وحدت مذاهب و امّت اسلامی؛ دژی مستحکم در مقابل دشمنان دین
هفته وحدت به فاصله میان ۱۲ ربیع‌الاول سالگرد میلاد پیامبر اسلام (ص) بنا بر روایات اهل سنت تا ۱۷ ربیع‌الاول تاریخ ولادت حضرت محمد (ص) بنا بر روایات شیعه، گفته می‌شود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آیت‌الله منتظری در نامه‌ای به عبدالمجید معادی‌خواه وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پیشنهاد داد، به‌منظور هماهنگی و اتحاد بیشتر مسلمانان، فاصله میان ۱۲ ربیع‌الاول تا ۱۷ ربیع‌الاول به عنوان «هفته وحدت» نام‌گذاری شود. پس از این امام خمینی (ره) در سخنرانی روز ۸ دی ۱۳۶۰ این اصطلاح را به کار برد. او در بخشی از سخنرانی خود فرمود: «ما فریاد می‌زنیم که باید همه باهم باشیم، هفته وحدت داشته باشیم. دین ما یکی است، قرآن ما یکی است، پیغمبر ما یکی است.»
همچنین طبق گزارشی، این پیشنهاد پیش از این هم سابقه داشته است. برای مثال در سال ۱۳۵۶ آیت‌الله خامنه‌ای هنگامی که در استان سیستان و بلوچستان در تبعید بود، به علمای اهل‌سنت آن منطقه پیشنهاد داد که در فاصله میان ۱۲ ربیع‌الاول و ۱۷ ربیع‌الاول مجالس جشن برگزار شود.
وحدت در تاریخ اسلام
بنا بر آنچه در قرآن کریم آمده است، زندگی اقوام اولیه بشر به جهت سادگی و فطری‌بودن، توأم با وحدت و به‌دور از اختلاف بوده‌است، اما با گذشت زمان و توسعه جوامع بشری بر سر عقاید و حق و حقوق، اختلاف‌ها و تضاد‌ها پدید آمد و در این مرحله خداوند پیامبرانی را با احکام تشریعی برای رفع اختلاف‌ها فرستاد. تاریخ دعوت به وحدت مسلمانان به بعثت پیامبر اکرم (ص) بازمی‌گردد و وحدت با نزول آیاتی بر مسلمانان تکلیف شد.
یکی از نخستین اقدامات رسول خدا (ص)، برقراری پیوند برادری بود که پس از هجرت به مدینه باعث تقویت روحیه جمعی و برادری میان مسلمانان شد. همچنین در آغازِ نظام‌نامه‌ای که به عنوان قانون اساسی دولت نوپای اسلامی میان قبایل مدینه تدوین شد، از تعبیر «امت واحده» برای مسلمانان استفاده شد که از مبنایی‌ترین مفاهیم سیاسی – دینی اسلام بود و چارچوب اساسی سیاست اسلامی را معین می‌کرد. پس از پیامبر (ص) نیز وحدت مسلمانان و دوری از تفرقه، نزد اهل بیت (ع) به صورت یک هدف دنبال شد و این راهبرد از روز‌های نخستینِ پس از رحلت پیامبر (ص)، به‌رغم افزایش تفرقه میان مسلمانان به‌صورت تلاش‌های وحدت‌طلبانه نمود بارزی داشت.
سیره و روش امیرالمؤمنین علی (ع) در رویارو شدن با خلفای سه‌گانه پس‌از رحلت پیامبر (ص)، نشان‌دهنده عزم آن حضرت در حفظ وحدت میان مسلمانان و یکپارچگی حکومت اسلامی بود. در سالیان بعد و پس از این‌که خلافت اسلامی به عنوان حکومتی مرکزی در تمامی سرزمین‌های اسلامی گسترش یافت و تا زمانی که این حکومت توانایی محافظت از مرز‌های دنیای اسلام را داشت، فقدان وحدت در دنیای اسلام به چشم نمی‌خورد، ولی با ضعف تدریجی دولت‌های مسلمان و قدرت‌نمایی کشور‌های اروپایی در برابر مسلمانان و فروپاشی امپراتوری عثمانی، بار دیگر مسئله وحدت مسلمانان اهمیت خود را بازیافت و به تقویت این باور در میان مسلمانان منجر شد که به‌تن‌هایی نمی‌توانند در برابر تهاجم مغرب‌زمین مقاومت کنند، همچنین مسلمانان دریافتند برای به دست آوردن اقتدار و قدرت پیشین، باید به گذشته‌ی پرافتخار و اجرای تعالیم اسلام تمسک جویند.
