احیاگری که پیادهروی اربعین در دوره معاصر را زنده نگه داشت
۰۹:۳۱ – ۰۴ شهریور ۱۴۰۳
پیادهروی از نجف تا کربلا بهویژه در ایام اربعین، پدیدهای برای امروز و دیروز نیست و شاید بتوان گذشته این حرکت را اینطور بیان کرد که «نخستینبار زینبکبری (س)، امام سجاد (ع) و جابر بن عبدالله انصاری بههمراه جمعی از بنیهاشم چهل روز پس از شهادت امام حسین (ع) بر مزارش رفتند و سالهای بعد ائمه و پیشوایان شیعه و پیروانشان همین سنت را اجرا کردند.» البته در طول این سالها این مسیر با افت و خیزهایی مواجه شده است.
بهطور کلی زیارت با پای پیاده، بزرگداشتی است که از گذشته بوده و اختصاص به زمان خاصی ندارد و در تاریخ نقلشده است که حضرت آدم هزار بار به زیارتخانه خدا رفت و درحالیکه این مسیر را بهوسیله قدمهایش پیمود؛ از نقلهای تاریخی اینگونه به دست میآید که تشرف به بارگاه ائمه اطهار (ع) با پای پیاده، از زمان حضور ائمه رایج بوده و در نقاط مختلف سرزمین اسلامی صورت گرفته است، اما در قرنهای گوناگون اسلامی و بهمقتضای حکومتهای مختلف، مشکلات بسیاری به خود دیده و همانگونه که زیارت ائمه اطهار (ع) در زمانها و مکانهای مختلف دچار سختیهای فراوان بوده، این سنت نیز دارای فراز و نشیب بوده است؛ برای مثال حاکمان حکومتهای شیعی مانند حکومت آلبویه و حکومت صفویه، به این سنت حسنه اقدام کرده و سعی در تبلیغ آن بین شیعیان داشتهاند، در این راستا شاهعباس صفوی و علمای بزرگ عصر او همچون مرحوم شیخبهایی، برای رواج فرهنگ زیارت بین مردم، در سال ۱۰۰۹ ه. ق از اصفهان عزم مشهد کرد و با پای پیاده به زیارت امام علی بن موسیالرضا (ع) رفت.
همانطور که بیان شد این سنت از دیرباز در بین علما و مردم عراق نیز رواج داشته، اما از آیتاللهالعظمی سید محمود شاهرودی مرجع بزرگ تقلید بهعنوان احیاگر پیادهروی کربلا در دوران معاصر یاد میشود. در همین زمینه آیتالله سید عبدالهادی حسینی شاهرودی در کتاب خاطرات خود با عنوان «تداوم اندیشه» درباره قدمت این سنت اسلامی میگوید: «در سابق و قبل از اختراع وسیله نقلیه موتوری، کلیه سفرها با تشکیل کاروان انجام میشد؛ کاروانها منزلبهمنزل حرکت کرده و هر یک از مسافران با امکانات شخصی خود، بعضاً با اسب، شتر، الاغ و … و بعضاً پیاده با کاروان مسیر مورد نظر را طی میکردند. در مسیر بین نجف و کربلا نیز سه کاروانسرای تاریخی در سه منزلگاه وجود دارد که به نامهای کاروانسرای (شاهعباسی) به ترتیب از نجف مانند: خان مصلی (خان الربع) و خان شور (خان النص) و خان تخلیه میباشند…»
آیتالله حسینی شاهرودی احیای مشایه یا همان پیادهروی کربلا توسط جد اعلای خویش را اینگونه روایت میکند: «هجرت آیتاللهالعظمی شاهرودی از ایران به نجف نیز با کاروان و به شیوه قدیم و در زمان مظفرالدین شاه و در اواخر حیات آخوند خراسانی صورت گرفته است. با وارد شدن اولین نوع اتومبیلها به منطقه که به ماشینهای سیمی معروف شدند، سفرهای کاروانی تعطیل شد و مسافرتها به گونه جدید شکل میگرفت. آنگاه پس از مدتی و با مطرح شدن آیتاللهالعظمی شاهرودی بهعنوان یکی از استادان و مدرسین با نفوذ معنوی و قابل توجه حوزه نجف، مجدداً فکر پیاده رفتن به کربلا بهعنوان یک سفر مقدس در بین طلاب نجف شکل گرفت.
ضمن اینکه بعضی ایرانیان در سفر عتبات نیز احیاناً آنان را همراهی میکردند؛ رفته رفته مردم عراق به این مسئله توجه کرده و اینگونه سفرهای مقدس رواج یافت و با مطرح شدن حرکتهای انقلابی این مسئله رواج بیشتری یافت تا آنجا که از بصره تا کربلا در فصل زیارتی اربعین اباعبدالله (ع) کاروانهای پیاده شکل گرفت. همچنین هنگامی که امام خمینی همراه آیتالله شهید سید مصطفی پسرش به نجف آمدند، شهید آقا مصطفی یک کاروان پیاده به کربلا تشکیل دادند. عمویم آیتالله سیدعلی هم یک محور برای پیاده رفتن به کربلا بودند و در طول سال حدود پنج بار در ایام اربعین، نیمه رجب، محرم و … این عمل مقدس را تکرار میکردند.»
همچنین آن گونه که در خاطرات مرحوم حجتالاسلام سید علی اکبر محتشمی نقلشده است، حضور آیت الله سید محمود شاهرودی در زیارت اربعین در بین دیگر مراجع زبانزد بود: «معروف است که وی در این مراسم، نخست با پای پیاده از نجف خارج میشد و به سوی کربلا حرکت میکرد و سپس سایر آقایان، استادان و طلاب هم به دنبال وی به راه میافتادند و وقتی مراسم زیارت تمام میشد، بیشتر زائران از کربلا سوار وسیله نقلیه میشدند و به نجف بازمی گشتند؛ اما آیت الله شاهرودی در بازگشت هم پیاده به نجف بازمیگشت. معروف است که این مرجع بزرگ، چهل سفر با پای پیاده به زیارت امام حسین (ع) مشرف شد.»
امروز، اما نه تنها ایرانیان بلکه همه مردم جهان، مسلمان و غیر مسلمان، تحت تأثیر سنتی بیش از هزار ساله که احیاگرش مرجع تقلیدی از دیار معلمان دین و اخلاق، شاهرود است، با پای پیاده به زیارت بزرگ مرد آزاده تاریخ میروند و با این حماسه عظیم، خود را برای روزی آماده میکنند که ندای «اَلا یا اَهلَ العالَم اِنَّ جَدِی الحُسَین قَتَلُوهُ عَطشاناً» به گوش میرسد.
منبع: مهر
