۳ ایده بنزینی در حرکت روان ماشین دولت چهاردهم
مسئله ناترازی بنزین، چالش اول دولت چهاردهم در حوزه انرژی خواهد بود. با وجود تصمیمات بسیار مهم در زمینه حل معضل ناترازی بنزین در دولت شهید‌رئیسی با سوئیچ‌کردن به سمت استفاده بسیار بالا و با ظرفیت حداکثری از CNG و همچنین نظارت بر مصرف سوخت با اعطای بدون معطلی کارت سوخت و حذف کارت سوخت جایگاه، با پایان یافتن دولت سیزدهم، نباید این ایده‌ها کنار گذاشته شود و به طور جدی روی آن تمرکز صورت پذیرد.
از همین رو با توجه به وضعیت ناترازی بنزین و کیفیت پایین خودرو‌های تولیدی، سه ایده اصلی طراحی شده برای حل ناترازی بنزین در دولت شهید‌رئیسی یعنی توسعه مصرف سوخت جایگزین بنزین با محوریت CNG و همچنین اولویت صنعت حمل و نقل کشور، کاهش مصرف قاچاق خروجی کارت‌های سوخت جایگاه‌داران با اعطای بدون معطلی کارت سوخت و همچنین واردات حجم مشخص خودرو‌های خارجی سالیانه، با مصارف بسیار پایین‌تر جهت افزایش رقابت‌پذیری صنعت خودرو و همچنین کاهش مصرف کلی بنزین باید در دستور کار دولت چهاردهم قرار گیرد.
سه ایده مطرح شده و راهکار رسیدن به مسئله حل ناترازی بنزین و به صفر رسیدن واردات بنزین مورد توجه کنشگران قرار گرفته است. محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک و کارشناس انرژی، سجاد اعیانی و محمدصادق مهرجو از کارشناسان انرژی به واکاوی ابعاد این ایده‌ها پرداخته‌اند.
تمرکز بر افزایش کیفیت موتور خودرو‌ها و توسعه مصرف CNG
محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک و کارشناس انرژی با اشاره به مصرف بالای خودرو‌های داخلی به «جوان» می‌گوید: تکنولوژی خودرو‌های ما قدیمی است و این امر به دلیل سرمایه‌گذاری نکردن کافی و ارتقا نداشتن کیفیت موتور‌های خودروهاست. تحریم‌ها نیز به این مشکلات دامن زده و باعث شده که فشار‌های خارجی مانع سرمایه‌گذاری در این زمینه شوند. مصرف سوخت خودرو‌های داخلی در هر صدکیلومتر برخی اوقات تا ۱۵ لیتر می‌رسد که چیزی بین دو تا سه برابر استاندارد جهانی است. این میزان مصرف بالا، نشان‌دهنده نیاز مبرم به ارتقای کیفیت موتورهاست. برای این کار، باید سرمایه‌گذاری‌های جدی انجام شود و دانش فنی مورد نیاز نیز باید از طریق تلاش‌های داخلی به دست آید؛ به این علت که شرکت‌های خارجی با وجود تحریم‌ها تمایلی به انتقال تکنولوژی به ایران ندارند. آخرین خودروسازی که از ایران خارج شد؛ پژو بود که همکاری خود را قطع کرد.
وی می‌افزاید: یکی از راه‌های کاهش مصرف سوخت، بهبود کیفیت خودروهاست. برای این منظور باید به شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی اتکا کنیم و از ظرفیت‌های موجود نظیر CNG بهره ببریم. هرچند CNG مشکلاتی دارد؛ اما می‌توان با تولید خودرو‌هایی که با این سوخت شتاب بیشتری دارند، استفاده از آن را جذاب‌تر کرد. همچنین LPG به عنوان گزینه‌ای مناسب‌تر نسبت به CNG مطرح است؛ به این علت که پیمایش بیشتری دارد و در شتاب و سایر موارد عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد. به‌علاوه، LPG فرسایش کمتری نسبت به CNG دارد. البته بنزین همچنان برای رانندگان ایده‌آل‌تر است، اما باید به سمت تنوع‌بخشی به سبد سوخت حرکت کنیم.
