پرویز ثابتی؛ مرد خفقان ساواک که ۹ آبان ۵۷ از ایران گریخت
باشگاه خبرنگاران جوان – پرویز ثابتی چهره مشهور ساواک در نهم آبان ماه ۱۳۵۷ از کشور گریخت. ثابتی که نماد خفقان، شکنجه و سرکوب سیستماتیک رژیم پهلوی محسوب می‌شد، با اوج‌گیری تظاهرات مردمی در پاییز ۵۷ و دستگیری کارگزاران رژیم به فکر فرار از ایران افتاد. اگرچه سال‌ها فعالیت‌های ثابتی همواره در هاله‌ای از ابهام بود، اما حضور او در حوادث سال ۱۴۰۱ و تصاویر منتشر شده‌اش در آمریکا، نام او را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت.
پرویز ثابتی چهره مشهور دستگاه امنیتی رژیم پهلوی که مناصبی همچون مدیر اداره کل سوم و مشاور ریاست ساواک در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی را بر عهده داشت؛ در نهم آبان ماه ۱۳۵۷ از کشور گریخت. ثابتی که نماد خفقان، شکنجه و سرکوب سیستماتیک رژیم پهلوی به خصوص در نگاه زندانیان سیاسی و فعالان فرهنگی آن دوره محسوب می‌شد، با اوج‌گیری تظاهرات مردمی در پاییز ۵۷ و دستگیری کارگزاران رژیم به فکر فرار از ایران افتاد.
اگر می‌ماندم، سرنوشتم مثل هویدا و نصیری بود
ثابتی خود در خاطراتش درباره آخرین گزارش‌ها و هشدارهایش به شاه می‌گوید: من در فاصله دو سال، ۱۰ تا گزارش به شاه دادم که وضع به این منوال که دارد پیش می‌رود، به آنجا می کشد که رژیم به مخاطره بیفتد و شاه می‌گفت که: «نه!، نگران نباشید!»، نصیری هم می‌گفت که: «خودش بلد است که کجا ماجرا را بخواباند؟ و شما نگران نباشید و هر وقت لازم باشد بزنیم، به ما خواهد گفت!» من کنار گذاشته شدم و احتمال می‌دادم، مقدم با دشمنی که با من پیدا کرده بود، مرا در لیست یکی از این دستگیری‌ها قرار دهد … می‌خواستم که شاه بفهمد واقعیت‌ها را. اگر می‌خواستم خودم را نزدیک کنم، گوشه‌ای می‌نشستم و خفه می‌شدم. اگر امروز هم زنده مانده‌ام، چون خفقان نگرفتم و به این خاطر من را گذاشتند که از مملکت، بیرون بیایم، چون فکر می‌کردند که من زبان‌درازی دارم و ممکن است که گرفتار بشوم و آن وقت، حرف بزنم … روزی که می‌خواستم از هویدا خداحافظی کنم، به او گفتم که: «من دارم از ایران، می روم و شاه هم اجازه داده است که بروم»، در جواب من گفت: «آره!، چون شاه می‌داند تو out spoken [صریح] هستی، می‌گذارد که بروی!، اما من و نصیری را چون دهان‌مان قرص است، اینجا نگه می‌دارد.»
او با رد شایعات درباره رفتنش به اسراییل می‌گوید: روز ۳۱ اکتبر ۱۹۷۸ یا ۹ آبان۱۳۵۷از ایران خارج شدم روز هالوین بود… یعنی درست ۳ ماه و ۱۵ روز، قبل از انقلاب… من دیدم که اوضاع چگونه است، گفتم می‌روم مرخصی و باز می‌گردم تا محل سفارتی که شاه دستور داده بود برای من، مشخص شود … اگر می‌ماندم، سرنوشتم مثل هویدا و نصیری بود. البته هویدا، قبل از بازداشتش به برادرم تلفن زده بود که: «مبادا برگردد!»
فقط مقدم اصرار داشت که: «آقا، آمریکا نرو!». البته من از پاریس به وی تلفن زدم و گفت: «تمام هم و غم من این است که این‌ها را گوشه دیوار بگذارم و تیرباران کنم و بعد شما برگردید و…»، من هم گفتم: «امیدوارم موفق باشید»، بعد پیغام داده بود که تلفن بزنم من هم از هاوایی زنگ زدم و فورا پرسید: «کجا هستید؟»، گفتم: «فرانسه»، گفت: «شما به آمریکا نروید!» ترسش از این بود که من آمریکا بروم و علیه او، کاری بکنم.
فرار با نام مستعار
فرار ثابتی از کشور به عنوان مقام عالیرتبه امنیتی از منابع مختلف گزارش شد. در یکی از این موارد که با تایید مسئولان ساواک نیز رسیده موضوع «مسافرت آقای پرویز ثابتی به خارج از کشور» به نقل از «هیئت تحریریه روزنامه کیهان» گزارش شده است که نامبرده «در ساعت ۱۰ با پرواز شماره ۷۵۷ هواپیمایی ملی ایران به مقصد رم ـ ژنو ـ لندن با نام مستعار عالیخانی تهران را ترک نموده است.»
آخرین مراحل کارگزینی و احکام اداری ثابتی در ۷ آبان ماه ۱۳۵۷یعنی در آخرین روزهای حضورش در تهران انجام گرفت و پس از خروج از دهم آبان ماه حکم بازنشستگی برای او صادر شد.
از اعلام جرم تا مصادره اموال
با نزدیک شدن پیروزی انقلاب اسلامی، به تدریج نام عوامل پشت پرده امنیتی رژیم پهلوی از طریق مطبوعات به افکار عمومی کشیده شد و در سال‌های اولیه انقلاب نام پرویز ثابتی از جمله عناوینی بود که در محاکمات و دادگاه‌های رژیم پهلوی مطرح و علیه او اعلام جرم می‌شد.
