اقدامات رئیسجمهور شهید در عرصه فرهنگ و هنر
۴۰ روز از شهادت جمعی از خدمتگزاران ملت گذشت و حالا زمان مناسبی است تا نگاهی جامع به کارنامه رئیسجمهور شهید داشته باشیم. آیتا… رئیسی گرچه بیشترین وعدههای انتخاباتیاش در حوزه اقتصادی و سیاسی خارجی بود، اما هیچگاه عرصه فرهنگ و هنر را به حال خود رها نکرد و در هر مناسبتی پای صحبت هنرمندان مینشست، او نگاه عمیقی به حوزه هنر و تاثیرات اجتماعی آن داشت و برخلاف رویههای معمول روسای جمهور پیش از خود که نشستهای کلی با هنرمندان همه حوزهها داشتند، بهصورت تخصصی پای حرف هنرمندان مینشست که گواه آن میتواند دو نشستی باشد که با هنرمندان تجسمی در موزه هنرهای معاصر تهران داشت. در این گزارش تلاش کردیم بخشی از اقدامات آیتا… رئیسی را گرد آوریم.
دغدغههای اقتصادی برای اهل کتاب
شهید رئیسی علاوه بر اینکه سیاستمدار و فقیه شناختهشدهای بود، مولف چندین کتاب نیز بوده و در تمام دوران خدمت چه در دستگاه قضا و چه در جایگاه رئیسجمهور نسبت به کتابخوانی نگرش ویژهای داشته است. این شهید خدمت، در حدود سه سالی که در منصب ریاستجمهوری بود، با بهبود شرایط اهالی قلم و حضور در مراسم مرتبط با موضوع ادبیات و کتاب ثابت کرد که با وجود تمام دغدغههای مدیریتی از فرهنگ و ادبیات غافل نیست. وی در طول خدمت خود با تکمیل و اجراییشدن پروژههای کتابخانهای و ایجاد آرشیوهای ارزشمند تلاش کرد تا در عرصه کتاب و کتابخانهها عملکرد مثبتی از خود بر جای بگذارد. پیگیری و افتتاح ۳۵ پروژه کتابخانهای، افتتاح آرشیو ملی هنر ایران در مرکز اسناد جنوب کشور، تخصیص ۴۰۰۰میلیارد ریال برای ساخت کتابخانه مرکزی شیراز، ایجاد آرشیو ملی قرآن کریم در مرکز اسناد جنوب کشور، رشد ۱۰درصدی کتابخانههای سیار و روستایی و بازگشایی کافهکتاب، موزهفرهنگ وسینمافرهنگ درکتابخانه ملی فارس ازجمله اقدامات شهیدرئیسی بود. وی صیانت ازفرهنگ را وظیفه اندیشمندان میدانست و با حضور درسیونهمین وچهلمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، برتامین معیشت و اقتصاد اهل کتاب تاکید کرد.
نگاه تاکیدی بر ظرفیتهای مغفول کتابخوانی
آبان‌ماه ۱۴۰۱ نیز رئیسجمهور شهید دولت سیزدهم در مراسم پاسداشت روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار در تالار وحدت، یکی از شاخصهای مهم فرهنگ هر جامعه را مسأله کتاب و کتابخوانی معرفی کرد و از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواست گسترش کتابخانههای عمومی و دسترسی آسان به کتاب را در دستور کار قرار دهد. شهید جمهور، نهاد کتابخانههای عمومی کشور و وزارت آموزشوپرورش را برای استفاده هرچه بیشتر از ظرفیتهای این نهاد، به انعقاد تفاهمنامه با هدف استفاده هرچه بیشتر از ظرفیتهای نهاد، دسترسی آسان به کتاب از سوی دانشآموزان و ایجاد زنگ مطالعه در مدارس ملزم کرد. اقدامات لازم برای واگذاری کتابخانههای عمومی به ظرفیتهای مردمی در قالب قراردادهای بلندمدت با هدف تحقق امر مردمیسازی و کاهش هزینههای دولت از دیگر دستورات رئیسجمهور در این زمینه بود. یکی دیگر از نکات کلیدی در سخنان رئیسجمهور شهید، توجه به موضوع خودکفایی در تولید کاغذ بود. از ابتدای تشکیل کابینه دولت سیزدهم، آیتا… سیدابراهیم رئیسی با بسیج نیروهای مختلف و برگزاری جلسات مستمر با تولیدکنندگان کاغذ، همچنین دستور پیگیری به معاون اول خود، بر خودکفایی تولید کاغذ در کشور تاکید داشت. در راستای اجرای سیاستهای فرهنگی دولت سیزدهم، آموزش و پرورش ملزم شد تا برای کتابهای درسی از تولید داخل استفاده کنند و این امر موجب جلوگیری از خروج ۵۰ میلیون دلار ارز از کشور شد. این اقدامات با احیای کارخانه صنایع چوب و کاغذ مازندران، کمک کرد تا حدود هزار و ۲۴۱ نفر در این کارخانه مشغول شوند.