نماینده سابق ایران در اوپک تصریح می‌کند: شرکت‌های دانش‌بنیان و خودروسازان باید بتوانند موتور‌هایی با مصرف سوخت کمتر تولید کنند. مصرف سوخت در کشور ما بسیار بالاست و این در حالی است که کشور‌های مشابه با نصف یا یک‌سوم این مصرف، رفاه کامل دارند. این موضوع نشان می‌دهد که راه‌حل اصلی ما افزایش عرضه سوخت نیست؛ بلکه باید بهینه‌سازی مصرف را در دستور کار قرار دهیم. سازمان‌های کیفیت و استاندارد هم باید خودروسازان را ملزم کنند که هر سال کیفیت خودرو‌ها را ارتقا دهند. اما متأسفانه تاکنون این وظیفه به درستی انجام نشده است و خودروسازان به جای ارتقای کیفیت، در بخش‌های غیرمولد سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
خطیبی با اشاره به نقش دولت در ناترازی بنزین می‌گوید: دولت نیز باید نقش مؤثرتری در این زمینه ایفا کند. در حال حاضر، دولت به خودروسازان می‌گوید خودرو‌های تولیدی خود را با قیمت دستوری عرضه کنند، بدون اینکه آنها را ملزم به ارتقای کیفیت کنند. این وضعیت باعث شده که مردم برای خرید خودرو‌های بی‌کیفیت صف بکشند. دولت باید الزاماتی برای ارتقای کیفیت خودرو‌ها تعیین کند و انگیزه‌های لازم را برای خودروسازان فراهم آورد تا بتوانند محصولاتی با کیفیت بهتر و مصرف سوخت کمتر تولید کنند. بهینه‌سازی مصرف سوخت و ارتقای کیفیت خودرو‌ها نه تنها به کاهش مصرف سوخت کمک می‌کند؛ بلکه باعث بهبود رفاه مردم می‌شود.
خطیبی در پایان تأکید می‌کند: آینده صنعت خودروسازی ایران به شدت به سرمایه‌گذاری در تحقیق، توسعه و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین وابسته است. با توجه به چالش‌های موجود از جمله تحریم‌ها و مصرف بالای سوخت، نیاز به بهینه‌سازی مصرف سوخت بیش از پیش احساس می‌شود. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته موتور و سوخت‌های جایگزین نظیر CNG و LPG و تکیه بر شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی، می‌تواند مسیر پیشرفت این صنعت را هموار کند. با ارتقای کیفیت و کارایی موتورها، نه تنها مصرف سوخت کاهش می‌یابد بلکه وابستگی به واردات بنزین نیز کمتر می‌شود. در نتیجه، با بهبود تکنولوژی و بهینه‌سازی مصرف، می‌توان به آینده‌ای پایدارتر و اقتصادی‌تر برای صنعت خودروسازی ایران دست یافت.
حل ناترازی بنزین با کارت سوخت شخصی
سجاد اعیانی کارشناس انرژی در رابطه با مسئله حذف کارت سوخت جایگاه‌داران به «جوان» می‌گوید: کارت سوخت هوشمند یکی از تکنولوژی‌های کلیدی در مدیریت مصرف انرژی و بهبود امنیت عملیات سوخت‌رسانی در ایران است. این کارت‌ها از نظر ظاهری شباهت زیادی به کارت‌های اعتباری معمولی دارند، اما با داشتن تراشه‌ای هوشمند به جای نوار مغناطیسی، امکانات و کاربرد‌های بسیار گسترده‌تری را ارائه می‌دهند.
وی می‌افزاید: تراشه موجود در کارت سوخت قابلیت‌هایی نظیر ذخیره‌سازی اطلاعات، پردازش داده‌ها و ارتباط دوسویه با سیستم‌های پایانه‌ای را دارد. این خصوصیات، کارت را به ابزاری امن و قابل اعتماد در سیستم‌های پرداخت سوخت تبدیل می‌کند. کارکرد کارت‌های سوخت هوشمند نه تنها به امور مرتبط با پرداخت و مصرف سوخت محدود نمی‌شود؛ بلکه آنها قادرند به عنوان ابزاری برای مدیریت و نظارت هوشمند بر مصرف سوخت عمل کنند.
