دیدار با تیزنگر؛ استارتاپی که حواسش به زمین هست
در میانه‌های سربالایی نفس‌گیر دانشگاه شهید بهشتی، تابلوی «برج نوآوری پارک علم و فناوری» خودنمایی می‌کند. در طبقه هفتم این برج، مهمان «یاسر عشورزاده» و «فریناز تقی‌زاده»، زوج بنیان‌گذار استارتاپ «تیزنگر»، هستیم. استارتاپی که با پایش مداوم تصاویر ماهواره‌ای، تغییرات زمین را رصد و رخدادهای پیشِ روی آن را پیش‌بینی می‌کند.
بنیان‌گذاران تیزنگر که هر دو در رشته ژئوماتیک (فناوری مکان‌محور) تحصیل کرده‌اند، از سال ۱۳۹۲ در حوزه جابه‌جایی (Displacement) سازه‌ها از طریق گیرنده‌های ماهواره‌ای مشغول به فعالیت بودند. آن‌ها سال ۱۳۹۷ با ارائه مقاله‌ای درمورد کاهش آلودگی هوای تهران به دانشگاه هامبورگ به حوزه سنجش از راه دور ماهواره‌ای علاقه‌مند شدند و هزینه ازدواجشان را صرف راه‌اندازی تیزنگر کردند.
کسب‌وکاری برآمده از دل بحرانی ملی
حوالی نوروز ۱۳۹۸، سیل از گلستان و مازندران تا لرستان و فارس را درگیر خود کرد. همان روزها سازمان فضایی ایران پویشی به راه انداخت و از شرکت‌ها و فعالان این حوزه خواست به کشور کمک کنند. عشورزاده می‌گوید حضور داوطلبانه آن‌ها در این پویش منجر به تحقیقاتی بازاری شد که نشان می‌داد بخش استارتاپی کشور در حوزه سنجش از دور ماهواره‌ای غیرفعال است و فقط حاکمیت بازیگر این حوزه است که آن بخش هم با روال‌های ۱۵ سال قبل که تازه این فناوری شکل گرفته بود، پیش می‌رود.
این یافته‌ها چهار ماه بعد، در تیر ۱۳۹۸، به خلق پلتفرم «سیستم هوشمند مشاهدات ماهواره‌ای» (سهم) انجامید. این پلتفرم تصاویر ماهواره‌ای را به‌عنوان داده‌های اولیه دریافت می‌کند و در موتور «سهم» داده‌ها با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین (Machine Learning) به گزارش تبدیل می‌شود تا در اختیار مشتریان قرار بگیرد.
استارتاپ تیزنگر مهر ۱۴۰۲ سرمایه‌گذاری «حرکت اول» (بازوی سرمایه‌گذاری همراه اول) و «هاب بهشتی» را جذب کرد.
از پیش‌بینی سیل و آتش‌سوزی تا خدمات کشاورزی دقیق
به گفته مدیرعامل تیزنگر، سامانه سهم خدمات پیش‌بینی سیلاب سه تا پنج روز قبل از وقوع، پهنه‌بندی سیلاب و اولویت‌بندی امدادرسانی و برآورد اولیه خسارت را ارائه می‌کند. اما خدمات تیزنگر به این‌ها محدود نمانده و در زمینه آتش‌سوزی هم خدماتی ارائه می‌دهد؛ ازجمله پیش‌بینی مناطق احتمالی وقوع آتش‌سوزی، شناسایی مناطق دچار حریق و محاسبه مناطق سوخته‌شده در سامانه سهم. به گفته مدیرعامل تیزنگر، از مهر ۱۴۰۲ سازمان منابع طبیعی مشتری این خدمات شده و ۵۴۰ میلیون هکتار از عرصه منابع طبیعی کشور به‌وسیله سامانه سهم پایش می‌شود.