شهید جمهور، تسهیلگر هنرهای تجسمی
از آنجایی که شهید رئیسی معتقد بود توانمندی فرهنگی و هنری همچون توانمندیهای دفاعی و اقتصادی از عناصر مهم اقتدارآفرینی برای کشور هستند و اعتلای هنر و فرهنگ موجب افتخارآفرینی، عزتمندی و ارتقا و سربلندی کشور میشود، در طوف خدمت تا شهادت خود، حمایت و تسهیلگری فرآیند هنرمندان و هنرهای تجسمی را یکی از کارویژههای اصلی خود قرار داد. به همین منظور دستور داد تا سندملی هنرهای تجسمی تدوین شود که متن اولیه آن در زمان حیات این شهید بزرگوار نهایی شد و در نوبت بررسی در شورای هنر قرار گرفت. از دیگر خدمات رئیسجمهور دولت سیزدهم، ماده واحده برای توسعه بازار هنر بود که با عنوان توسعه هنر بازار ایران یا اکسپو به تصویب شورایعالی انقلاب فرهنگی رسید. همچنین بازنگری آییننامه شورای مجسمه و یادمان برای اصلاح و بازنویسی دستورالعمل نگارخانهها برای توسعه کسبوکار آنها، از جمله موارد دیگری است که متناسب با این فضا بهخصوص با رویکرد حوزه اقتصاد هنرهای تجسمی آمادهسازی شد تا زیرساختهای قانونی برای فعالیت هنرمندان تجسمی را رقم بزند.
همافزایی هنرمندان تجسمی
هماهنگی و همافزایی میان هنرمندان هنرهای تجسمی آن هم پس از رکود ناشی از کرونا و حوادث ۱۴۰۱ خدمتی دیگر از شهید رئیسی است. گواه این دستاورد نیز برگزاری رویدادهای مهم از جمله دوسالانههای خوشنویسی، دوسالانه نگارگری و جشنواره هنرهای تجسمی فجر با حضور هنرمندان با طیفهای مختلف در دوران ریاستجمهوری شهید رئیسی است. همچنین پویاسازی مهمترین موزه هنری غرب آسیا یعنی موزه هنرهای معاصر تهران، پیگیری جشنواره هنرهای تجسمی جوانان از کارهایی بود که در این دوره انجام شد. حضور ایران در شصتمین دوره دوسالانه هنر ونیز، برگزاری رویداهای مشترک با کشورهای دیگر از جمله روسیه و… را نیز میتوان از دیگر اقدامات فرهنگی دولت شهید رئیسی محسوب کرد. علاوه بر این، طرح آموزش هنر برای همه، در این دولت شکل گرفت. بخش قابلتوجهی از فعالیتهای آموزشی در مناطق مختلف از جمله مناطق محروم ناظر به آموزش هنرهای تجسمی بود که جمعیت چند هزار نفرهای در این بازه وارد شبکه آموزش شدند. شهید رئیسی دولتی نخبهگرا و تحولخواه بود و تحقق یافتن شناسایی مستعدان هنری از سوی بنیاد ملی نخبگان در دولت سیزدهم رقم خورد. بنیاد ملی نخبگان بارها تاکید داشت که نخبگان تنها علمی نیستند و هنرمندان هم نخبه هستند، اما فضایی برای بیان این مسأله وجود نداشت. در همین راستا شورای هنری در بنیاد ملی نخبگان شکل گرفت و نخستین رویدادی که در آن صحتبندی و در سطح یک شناسایی شد جشنواره هنرهای تجسمی جوانان بود که برگزیدگان این رویداد از عضویت در بخش مستعدان برتر هنری و مزایای ملی نخبگان بهرهمند خواهند شد.