اعیانی می‌گوید: از طریق این کارت‌ها، اطلاعات مربوط به میزان مصرف، تاریخ و مکان خرید سوخت به صورت خودکار ثبت و برای تحلیل‌های بعدی قابل استفاده است. این امر به دولت و مراجع نظارتی کمک می‌کند تا الگو‌های مصرف سوخت را شناسایی کرده و در صورت نیاز، برنامه‌ریزی‌های تنظیمی انجام دهند.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این، کارت‌های سوخت هوشمند می‌توانند به عنوان بخشی از سیستم‌های جامع‌تر مدیریت ترافیک و کنترل آلودگی هوا مورد استفاده قرار گیرند. از طریق این کارت‌ها، دسترسی به داده‌های دقیق و به‌روز در مورد مصرف سوخت و تردد خودرو‌ها فراهم می‌شود که این اطلاعات می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با سیاست‌های کاهش ترافیک و آلودگی هوا مؤثر واقع شوند.
کارشناس انرژی تصریح می‌کند: همچنین، استفاده از تکنولوژی کارت‌های هوشمند امکان محدود کردن دسترسی به سوخت برای خودرو‌هایی که استاندارد‌های معینی را رعایت نمی‌کنند را فراهم می‌آورد که این خود یک ابزار قدرتمند برای اجرای سیاست‌های زیست‌محیطی است؛ بنابراین لازم است که تمامی شهروندان برای سوختگیری از کارت‌های سوخت مخصوص به خودرو خود استفاده کنند و فقط در موارد اضطراری از کارت سوخت جایگاه‌ها استفاده کنند.
وی ادامه می‌دهد:، اما فرآیند فعلی صدور کارت‌های هوشمند سوخت در ایران به دلیل چالش‌های بروکراتیک و فنی با تأخیر‌هایی روبه‌رو است که می‌تواند منجر به نارضایتی عمومی و اختلال در مدیریت مصرف انرژی شود. این تأخیر‌ها به طور معمول از کارآیی نداشتن در فرآیند‌های ثبت‌نام، پردازش درخواست‌ها و صدور فیزیکی کارت‌ها نشئت می‌گیرد. این مسائل می‌توانند بر اثر کمبود منابع، استفاده ناکافی از فناوری‌های جدید، یا تعاملات ناکارآمد بین سازمان‌های دولتی مرتبط باشند.
اعیانی می‌گوید: پیاده‌سازی نقاط خدمات سریع، مانند دستگاه‌های صدور فوری کارت در مراکز پلیس ۱۰+، می‌تواند راهکاری مستقیم برای کاهش زمان انتظار شهروندان باشد. این دستگاه‌ها با قابلیت صدور کارت در همان لحظه، می‌توانند تجربه کاربری را بهبود ببخشند و در عین حال، فشار کاری روی مراکز صدور کارت را کاهش دهند. از این رو، با توجه به فناوری‌های موجود و امکان بهبود فرآیندها، صدور کارت‌های سوخت می‌تواند به طور قابل توجهی سریع‌تر و کارآمدتر شود.
این کارشناس انرژی در رابطه با اهمیت به کارگیری سوخت جایگزین نیز تصریح می‌کند: همچنین صنعت خودروسازی ایران در دهه‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. از یک سو، نبود سرمایه‌گذاری کافی و ارتقا نداشتن تکنولوژی موتورها، و از سوی دیگر، تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی، مانع از توسعه و بهبود کیفیت خودرو‌های داخلی شده‌اند. نتیجه این وضعیت، مصرف سوخت بسیار بالای خودرو‌های داخلی است که در برخی موارد تا سه برابر استاندارد‌های جهانی می‌رسد. این مسئله نه تنها از نظر اقتصادی بار سنگینی بر دوش کشور گذاشته، بلکه از منظر محیط‌زیستی نیز مشکلات جدی به همراه داشته است.
اعیانی تأکید می‌کند: همچنین، ناترازی بنزین به عنوان یک مسئله اساسی مطرح است؛ به‌رغم تولید زیاد بنزین در کشور، مصرف آن به حدی بالاست که نیاز به واردات بنزین را به دنبال دارد؛ و این امر هزینه‌های زیادی را تحمیل می‌کند؛ بنابراین باید مسئله ناترازی بنزین را با تکیه بر اصلاح صنعت خودرو و همچنین تمرکز بر توسعه سبد سوختی و افزایش مصرف CNG اصلاح گردد.