در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ نیز آیت‌الله علی قدوسی دادستان کل انقلاب حکم دستگیری پرویز ثابتی و یازده نفر دیگر از عوامل رژیم پهلوی را صادر می‌کند. در ادامه همین روند به دستور «جمع‌آوری مدارک و اتومبیل پرویز ثابتی» داده می‌شود.
پس از آن در روند رسیدگی به پرونده وابستگان رژیم پهلوی، شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی تهران در مرداد ماه ۱۳۵۸ به حکم استرداد اموال منقول و غیرمنقول ۵۸ تن از کارگزاران رژیم را صادر کرد که پرویز ثابتی نیز در میان آن‌ها بود.
درخواست استرداد
ثابتی در دهه شصت نیز همچنان جزو گزینه‌های مورد پیگرد و استرداد بود. دفتر حقوقی وزارت خارجه در بهمن ماه ۱۳۶۰ طی نامه‌ای به دادستان کل انقلاب اسلامی با موضوع «ارسال اسناد و مدارک هژبر یزدانی و پرویز ثابتی» می‌نویسد: « طبق اطلاع واصل از دفتر حافظ منافع جمهوری اسلامی ایران در واشنگتن به نقل از روزنامه‌ای که در کستاریکا منتشر شده هژبر یزدانی و ثابتی و خانواده آن‌ها مقیم کشور کستاریکا بوده و در آنجا مشغول به انجام معاملات قاچاق مواد مخدر هستند و دولت مذکور نیز شدیداْ در پی یافتن مدارکی علیه آن‌ها و سوابقشان می‌باشد. ضمناْ این دو خانواده بر اثر رقابت به قتل و کشتار یکدیگر پرداخته‌اند و اخیراْ پسر یزدانی به نامه کاوه به گروگان گرفته شده تا در صورت پرداخت باج از طرف پدرش آزاد گردد. دفتر حفاظت سپس اضافه می‌نماید دکتر مارکوس یکی از وکلاء اهل کستاریکا و تبعه آمریکا اظهار می‌دارد چنانچه دولت ایران خواستار تعقیب این دو نفر و باز پس گرفتن اموال و پول‌های به سرقت برده شده ملت ایران باشد در صورتی که مدارکی از چپاولگری ایشان در اختیار داشته باشد می‌تواند با مشورت وکلاء مقیم کستاریکا مسئله را پیگری نماید. خواهشمند است دستور فرمایند از هر نظری که دارند این وزارت را آگاه سازند.»
استرداد ثابتی موضوعی بود که همواره مورد درخواست دستگاه قضایی کشور بود. از این رو «اداره دعاوی و حقوق بین‌الملل خصوصی» در یازدهم اردیبهشت ۱۳۶۳ در جوابیه به «دادسرای انقلاب اسلامی تهران» در مورد استرداد رپیس سابق اداره سوم سازمان اطلاعات و امنیت می‌نویسد: با عنایت به اینکه اقامتگاه و یا محل سکونت نامبرده در خارج از ایران مشخص نمی‌باشد نظر آن دادسرای محترم را به نکات ذیل جلب می‌نماید:
۱)چنانچه متهم یاد شده در یکی از کشورهایی که با دولت ایران قرارداد استرداد مجرمین منعقد ننموده‌اند سکونت داشته باشد، مقامات قضاپی دولت متقاض عنه با رعایت شرط عمل متقابل که قسمت اخیر ماده ۱ قانون استرداد مجرمین ایران مصوب ۱۴ اردیبهشت ماه ۱۳۳۹ نیز مشعر بر آنست دلائل و مدارک اتهام ـ حکم محکومیت یا قرار جلب به محکمه یا توقیف و دستور جلب متهم ـ تاریخ وقوع جرم ـ شرح جراپم ارتکابی ـ کیفیات قضیه ـ رونوشت ماده استنادی ـ مشخصات و هویت نامبرده – آثار انگشتان متهم و ترجمه‌های آن را مطالبه خواهند نمود.
۲) در صورتی که متهم در یکی از کشورهای ترکیه ـ پاکستان ـ فرانسه و افغانستان که با دولت ایران قرارداد استرداد منعقد نموده‌اند سکونت داشته باشد، بدیهی است مقامات قضائی کشورهای مذکور در مورد استرداد نامبرده طبق شرایط مندرج در قرارداد عمل خواهدن نمود.
لازم به یادآوریست که درخواست استرداد و مدارک مربوط به آن را دادسرای عمومی تهران می‌بایست از طریق اداره حقوقی وزارت دادگستری به این اداره ارسال نماید تا طی بخشنامه‌ای به کلیه نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور درخواست تعقیب و دستگیری متهم به عمل آید. در خاتمه اضافه می‌گردد آن دادسرامی‌تواند جهت دستگیری متهم از طریق اداره تشخیص هویت و پلیس بین‌الملل(انترپول) نیز اقدام نماید. سرپرست اداره دعاوی و حقوق بین‌الملل خصوصی علیرضا شیرمحمدی.»
اگرچه سال‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت‌های ثابتی همواره در هاله‌ای از ابهام بود اما حضور مرد مرموز دستگاه امنیتی پهلوی در حوادث سال ۱۴۰۱ و تصاویر منتشر شده از او در آمریکا، نام او را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت و بهانه‌ای شد برای بازخوانی اقدامات سرکوبگرانه ساواک و خفقان دوران پهلوی، با این تفاوت که حالا ثبت شکایت‌های متعدد علیه ثابتی در دستگاه قضایی آمریکا گریبان‌گیر او شده است.