برقراری عدالت فرهنگی در بازار موسیقی
شهید رئیسی گرچه یک فقیه شیعه بود، اما نشان داد که درمقام ریاستجمهوری، نگاه واقعبینانهای به موسیقی دارد؛ اعطای مجوز اجراهای صحنهای پرشور در داخل کشور و فراهم کردن شرایط برگزاری چندین کنسرت در خارج از کشور، از دستاوردهای دولت سیزدهم بود. در دولت شهید رئیسی تعداد مجوزها ۲۸۰درصد رشد داشته همچنین تعداد اجراهای ماهانه در ماههای اخیر به حدود ۵۰۰ نوبت رسیده است یعنی تعداد دفعات اجرا رشد ۷۰۱درصدی را نسبت به مدت مشابه در دولت دوازدهم تجربه کرده است. از سوی دیگر توجه دولت سیزدهم در زمینه موسیقی و برگزاری کنسرت معطوف به تهران نماند و شهید رئیسی در این زمینه نیز با رویکرد تمرکززدایی و عدالت فرهنگی، موجب ترویج اجراهای زنده موسیقی در سایر شهرها شد. با اینکه دولت سیزدهم مانند دولت دوازدهم با کرونا و رکود ناشی از این همهگیری مواجه بود، در پاییز ۱۴۰۱ نیز اتفاقاتی رقم خورد که احتمال میرفت در ناآرامیهای پیشآمده موسیقی با رخوت وعدم استقبال مواجه شود، اما مدیران حوزه موسیقی در دولت سیزدهم با هوشیاری و زمینهسازی درست، موجب شدند که اجراهای زنده از بهمن ۱۴۰۱ و پیش از آغاز جشنواره موسیقی فجر ازسر گرفته شد و در اسفندماه، روال معمول خود را پیدا کرد که با استقبال خیرهکننده خوانندگان و مخاطبان مواجه شد. در واقع دولت سیزدهم ثابت کرد که ابعاد اقتصادی هنر برایش مهم است و به همین دلیل بود که اجراهای صحنهای به عنوان اقتصادیترین بخش موسیقی کشور، شاهد رشد چشمگیر و بیسابقهای شد و در بخشهایی مانند آلبوم تصویری موسیقی، تکآهنگ و گروههای اعزامی به خارج از کشور نیز شاهد رشد بودیم و درآمدزایی قابلتوجهی ایجاد شد.
استراتژی فرهنگی و شکوفایی سینمایی
سینما نیز در دولت سیزدهم از توجهات مدیران فرهنگی رئیس جمهور شهید بینصیب نماند چرا که این دولت در طول حدود سه سال فعالیت خود، توسعه و پیشرفت صنعت سینما را از اولویتهای خود قرار داد. درواقع نگاه استراتژیک به سینما، هنر هفتم را تبدیل به یک کالای فرهنگی اساسی کرد و مبتنی بر این دیدگاه، توسعهدهنده دولت اقدام به اجرای برنامهها و تحقق دستاوردهای متعددی کرد. این دستاوردها، نقش بسزایی در بهبود زیرساختها، اقتصاد سینما، ارتقای فناوری و آموزش، و همچنین تقویت دیپلماسی فرهنگی و اشتغال سینماگران داشته است. اقتصاد سینما و بهکلی اقتصاد فرهنگ نه اینکه موضوع تازهای باشد، اما به نظر میرسد در گذشته کمتر به صورت جدی مورد توجه قرار میگرفته است. یکی از راههای اصلی برای رونق بخشیدن به اقتصاد سینما، توسعه زیرساختهای آن از جمله سالنهای نمایش فیلم و بهرهمندی از ظرفیتهای مغفولمانده در تمامی نقاط دور و نزدیک کشور است. سیاستگذاریهای دولت سیزدهم موجب شد که تعداد سالنهای سینما به بیش از۳۰۰ سالن در کشور برسد و همین امر زمینهساز ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در صنعت سینما شد. این همان عدالت فرهنگی است که شهید رئیسی در انتخابات نیز وعده داده بود که پیش از شهادت محقق شد.