تنوع سبد سوختی؛ پیش‌نیازی برای اجرای راهکار‌های قیمتی کاهش ناترازی بنزین
محمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی با اشاره به راهکار‌های تنوع بخشی به سبد سوختی کشور به «جوان» می‌گوید: تنوع سبد سوختی کشور یکی از راهکار‌های اساسی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و بهبود امنیت انرژی است. با ارائه مشوق‌هایی به مصرف‌کنندگان، می‌توان آنها را ترغیب کرد تا به سمت استفاده از سوخت‌های جایگزین حرکت کنند. یکی از این مشوق‌ها می‌تواند صفر کردن تعرفه واردات خودرو‌های برقی باشد که باعث افزایش تقاضا برای این نوع خودرو‌ها و کاهش وابستگی به بنزین می‌شود. این اقدام نه تنها می‌تواند هزینه‌های واردات سوخت را کاهش دهد بلکه به بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی‌های محیطی نیز کمک می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: ایران به دلیل وابستگی شدید به بنزین و مصرف بالای آن، با مشکل ناترازی بنزین مواجه شده است. این ناترازی هزینه‌های سنگینی را بر اقتصاد کشور تحمیل کرده و امنیت انرژی را به خطر انداخته است. برای مقابله با این چالش‌ها، لازم است سبد سوختی کشور متنوع شود و استفاده از سوخت‌های جایگزین تشویق گردد. این امر می‌تواند از طریق ارائه مشوق‌هایی به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان خودرو و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای استفاده از سوخت‌های جایگزین تحقق یابد.
این کارشناس انرژی خاطرنشان می‌کند ایران با داشتن منابع سرشار گاز، می‌تواند از CNG به عنوان یک سوخت جایگزین، بهره‌برداری کند. ارائه مشوق‌هایی مانند تولید خودرو‌های پایه گازسوز توربو، مانند سورن توربو پلاس که در داخل کشور طراحی و تولید می‌شود؛ می‌تواند مردم را به استفاده از این خودرو‌ها تشویق کند. با تولید انبوه خودرو‌های پرقدرت و پرشتاب گازی، می‌توان به تنوع سبد سوختی دست یافت و وابستگی به بنزین را کاهش داد. این گونه خودرو‌ها نه تنها عملکرد بهتری دارند، بلکه به دلیل مصرف کمتر بنزین، هزینه‌های سوختی را نیز برای مصرف‌کنندگان کاهش می‌دهند.
وی ادامه می‌دهد: با تنوع بخشی به سبد سوخت کشور، می‌توان از راهکار‌های قیمتی برای کاهش ناترازی بنزین استفاده کرد. اما در شرایط فعلی که کشور تماماً وابسته به بنزین است؛ استفاده از راهکار‌های قیمتی مانند سال ۹۸ می‌تواند به مشکلات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی منجر شود. بنابراین، باید ابتدا به ایجاد تنوع در سبد سوخت کشور پرداخت و سپس راهکار‌های قیمتی را اجرا کرد. این امر نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای سیاست‌های حمایتی برای تشویق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به استفاده از سوخت‌های جایگزین است.
مهرجو در پایان می‌افزاید: ایجاد زیرساخت‌های متنوع‌سازی سبد سوخت کشور و کاهش تعرفه خودرو‌های هیبریدی می‌تواند به کاهش ناترازی بنزین کمک کند. دید جامع و کلان به مسائل و اتخاذ راهکار‌های چند بعدی برای حل مشکلات انرژی ضروری است. افزایش قیمت بنزین تنها برای مدت کوتاهی مصرف را کاهش می‌دهد و راهکاری موقتی و ساده‌انگارانه است. سیاست‌گذاری‌های درست و الزام خودروساز‌ها به تولید خودرو‌های کم‌مصرف و برقی، از جمله اقدامات اساسی برای تنوع سبد سوختی و بهبود امنیت انرژی کشور است. این اقدامات می‌تواند به کاهش فشار بر منابع فسیلی، بهبود کیفیت هوا و کاهش وابستگی اقتصادی به واردات سوخت کمک کند.
منبع: روزنامه جوان
