گزارش فضای ارزهای دیجیتال ایران ۱۴۰۳ منتشر شد

مجموعه ارزدیجیتال اخیرا دومین گزارش سالانه خود در رابطه با فضای ارزهای دیجیتال ایران را منتشر کرده است. براساس داده‌های این گزارش، از جمعیت هدف ۵۳.۲ میلیونی، ۴۱.۹ درصد سابقه سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال را دارند.

نزدیک به ۱۰ سال از ورود جدی ارزهای دیجیتال به فضای اقتصادی ایران می‌گذرد. در این مدت، فناوری‌های نوین مالی توانسته‌اند جای خود را در سبد دارایی و معاملات روزمره شهروندان ایرانی باز کنند. در گزارش سالانه ارزدیجیتال، جامعه هدف به افراد بالای ۱۸ سال که به اینترنت دسترسی دارند، محدود شده است. با توجه به ضریب ۷۲.۸ درصدی جمعیت بزرگسال و نرخ نفوذ ۸۱.۷ درصدی اینترنت در کشور، جامعه مورد مطالعه این پژوهش ۵۳.۲ میلیون نفر را شامل می‌شود.

ضریب نفوذ ارزهای دیجیتال در جامعه ایران

داده‌های به‌دست‌آمده از نظرسنجی جامع نشان می‌دهد که ارزهای دیجیتال با سرعتی قابل‌توجه در حال نفوذ به لایه‌های مختلف جامعه ایران هستند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که طیف گسترده‌ای از شهروندان، از دانشجویان تا کارمندان و از کارآفرینان تا بازنشستگان، به نوعی با ارزهای دیجیتال درگیر هستند. یافته‌های این پژوهش همچنین حاکی از آن است که ۸۹.۲ درصد از جامعه هدف با مفهوم ارزهای دیجیتال آشنا هستند.

استان‌های خوزستان و مازندران با ۹۵ درصد، بالاترین میزان آشنایی را نشان می‌دهند و پس از آن، استان‌های البرز، فارس و گیلان با ۹۴ درصد قرار دارند. در حالی که اکثر استان‌ها آشنایی بالای ۸۵ درصد را نشان می‌دهند، استان قم با ۵۷ درصد، ایلام با ۶۶ درصد و کهگیلویه و بویراحمد با ۷۱ درصد، فاصله قابل‌توجهی با میانگین کشوری دارند.

کردستان با ۵۷.۴ درصد و هرمزگان با ۵۳.۸ درصد، بالاترین نرخ مشارکت در بازار ارزهای دیجیتال را دارند. استان‌های تهران و البرز به ترتیب با ۴۰.۹ و ۴۶.۹ درصد، میزان مشارکت در این بازار را تشکیل می‌دهند. با این حال، برخی استان‌ها مانند قم با ۲۸.۱ درصد، مشارکت کمتری در این بازار دارند.

محبوبیت بازار ارزهای دیجیتال در مقایسه با سایر بازارهای سرمایه‌گذاری

بر اساس داده‌های این پژوهش، از جمعیت هدف ۵۳.۲ میلیونی، حدود ۲۱.۹ میلیون نفر (معادل ۴۱.۹ درصد) تجربه سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال را دارند.

تحلیل رفتار سرمایه‌گذاران در بازارهای مختلف مالی نشان می‌دهد که ارزهای دیجیتال با سهم ۴۱.۹ درصدی، محبوب‌ترین گزینه سرمایه‌گذاری در میان پاسخ‌دهندگان است. پس از آن، بازار بورس با ۲۰.۳ درصد و بازار سکه و طلا با ۱۶.۱ درصد، در رتبه‌های بعدی محبوبیت قرار دارند. بازارهای خودرو، املاک و مستغلات با ۷.۷ درصد و فارکس با ۶.۷ درصد، سهم‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند. حدود ۳ درصد از کاربران در سایر بازارهای مالی فعالیت دارند؛ این در حالی است که تنها ۴.۳ درصد از پاسخ‌دهندگان اعلام کرده‌اند که در هیچ بازار مالی فعالیت ندارند.

روند ایردراپ‌ها در سالی که گذشت

از سال ۲۰۱۴ تا امروز، ایردراپ از یک مفهوم ساده به قدرتمندترین اهرم پروژه‌های بلاک‌چینی برای بازاریابی و جذب کاربران تبدیل شده است. در طول مسیری که کاربران ارزهای دیجیتال ایرانی تا امروز طی کرده‌اند، شاید به سختی بتوان اتفاقی را پیدا کرد که توجه آن‌ها را این‌چنین جلب کرده باشد. تصویر آدم‌های پیر و جوانی که در خیابان، محل کار و موقع استراحت، گوشی به دست، روی تلفن‌های همراه‌شان می‌کوبند، بهترین توصیف برای پدیده‌ای به نام ایردراپ‌های تلگرامی است.