بازتعریف دیپلماسی فرهنگی در دولت سیزدهم
یکی از راههای پیش رو برای توسعه هنر هفتم تبادلات بینالمللی با سایر کشورهاست که نیاز به دیپلماسی فرهنگ مشخص دارد و دولت سیزدهم با امضای تفاهمنامههایی با روسای سینمایی هفت کشور و تقویت همکاریهای فرهنگی و سینمایی با کشورهای همسو، موجب باززندهسازی دیپلماسی فرهنگی ایران شد. این امر نهتنها به تولیدات سینمایی جذاب و پر مخاطب منتهی میشود، بلکه دانش سینمایی سینماگران ایرانی را بالا میبرد. ضمن اینکه قطعا در احیای مرزهای ایران فرهنگی نیز موثر واقع میشود و دنیا را با ابعاد تازهای از سینمای ایران و ظرفیتهای آن مواجه میکند. از آنجایی که شرکت در جشنوارههای بینالمللی فیلم و برگزاری هفتههای فیلم در کشورهای دیگر، جشنوارهها و مسابقات فیلمسازی محلی و … ازجمله فعالیتهای دیپلماسی فرهنگی است که میتواند به تقویت روابط فرهنگی و سینمایی با سایر کشورها کمک کند، میتوان تشکیل جشنواره سینمایی خزر و انعقاد چند تفاهمنامه برای ساخت فیلم مشترک را کارویژههای دولت شهید رئیسی برای تحقق دیپلماسی فرهنگی و اعتلای سینمای ایران اسلامی و سینمای استراتژیک دانست. درنهایت اینکه دولت سیزدهم با احیای بخش فیلم اولیهای در جشنواره فجر نشان داد که نسل جدید سینما را جدی گرفته و سرپا کردن دوباره بخش نگاه نو جشنواره فیلم فجر نیز به همین منظور صورت گرفت.
درآمد هزار میلیارد تومانی سینما
همان‌طور که گفته شد کرونا و ناآرامیهای سال ۱۴۰۱ در استقبال مخاطبان از تولیدات فرهنگی و هنری بیتاثیر نبود و تولید آثار سینمایی باکیفیت و حمایت از تولیدات نمایشی گیشههای سینما را پررونق کرد؛ فروش هزارمیلیارد تومانی سینما این موفقیت را ثابت کرد، ضمن اینکه رونق اقتصادی سینما، به تولیدکنندگان انگیزه میدهد تا فیلمهای باکیفیتتری بسازند. البته تحول اقتصادی در سینما، نهتنها به رشد و توسعه صنعت سینما کمک میکند، بلکه به افزایش اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی سینماگران نیز منجر میشود.
کیفیت اکران و افزایش مخاطبان
یکی دیگر از تلاشهای دولت سیزدهم در خدمت به سینما و سینماگران، ارتقای سطح کیفی نمایش فیلم در سینماها از طریق فناوریهای نوین، فضای ابری و فیبر نوری، سامانه شناسا و انتقال فایل اکران آثار سینمایی با استفاده از فضای ابری به نقاط مختلف کشور و … بود. تمامی این تلاشهای نظام برای استفاده درست از فناوری کمک کرد تا اکرانهای سینما امنتر و باکیفیتتر شود و همین شرایط کیفی تازه جذب مخاطب خوبی را نیز در پی داشت.
