کوچ اجباری کاربران به موبایل‌های اقتصادی

بازار گزارش سالانه خود را منتشر کرده است. داده‌های این گزارش را می‌توان به عنوان یک نقشه راه برای درک رفتار جامعه امروز ایران به کار برد. این مقاله، تحلیلی بر این آمار و داده‌هاست و نشان می‌دهد که چگونه واقعیت‌های اقتصادی و شرایط اینترنت، انتخاب‌های روزمره مردم را از خرید یک گوشی اقتصادی تا جستجوی یک اپلیکیشن مالی، شکل می‌دهند.

تحلیل جستجوی کاربران: عادت به فیلترینگ؟

تحلیل فهرست ۱۰ برنامه پرجستجوی بازار در سال ۱۴۰۳، بیش از آنکه صرفاً یک رتبه‌بندی ساده باشد، آینه‌ای از سه تغییر مهم در رفتار کاربران ایرانی است:تلاش برای دسترسی به اینترنت آزاد، اهمیت یافتن ابزارهای کاربردی روزمره و تغییر تعادل در میان پلتفرم‌های داخلی.

در سال ۱۴۰۳، جستجو برای ابزارهای جانبی شبکه‌های اجتماعی مانند فالووربگیر و لایک‌بگیر با سقوط چشمگیری مواجه شد و از حداقل ۱۰۵ میلیون بار در سال ۱۴۰۲ به ۲۲ میلیون بار کاهش یافت. گزارش دلیل اصلی این افت شدید را اقدامات پیشگیرانه پلتفرم‌ها برای محدود کردن این برنامه‌ها عنوان می‌کند.

 در مقابل، ورود کلیدواژه «فیلترشکن» به فهرست ۱۰ جستجوی برتر و ۳۰ میلیون بار جستجو از سمت کاربران، نیمه دیگر این واقعیت را آشکار می‌کند: تقاضا برای دسترسی به سرویس‌های جهانی همچنان پابرجاست، اما رفتار کاربر از جستجوی خودِ برنامه، به جستجوی «ابزارِ دسترسی» به آن تغییر کرده است.

جهش «دیوار» از رتبه هفتم به دوم و حضور پررنگ اپراتورهای تلفن همراه مانند «همراه من»، «ایرانسل من» و «اسنپ» در این فهرست، نشان‌دهنده یک تغییر مسیر است. تمرکز کاربران از جستجوی صرف برای شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، به سمت ابزارهایی معطوف شده که خدمات روزمره ارائه می‌دهند. این تغییر در رفتار کاربر نشان می‌دهد که اپلیکیشن‌ها دیگر فقط برای سرگرمی و ارتباط نیستند، بلکه به ابزاری ضروری برای مدیریت امور خدماتی، مالی و خرید و فروش تبدیل شده‌اند.

اگرچه «روبیکا» همچنان رتبه اول را در جستجو دارد، اما کاهش قابل توجه ۱۰ میلیونی جستجوی آن در یک سال، در کنار صعود چشمگیر یک پلتفرم خدماتی مانند «دیوار» به رتبه دوم، نشان می‌دهد که توجه کاربران در میان پلتفرم‌های داخلی، از پیام‌رسان‌ها به سمت سرویس‌های کاربردی در حال تغییر است.

آمار هوش مصنوعی‌ها در بازار

در گروه برنامه‌های هوش مصنوعی مولد (Generative AI) در سال ۱۴۰۳، هوش مصنوعی «ویرا» که توسط توسعه‌دهندگان ایرانی طراحی شده، با بیش از یک میلیون نصب جدید از ChatGPT با ۷۰۰ هزار نصب پیشی گرفته است.

بازار یکی از دلایل این موضوع را محدودیتی می‌داند که شرکت OpenAI، توسعه‌دهنده ChatGPT، برای کاربران ایرانی قرار داده است و استفاده آسان از آن در ایران بدون ابزارهای تغییر IP ممکن نیست.

پس از این دو، رتبه‌های بعدی این گروه به ترتیب در اختیار «گپ جی‌پی‌تی»، «Gemini» و «Copilot» قرار دارد. گزارش همچنین اشاره می‌کند که جستجو و نصب برای تمامی این برنامه‌ها نسبت به سال قبل رشد زیادی داشته است.

تبادل کاربران شبکه‌های اجتماعی از پلتفرم جهانی به داخلی

داده‌های مربوط به شبکه‌های اجتماعی در گزارش بازار، یک اکوسیستم دو تکه را به نمایش می‌گذارد که در آن، رفتار کاربران بیش از آنکه حاصل انتخاب آزاد باشد، نتیجه سازگاری با محدودیت است. دو روند کلیدی این واقعیت را آشکار می‌کند. نصب بالای پلتفرم‌های داخلی مانند «روبیکا» و «ایتا» از بازار، نشان می‌دهد که این اپلیکیشن‌ها به دلیل در دسترس بودن و عملکرد بدون نیاز به فیلترشکن، به گزینه اصلی کاربران برای نصب  تبدیل شده‌اند. با این حال، نصب ۵ میلیونی «واتس‌اپ» پس از رفع فیلتر، نشان می‌دهد که هرگاه فرصت دسترسی به پلتفرم‌های جهانی فراهم شود، تقاضای قابل توجهی برای آن وجود دارد. این موضوع نشان می‌دهد که تسلط اپ‌های داخلی در این فضا، بیش از آنکه نشان‌دهنده پیروزی در یک میدان رقابت برابر باشد، نتیجه شرایط خاص حاکم بر اکوسیستم است.