بررسی رفتار گروه‌های سنی مختلف در مواجهه با ایردراپ‌ها نشان می‌دهد که ایردراپ‌های تلگرامی در تمام رده‌های سنی محبوبیت بالایی دارند. گروه سنی بالای ۵۰ سال با نرخ مشارکت ۹۸ درصد، بالاترین میزان مشارکت را در این نوع ایردراپ‌ها نشان می‌دهد. در مقابل، الگوی مشارکت در ایردراپ‌های زیرساختی کاملاً متفاوت است. در این حوزه، بیشترین نرخ مشارکت در گروه‌های سنی ۲۰ تا ۴۰ سال مشاهده می‌شود (حدود ۲۷.۶ درصد). این تفاوت معنادار می‌تواند ناشی از پیچیدگی‌های فنی بیشتر و نیاز به دانش تخصصی‌تر در ایردراپ‌های زیرساختی باشد.

داده‌های جمع‌آوری‌شده نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری بلندمدت با ۴۹.۴۳ درصد و ترید کوتاه‌مدت با ۴۵.۴۷ درصد، دو روش غالب در بازار ارزهای دیجیتال ایران هستند. پس از این دو روش، ایردراپ‌ها با ۲۶.۷۰ درصد در رتبه سوم قرار دارند. سایر روش‌های سرمایه‌گذاری، از جمله بازی‌های بلاک‌چینی، استخراج، سهام‌گذاری، خرید و فروش NFT و آربیتراژ، هر کدام کمتر از ۱۰ درصد از فعالیت‌های بازار را تشکیل می‌دهند.

چالش‌های کاربران ایرانی در بازار ارزهای دیجیتال

در مسیر توسعه و گسترش استفاده از ارزهای دیجیتال در ایران، کاربران با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند. این چالش‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: چالش‌های بین‌المللی و چالش‌های داخلی. سیاست‌های صرافی‌های بین‌المللی در قبال کاربران ایرانی به طور مستمر در حال تغییر است و این تغییرات عموماً در جهت محدودسازی بیشتر پیش می‌رود.

مثال بارز این روند را می‌توان در تغییر سیاست‌های صرافی‌های بزرگی مانند «بایننس» و «کوکوین» مشاهده کرد که در سال‌های اخیر محدودیت‌های جدی‌تری را برای احراز هویت کاربران اعمال کرده‌اند. این روند نشان‌دهنده تمایل روزافزون صرافی‌ها به پیروی از قوانین بین‌المللی و تطبیق با مقررات جهانی است. با این حال، صرافی‌های کوچک‌تر ممکن است با هدف جذب کاربر، موقتاً سیاست‌های آسان‌تری داشته باشند.

نتایج نظرسنجی سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که عدم امکان احراز هویت با مدارک ایرانی، بزرگ‌ترین چالش کاربران است. عدم امکان احراز هویت با مدارک ایرانی به تنهایی بیش از دو سوم پاسخ‌ها را به خود اختصاص داده است.

مقایسه چالش‌های مشترک در دو سال نشان می‌دهد که اولویت مشکلات کاربران تغییر کرده است. در سال ۱۴۰۲، احراز هویت (۲۲.۹ درصد) و استفاده از فیلترشکن (۲۲.۱ درصد) تقریباً به یک میزان چالش‌برانگیز بوده‌اند. اما در سال ۱۴۰۳، مسئله احراز هویت به طور قابل‌توجهی برجسته‌تر شده است.

چالش‌های داخلی

در سال ۱۴۰۳، با افزایش محدودیت‌های بین‌المللی و گسترش تحریم‌ها علیه کاربران ایرانی، الگوی استفاده از صرافی‌های داخلی ارزهای دیجیتال دستخوش تغییرات قابل‌توجهی شده است. این تغییرات که در نظرسنجی‌های انجام‌شده به خوبی منعکس شده، نشان‌دهنده تطبیق رفتار کاربران با شرایط جدید و محدودیت‌های موجود است. در سال ۱۴۰۳، نزدیک به نیمی از کاربران، سهولت خرید مستقیم با کارت بانکی را مهم‌ترین دلیل استفاده از صرافی‌های داخلی عنوان کرده‌اند.

نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد که ۴۶ درصد کاربران، سهولت خرید مستقیم با کارت بانکی را مهم‌ترین مزیت صرافی‌های داخلی می‌دانند. پس از آن، استفاده صرفاً برای تبدیل تتر با ۲۲ درصد قرار دارد که نشان‌دهنده نقش مهم این صرافی‌ها به عنوان رابط میان بازار داخلی و بین‌المللی است. امکان پیگیری قانونی با ۱۰ درصد در رتبه سوم قرار گرفته، در حالی که رابط کاربری فارسی و امکان استفاده از بازارهای معاملاتی با مجموعاً ۳ درصد، کمترین اهمیت را برای کاربران دارند.

داده‌های سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که تنوع محدود ارزها، مهم‌ترین چالش از دیدگاه کاربران است. پس از آن، کارمزد بالا و اختلال در زمان نوسانات شدید قیمت قرار دارند. این اولویت‌بندی نشان می‌دهد که کاربران بیشتر بر محدودیت‌های اساسی در دسترسی به بازار و هزینه‌های معاملات تمرکز دارند. همچنین، ظهور مشکل اختلالات سیستمی به عنوان سومین چالش مهم، نشان‌دهنده اهمیت یافتن پایداری خدمات در شرایط پرنوسان بازار است.

نظرسنجی انجام‌شده در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که کاربران ایرانی بیشتر به جنبه‌های عملیاتی و کاربردی صرافی‌های خارجی توجه دارند. نقدشوندگی بالاتر و تنوع ارزها به عنوان دو مزیت اصلی این صرافی‌ها شناخته می‌شوند که نشان‌دهنده اهمیت دسترسی به بازار گسترده‌تر برای کاربران ایرانی است. نکته قابل‌توجه دیگر، اهمیت نسبتاً بالای مزیت‌های اقتصادی مانند کارمزد کمتر نسبت به صرافی‌های داخلی و امکانات پیشرفته معاملاتی است که در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

تحلیل اقتصادی صنعت ارزهای دیجیتال در ایران

گزارش ارزدیجیتال به تحلیل مقایسه‌ای حجم فعالیت‌های صنعت ارزهای دیجیتال با بخش‌های مختلف اقتصادی ایران در نیمه نخست سال ۱۴۰۳ می‌پردازد. بر اساس آمارهای رسمی، تولید ناخالص داخلی کشور در این دوره به ۵,۰۶۹,۱۰۰ میلیارد تومان رسیده و صنعت ارزهای دیجیتال با گردش مالی ماهانه ۳۵,۰۰۰ میلیارد تومان، نقش قابل‌توجهی در اقتصاد کشور ایفا می‌کند.

مقایسه گردش مالی صنعت ارزهای دیجیتال با تولید ناخالص داخلی کشور در نیمه اول سال ۱۴۰۳ نشان‌دهنده سهم ۱.۸ درصدی این صنعت در اقتصاد کشور است. حضور ۲۱۸ کارگزار فعال با گردش مالی ماهانه ۳۵,۰۰۰ میلیارد تومان، بیانگر شکل‌گیری یک اکوسیستم اقتصادی پویا در این حوزه است. حتی در بدبینانه‌ترین حالت، حجم معاملات این صنعت ۱٫۴ درصد تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود.

ایران در مقایسه با جهان

طبق گزارش «تریپل ای»، در حال حاضر ۶۱ درصد دارندگان ارزهای دیجیتال مرد و ۲۹ درصد زن هستند. از سوی دیگر، بیشترین گروه سنی دارنده ارزهای دیجیتال، افراد ۲۵ تا ۳۴ سال هستند. داده‌های جمع‌آوری‌شده در ایران نشان می‌دهد که در بین ایرانی‌ها، حدود ۸۲ درصد مرد و ۱۸ درصد زن از ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند. در توزیع سنی نیز بیشترین سهم متعلق به گروه سنی ۲۰ تا ۳۰ سال است. اختلاف مشارکت مردان و زنان در ایران ۶۴.۶ درصد است، در حالی که این رقم در سطح جهانی ۲۲ درصد است. 

برآوردها نشان می‌دهد که نزدیک به ۴۲ درصد افراد بالغی که دسترسی به اینترنت دارند، کاربر ارزهای دیجیتال هستند. طبق گزارش مجموعه ارزدیجیتال، حفظ ارزش دارایی در شرایط تورمی، دسترسی به بازارهای جهانی و جست‌و‌جوی فرصت‌های اقتصادی جدید، از جمله اصلی‌ترین دلایل محبوبیت این نوع از سرمایه‌گذاری در میان کاربران ایرانی است.

طبق این گزارش، ۲۲ میلیون نفر در ایران سرمایه‌گذار حوزه ارزهای دیجیتال هستند که به تنهایی از اروپا با حدود ۱۰ میلیون سرمایه‌گذار بیشتر است.

شما می‌توانید گزارش کامل ارزدیجیتال را از طریق این لینک دریافت کنید.