تشکیل مجمع جهانی تقریب مذاهب
به دنبال اعلام هفته وحدت از سوی امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۰ و بر اساس راهبرد جمهوری اسلامی ایران در تقویت وحدت اسلامی بین مسلمانان، تصمیم به برگزاری کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی گرفته شد. کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی از سال ۱۳۶۵ به میزبانی ایران و با دعوت از شخصیت‌ها و علمای جهان اسلام آغاز به‌کار کرده و پس از برگزاری ۴ دوره توسط سازمان تبلیغات اسلامی (۱۳۶۵ – ۱۳۶۸ شمسی)، با تأسیس مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در سال ۱۳۶۹، برپایی آن توسط این مجمع استمرار یافته است.
کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی همه‌ساله در هفته وحدت (۱۲ تا ۱۷ ربیع‌الاول) با انتخاب یک شعار محوری در تهران برگزار می‌شود. مهمانان این کنفرانس، شخصیت‌ها، اندیشمندان مذاهب اسلامی و فعالان فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مسلمان از کشور‌های مختلف جهان بوده و به ارائه مقاله، سخنرانی و بیان دیدگاه‌های خود می‌پردازند. مجمع تقریب از سه رکن مجمع عمومی، شورای عالی و دبیرکل تشکیل شده است. اعضای شورای عالی و دبیرکل این مجمع را، رهبر جمهوری اسلامی ایران منصوب می‌کنند. مرکز این تشکل در ایران قرار دارد و “حمید شهریاری” دبیرکل آن است.
به‌نوشته‌ی وبگاه مجمع جهانی تقریب، اهداف این سازمان به‌شرح زیر است:
۱) احیا و گسترش فرهنگ و معارف اسلامی و دفاع از حریم قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم (ص)
۲) آشنایی و تفاهم بیشتر بین علما، متفکران و پیشوایان مذهبی جهان اسلام در زمینه‌های اعتقادی، فقهی، اجتماعی و سیاسی
۳) گسترش اندیشه تقریب بین اندیشمندان و فرهیختگان جهان اسلام و انتقال آن به توده‌های مسلمان و آگاه‌کردن آنان از توطئه‌های تفرقه‌انگیز دشمنان
۴) تحکیم و اشاعه اصل اجتهاد و استنباط در مذاهب اسلامی
۵) هماهنگی و تشکیل جبهه واحد در مقابل توطئه‌های تبلیغاتی و تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام بر اساس اصول مسلم اسلامی
۶) رفع بدبینی‌ها و شبهات بین پیروان مذاهب اسلامی
مجمع تقریب در زمینه‌های آموزشی، پژوهشی و اطلاع‌رسانی در موضوعات تقریبی فعالیت دارد. برخی از فعالیت‌ها و مراکز وابسته به آن عبارتند از:
۱) برگزاری همایش‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی تقریبی در کشور‌های مختلف جهان، از جمله برگزاری کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی که هرساله از ۱۲ تا ۱۷ ربیع‌الاول هم‌زمان با هفته وحدت برگزار می‌شود. در کنفرانس وحدت علما و متفکران شیعه و اهل‌سنت از مناطق مختلف ایران و جهان شرکت می‌کنند.
۲) دانشگاه مذاهب اسلامی؛ این دانشگاه با هدف آموزش همه مذاهب فقهی و حقوقی اسلامی به‌صورت تطبیقی تأسیس شده‌است. ساختمان مرکزی آن در تهران است و شعبه‌هایی در زاهدان، سنندج و بندرعباس دارد.
۳) پژوهشگاه مطالعات تقریبی؛ این پژوهشگاه دارای سه پژوهشکده فقه و حقوق، تاریخ و رجال و قرآن و حدیث است. ساختمان پژوهشگاه در قم قرار دارد.
۴) انتشارات؛ انتشار مجله‌های رسالهالتقریب، رسالهالاسلام، ثقافهالتقریب، پیک تقریب و اندیشه تقریب از منشورات مجمع جهانی تقریب است. نرم‌افزار آثار مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۲۶ عنوان کتاب از آثار مجمع به زبان عربی و فارسی ارائه شده است.