سینمای مسألهمند، پژوهشگر و مسئولیتپذیر
نگاه تحولگرای دولت سیزدهم از توجه به ابعاد آموزشی شاخههای مختلف سینما نیز غافل نبود، به همین منظور نیز ارتقای سطح کیفی آموزش در حوزه سینما، درجهبندی اساتید و طراحی الگوی هدفمند آموزش، مورد تاکید مدیریت سینمایی در دولت شهید رئیسی قرار داشت. این اقدامات، به بهبود کیفیت آموزش سینمایی و پرورش نسل جدیدی از فیلمسازان و حرفهایهای سینمایی کمک میکند. آموزشگاههای سینمایی با ارائه دورههای آموزشی باکیفیت و استفاده از اساتید مجرب، به تربیت نیروهای متخصص و ماهر در صنعت سینما کمک میکنند. نگاه آموزشمحور به هنر سینما کمک کرد تا امر پژوهشهای سینمایی نیز بار دیگر مورد توجه قرار بگیرد، چراکه با این نگاه روشن است پژوهشهای سینمایی هدفمند و مسألهمند، میتواند به بهبود و توسعه صنعت سینما کمک کند. رویکرد دیگری که مدیران سینمایی دولت سیزدهم دنبال کردند، تحول محتوا از طریق نظارتهای کیفی و مراقبت و صیانت از محتوا در حوزه ارزشیابی و نظارت بود. درواقع مدیریت جدید، سینما را مسئولیتپذیر کرد. این نظارتها، به تضمین کیفیت و محتوای مناسب فیلمها کمک میکنند و جلوی عرضه تولیداتی که محتوای ضدفرهنگی یا آسیبرسان دارند، جلوگیری میکنند. نتیجه نظارتهای کیفی، حفظ ارزشها و فرهنگ جامعه و ارائه محتوای سالم و آموزنده به مخاطبان است.
دولت سیزدهم؛ احیاگر ژانرهای سینمایی مرده
به این دلیل که تولید فیلم در ژانرهای مختلف و جوابگوی نیازهای مخاطب با سلایق متفاوت، هم سینمای کشور را پویا و سرزنده میکند و هم جمع تازهای از مخاطبان را به سینما میکشاند موضوع قابل تاملی در مدیریت فرهنگی کشور است و دولت سیزدهم با مد نظر قراردادن این نکات کمک کرد تا ژانرهای سینمایی مرده احیا شوند. این استراتژی، به رشد و توسعه صنعت سینما و تقویت اقتصادی آن کمک کرده است. در آخر اینکه احیای شورای عالی سینما، تدوین سند ملی سینما، تشکیل شورای هماهنگی سینما در استانها و … همه از دستاوردهای شهید رئیسی و دولتش بود که تاثیرات مثبتی بر وضعیت سینمای ایران در چند سال اخیر گذاشته است.
تئاتر؛ چشم اسفندیار
اگرچه دولت سیزدهم در سایر رشتههای هنری اقدامات قابلتوجهی داشت، اما حوزه تئاتر بهعنوان هنری تاثیرگذار در حوزه فرهنگ را بهدلیل ترکفعل مدیران این بخش چشم اسفندیار اقدامات دولت سیزدهم دانست. هرچند که با شناسایی کمبودها در این بخش دست به تغییر مدیران در حوزه تئاتر زده شد تا این بخش هم مثل سایر بخشها متحول شود که پرواز اردیبهشت مانع شد. بدونشک در حوزه تئاتر هم سند تئاتر بهعنوان سندی برای راهگشایی از مشکلات هنر نمایش و ترسیم نقشه یک اقدام مهم در این حوزه بود که در دولت سیزدهم رقم خورد. اما برگزاری جشنوارههای بدون تاثیر و اغلب نمایشی برای ارائه بیلان کاری، جابهجایی زمان و مکان جشنوارههای مهم تئاتری و بیتاثیر کردن چنین رویدادهای مهمی مثل جشنواره تئاتر عروسکی، جشنواره تئاتر کودک و نوجوانان و … از اشتباهاتی محسوب میشد که با تغییر مدیریت در مرکز هنرهای نمایشی، قرار بر تغییر سیاستهای منفعلانه در این بخش بود.
منبع: جام جم
