهشگران و عموم مردم قرار گیرد.
منبع: روزنامه جام جم