۵) خبرگزاری تقریب؛ این خبرگزاری با رویکرد تقریبی، اخبار مربوط به موضوعات تقریبی جهان اسلام را منتشر می‌کند. این خبرگزاری به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی، اردو و فرانسه به تهیه و نشر خبر می‌پردازد.
فتوای وحدت رهبران اسلامی
لزوم حفظ اتحاد همواره مورد توجه رهبران جهان اسلام بوده است. در همین راستا سال ۱۳۸۶ شمسی از سوی رهبر انقلاب به‌عنوان سال «اتحاد ملی و انسجام اسلامی» نام‌گذاری شد. همچنین ایشان در خصوص هفته وحدت و لزوم اتحاد مسلمانان، فرمودند: «این هفته وحدت، این هفته مشترک‌الاحترام بین مسلمین را قدر بدانید، همه سعی کنند وحدت و اتحاد نیرو‌ها و در یک جبهه قرار گرفتن نیرو‌های مسلمین را که رمز سعادت و مایه سربلندی مسلمین و بزرگ‌ترین حربه ملت‌ها در مقابل استکبار جهانی است، مغتنم بشمارند و قدر بدانند.»
البته وحدت از زمان پیروزی انقلاب اسلامی آغاز نشد، بلکه یکی از علمای اهل‌سنّت به نام “شیخ محمود شلتوت” رئیس دانشگاه «الازهر» مصر در سال ۱۳۷۸ هجری قمری، فتوایی در راستای اتّحاد و همبستگی داد تا موجب همدلی میان شیعیان و اهل تسنن شود. هرچند این فتوا به برکت تاسیس موسسه «دار التقریب» به‌وسیله مرجع تقلید عالم تشیع آیت‌الله بروجردی صادر شد و دبیرکل آن نیز یکی از علمای شیعه به نام علامه شیخ محمدتقی قمی بود، امّا در جو خفقان و دروغ‌پردازی و اتهام و توهین به شیعه، فتوائی شجاعانه و شروع مناسبی برای پاسخ به ندای منادیان وحدت «شیعه» به‌شمار می‌آمد.
وحدت یعنی ایستادگی متحدانه در برابر دشمن مشترک
مقام معظم رهبری در دیدار با مهمانان کنفرانس وحدت اسلامی در سال ۱۳۷۶ فرمودند: «امروز منطقه جغرافیایی مسلمانان، مهمترین مناطق عالم است. کشور‌های آنها از لحاظ طبیعی جزو ثروتمندترین کشور‌های عالم است. امروز دروازه آسیا به اروپا، دروازه اروپا به آسیا و آفریقا، آفریقا به اروپا و آسیا، متعلّق به مسلمانان است. این منطقه بابرکتی که در اختیار مسلمانان است، حامل امکاناتی، چون نفت و گاز و امثال اینها است که بشر برای تمدّن خود به صورت روزمره به آنها احتیاج دارد. یک میلیارد و چند صد میلیون نفر مسلمان هستند؛ یعنی بیش‌از یک پنجمِ مردم دنیا. این جمعیت در چنین منطقه‌ای، آن‌هم با برافراشته شدن پرچم اسلام در قلب این منطقه یعنی در ایران اسلامی که امروز قلب و مرکز اصلی دنیای اسلام است، یک امکان بزرگ در اختیار مسلمانان است.»
«وقتِ آن رسیده است که دنیای اسلام به خود آید و اسلام را به عنوان صراط مستقیم الهی و راه نجات انتخاب کند و در آن با استحکام قدم بردارد. وقت آن رسیده است که دنیای اسلام، اتّحاد خود را حفظ کند و در مقابل دشمن مشترکی که همه گروه‌های اسلامی، آسیب آن دشمن را دیده‌اند (یعنی استکبار و صهیونیسم) به‌طور متّحد بایستد، شعار‌های واحدی بدهد، تبلیغ واحدی بکند و راه واحدی را بپیماید. ان‌شاءاللَّه مورد تأیید پروردگار و مورد حمایت قوانین و سنن الهی هم خواهد بود و پیش خواهد رفت.»