تحلیل بازار موبایل ایران با نگاه به آمار بازار

تحلیل گزارش بازار به خوبی نشان می‌دهد که مشکلات اقتصادی چگونه روی انتخاب بیش از ۲۸ میلیون گوشی جدید در سال ۱۴۰۳ تأثیر گذاشته است. اینکه گوشی‌های میان‌رده و ارزان این‌قدر پرطرفدارند، بیشتر از روی انتخاب نیست، بلکه از روی ناچاری است. این موضوع آنجا روشن‌تر می‌شود که می‌بینیم از این ۲۸ میلیون گوشی، حدود ۱۰ میلیون دستگاه مربوط به تنها ۲۰ مدل اقتصادی و میان‌رده است و هیچ گوشی پرچمداری در این لیست پرطرفدار حضور ندارد. این آمار ثابت می‌کند که گوشی‌های گران‌قیمت برای بیشتر مردم به یک کالای لوکس و دست‌نیافتنی تبدیل شده‌اند. حتی خریدن مدل‌های تولید سال گذشته، که بیش از نیمی از این ۲۰ مدل را تشکیل می‌دهند روشی برای کنار آمدن با گرانی و درآمدهای کم است تا کاربران بتوانند با کمترین هزینه، یک گوشی مناسب تهیه کنند.

این شرایط سخت اقتصادی، رقابت بین تولیدکنندگان تلفن همراه را به جنگی بر سر پول محدود مردم تبدیل کرده است. در سال ۱۴۰۳، سامسونگ با در اختیار داشتن ۵۵ درصد از بازار گوشی‌های جدید، همچنان پیشتاز است. اما این شیائومی است که با رشد و رساندن سهم خود از ۲۵ درصد کل به ۳۴ درصد در میان گوشی‌های جدید ، داستان اصلی این رقابت را روایت می‌کند. این رشد نشان می‌دهد که رقابت دیگر بر سر بهترین تکنولوژی نیست، بلکه بر سر این است که کدام شرکت می‌تواند با ارائه قیمت‌های رقابتی‌تر در بازار ایران، یک گوشی را به دست مردم برساند. در نهایت، این مشکلات اقتصادی است که به بازار موبایل ایران شکل می‌دهد و شرکتی موفق است که بتواند بهترین راه‌حل را برای جیب مردم پیدا کند.

ظهور و رشد اپلیکیشن‌های طلا و خرید اعتباری

بازار در گزارش خود جزئیات جالبی را درباره برنامه‌های امور مالی منتشر کرده است. این آمار نصب و جستجو بیش از هرچیز، نشان‌دهنده تلاش صنعت فین‌تک ایران در شناسایی نیازهای بازار است. شرکت‌های فین‌تک با درک چالش‌های اقتصادی کاربران، محصولات خود را برای پاسخ به این نیازها توسعه داده‌اند. برای مثال، با شناخت نیاز مردم به حفظ ارزش پس‌انداز در برابر تورم، پلتفرم‌های جدید خرید آنلاین طلا راه‌اندازی شدند که در سال اول فعالیت خود به ۴ میلیون نصب رسیدند. 

همزمان، با شناسایی مشکل نقدینگی کاربران، سرویس‌های وام و خرید اعتباری عرضه شدند.

براساس آمار این گزارش رشد فین‌تک ایران در حوزه‌های پیچیده‌تر نیز قابل مشاهده است. برای مثال رشد ۱۴۹ درصدی در جستجو و ۷۶ درصدی در نصب صرافی ارز دیجیتال «نوبیتکس»، نشان می‌دهد که این صنعت توانسته اعتماد کاربران را برای ورود به بازارهای سرمایه‌گذاری نوین نیز جلب کند. در مجموع، موفقیت همزمان این سه حوزه متفاوت از ابزارهای سنتی مثل طلا گرفته تا اعتبار روزمره و سرمایه‌گذاری‌های مدرن مانند ارز دیجیتال، تصاویری از اکوسیستم فین‌تک ایران را به نمایش می‌گذارد. این شرکت‌ها ثابت کرده‌اند که با شناخت دغدغه‌های مالی کاربران و ارائه راه‌حل‌های دیجیتال، می‌توانند رشد قابل توجهی را حتی در شرایط اقتصادی پیچیده رقم بزنند.