کشف ترجمه ای منحصر به فرد از قرآن پس از چندین قرن

چاپ دوم کتاب «قرآن کریم: ترجمه ای کهن از قرآن» با تصحیح دکتر علی رواکی، استاد صاحب نام زبان و ادبیات فارسی منتشر و در اختیار علاقه مندان قرار گرفت.

قرآن کریم یکی از قدیمی ترین ترجمه های باقی مانده از قرآن کریم است که تنها نسخه خطی آن در آستان قدس رضوی محفوظ است. این ترجمه که به کوشش مترجمی ناشناس انجام شده، گنجینه ای از واژه ها را در خود جای داده است که به گفته پروفسور ژیلبر لازار، ایران شناس بزرگ و مشهور فرانسوی، آنها را روشنگر چگونگی شکل گیری زبان فارسی می داند.

رواکی در مقدمه این اثر درباره ارزش و اهمیت این ترجمه می نویسد: متن هایی که در گذشته های دور در منطقه جنوب شرقی خراسان، منطقه سیستان نوشته شده و به دست ما رسیده است، از تعداد آنها بیشتر نیست. انگشتان روی دو دست بر اساس دانش نوع، گویش شناسی و متن شناسی، می توان از همین چند کتاب به ویژگی های زبانی برخی از مناطق مختلف جغرافیایی سیستان قدیم پی برد و به همگونی ها و ناهمگونی های واژگانی، ساختاری و آوایی فراوان این متون پی برد. از میان این ترجمه ها، قرآن کریم که در یکی از مناطق جغرافیایی سیستان قدیم نوشته شده است، در مقایسه با سایر متون قرآن که حتی نیست، واژگان و ویژگی های ساختاری و آوایی زبان پهلوی بیشتری دارد. در هر یک از متون دیگر موجود در آن ترکیبی است، نمی توان مجموعه ای از این ویژگی های زبانی را مشاهده کرد. از این رو، ترجمه قرآن کریم به دلیل استفاده فراوان از واژه ها و ساختارها و ویژگی های آوایی زبان پهلوی، بیش از سایر کتب معروف این حوزه جغرافیایی مورد توجه پژوهشگران و متون پژوهان قرار گرفته است.

این ترجمه توسط جوانی رواقی در اواخر دهه ۱۹۵۰ در گنجینه آستان قدس رضوی یافت شد. گوهری که قرن ها در کنجی از دست غارتگران در امان مانده است. رواکی در مقدمه این اصلاحیه از زرتشتیان و موبدانی نام می برد که پس از حمله اعراب به ایران مجبور به ترک وطن خود شدند و در میان آنها افرادی بودند که به این امید که از خشم مردم در امان بمانند، دین جدید را پذیرفتند. مسئولان و صاحبان قدرت می توانند طعم رفاه را بچشند، اما چرخ دنیا برایشان چرخید. وی این ترجمه و سایر ترجمه های به جا مانده از قرون نخستین به فارسی را حاصل دغدغه کسانی می داند که قلم را برای حفظ فرهنگ و آرمان های خود نعمت دادند.

پارسی زبانان از سده های نخست سعی در ترجمه کلام الهی داشتند. برخی معتقدند اولین ترجمه را سلمان فارسی در نامه ای که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای خسرو پرویز فرستاد، انجام داده است. با این حال، در این نقل قول تفاوت هایی وجود دارد. با این حال، از آنچه به دست ما رسیده است، به طور قطع می توان گفت که اولین ترجمه قرآن کریم به فارسی، ترجمه تفسیر طبری توسط گروهی از دانشمندان آن سوی نیل بوده است.

این ترجمه در قرن چهارم هجری قمری انجام شده است، اما به طور قطع نمی توان گفت ایرانیان که تازه به دین جدید گرویده بودند تا آن زمان به ترجمه دسترسی نداشتند. ترجمه قرآن کریم، ترجمه طبری، ترجمه سورآبادی، تاج الترجم و عناوین دیگری که در خاطره گذشتگان باقی مانده است میراثی است که نشان از عشق ایرانیان به اسلام و کلمه دارد. خدا و دغدغه آنها برای حفظ زبان نیاکانشان.

منبع: تسنیم