همچنین مقام معظم رهبری در دیدار با شرکت‌کنندگان در هم‌اندیشی علمای اهل تسنن و تشیع در سال ۱۳۸۵، فرمودند: «ما بایستی مردم خودمان را هشیار و بیدار کنیم و خودمان مراقب باشیم. آن کسانی که بدون فهم، فهم حقیقت، بدون تقوا، جمعیت عظیمی از مسلمانان را از دین خارج دانسته و تکفیر می‌کنند، این گروه‌های تکفیریِ نادان (حقیقتاً مناسب‌ترین صفت برای اینها نادانی است، اگرچه در آنها خباثت هم هست، اما جهالت مهمترین خصوصیت اینهاست) اینها را بایستی ما تا آنجایی که می‌توانیم، ارشاد کنیم؛ مردم را از اینها بترسانیم که مردمِ ما بعضی‌ها به خاطر ضعف ایمان و به خاطر ضعف معرفت، مجذوب این حرف‌های دشمنان می‌شوند. ما باید مراقبت کنیم. وظیفه‌ی علما، وظیفه‌ی سنگینی است. امروز وحدت دنیای اسلام یک هدف اعلاست که اگر این وحدت حاصل شد، آن وقت دنیای اسلام حقیقتاً می‌تواند به عزت کامل و عمل به احکام اسلامی دست پیدا کند؛ می‌تواند این کار را هم بکند. هم دولت‌ها باید کمک کنند، هم ملت‌ها باید کمک کنند.»
۱۷۰۰ مدیر اهل تسنن در دولت سیزدهم
شهید رئیسی سال گذشته (۱۴۰۲) به مناسبت هفته دولت در نشست با علما و نخبگان اهل سنت، وجود ۱۷ هزار مسجد، ۱۲ هزار ائمه جمعه و جماعت و صد‌ها مرکز دینی اهل سنت در کشور را، از برکات انقلاب و جمهوری اسلامی ایران دانسته و با اشاره به فعالیت ۱۷۰۰ مدیر اهل‌سنت در دستگاه‌های اجرایی کشور، اظهار کرده بودند: «امروز در بخش‌های مدیریتی کشور شیعه و سنی فعالیت دارند و همواره تأکید من در جلسات شورای اداری استان‌ها استفاده از ظرفیت نیرو‌های بومی تحصیل‌کرده، صاحب تخصص، کارآمد و ذی‌صلاح بوده است.»
وی در سخنان خود در این نشست، با بیان این‌که امروز امت اسلامی با هدایت و همراهی علمای شیعه و سنی، در جهت تأمین منافع و عزت ملی حرکت می‌کنند و این نقطه اشتراک دولت و ملت است، گفت: «نظام سلطه، جامعه متحد و امت منسجم اسلامی و معتقد به خدا را بزرگ‌ترین مانع تحقق خودخواهی‌ها و زیاده‌خواهی‌های خود می‌داند. از این‌رو مستکبرین برای شکستن این سد بزرگ در مقابل خود، دست به اقداماتی از جمله ایجاد اختلاف در امت اسلامی با فعال کردن امپراطوری رسانه‌ای و راه‌اندازی گروه‌های تکفیری زدند.»
رئیس‌جمهور شهید در آن جلسه با اشاره به این‌که بستر و شرط موفقیت تلاش‌ها برای تقویت ایمان و امید، وحدت و انسجام است، افزود: «رویکرد جمهوری اسلامی تقویت وحدت و انسجام در میان امت اسلامی است و چنان‌که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنان روز گذشته خود فرمودند، ما به دنبال مناقشه با هیچ کشوری به‌ویژه در میان کشور‌های همسایه و مسلمان نیستیم و دشمن اصلی امت اسلامی را، آمریکا و رژیم صهیونیستی می‌دانیم.»
با توجه به مطالب فوق، وحدت میان مذاهب اسلامی به‌ویژه شیعه و سنی در راستای تعالی ارزش‌های اسلامی، دارای اهمیت والایی است، به نحوی که هرگونه تفرقه و برجسته‌سازی اختلافات فقهی و فتوایی، موجب چندقطبی شدن امت مسلمانان شده و راه نفوذ دشمن را برای ضربه زدن به مسلمانان باز می‌کند. البته که قوانین کشور‌های اسلامی با احترام به ادیان ابراهیمی تدوین شده و تحمیل عقاید جایگاهی ندارد. در همین راستا در جمهوری اسلامی ایران طبق قوانین کشور به نقل از رئیس‌جمهور شهید، آیت‌الله رئیسی، با به‌کارگیری مدیران بومی در ایران اسلامی شاهد مدیریت ۱۷۰۰ نفر از افراد اهل تسنن در دولت سیزدهم بوده‌ایم که امید است در دولت چهاردهم نیز ادامه داشته باشد.
منبع: ایسنا