پالایش روزانه تالاب‌ها، سدها و منابع آبی کشور، شناسایی آلودگی‌های نفتی و شناسایی تغییر کاربری و تخریب جنگل‌ها نیز در سامانه سهم انجام می‌شود.
یکی دیگر از حوزه‌های فعالیت تیزنگر ارائه گزارش در حوزه کشاورزی دقیق به کشاورزان و بهره‌برداران است. عشورزاده می‌گوید در این بخش ۷ گزارش شامل درصد رشد و تراکم گیاه، چرخه رشد و رطوبت، دمای سطح زمین و الگوی مصرف کود و آب در اختیار ۳ هزار کاربر قرار می‌گیرد.
مدیرعامل تیزنگر دراین‌باره توضیح می‌دهد: «در بخش کشاورزی دو راهکار داشتیم؛ یکی این بود که سراغ پارامترهای عمومی برویم اما پارامترها و شاخص‌های عمومی بخش کشاورزی در واقع مدل‌های ساده و عمومی ریاضی ۲۰ سال پیش است. ما معتقدیم این مدل‌ها چاره‌ساز کشاورزی هوشمند و دقیق نیست و باید خیلی سریع به سراغ هوش مصنوعی و مدل‌های ریاضی پیچیده‌تر رفت تا بتوانیم از این داده‌ها اطلاعات بهتری به دست بیاوریم.»
تیزنگر از سال ۱۳۹۸ با چنین نگاهی، الگوریتم‌هایی را از طریق هوش مصنوعی ایجاد کرده تا گزارش‌هایی قابل‌فهم به کشاورزان بدهد که تفسیر آن‌ها هم آسان باشد.
تابوهای زیادی را شکستیم
عشورزاده معتقد است چالش اصلی کشور در این حوزه، مسئله داده است: «سال‌ها در کشور نگاه حفاظتی شدیدی به داده‌ها داشتند ولی از سال ۹۸ به بعد این نگاه کم‌رنگ شد و به این نتیجه رسیدند که داده باید در دسترس باشد. مدیریت کشور به دسترسی به داده‌ها وابستگی دارد و ما هم یکی از شرکت‌هایی هستیم که از طریق فناوری‌های فضایی داده تولید می‌کنیم و این به کشور کمک زیادی می‌کند.»
او یکی از دلایل کم‌رنگ شدن این نگاه حفاظتی در حوزه سنجش از دور ماهواره‌ای را تابوشکنی‌های تیزنگر می‌داند و می‌گوید: «ما با انتشار و رسانه‌ای‌کردن موضوعاتی مثل درست بودن ادعای ناسا درباره تولید گاز متان در تهران، بسیاری از تابوها را شکاندیم و انتظار بازخوردهای بسیار شدیدی هم داشتیم اما واقعیت این است که سال ۹۸ دولت وقت، مخصوصاً وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فضایی ایران، خیلی همراه بودند. اگر حمایت آن‌ها نبود، شاید همان اول شکست می‌خوردیم. این همراهی مادی نبود ولی همین حمایت‌های معنوی برای ما که داشتیم تابوشکنی می‌کردیم، مهم بود.»
انقلاب در حوزه سنجش از دور
کار در حوزه فضایی که در سراسر دنیا سال‌ها نگاه نظامی بر آن غالب بوده، مسیر پردست‌اندازی بوده اما در سال‌های اخیر وضعیت کسب‌وکارهای حوزه سنجش از دور ماهواره‌ای روبه‌بهبود است. عشورزاده می‌گوید: «در حوزه سنجش از دور ماهواره‌ای در این چند سال انقلاب بزرگی رخ داد. تا قبل از آن، تصاویر ماهواره‌ای به‌سختی در دسترس بود. این تصاویر هم هزینه‌های بالایی داشتند هم از دقت مطلوبی برخوردار نبودند.»
او افزایش سرعت اینترنت را یکی دیگر از عوامل رشد این کسب‌وکارها می‌داند و اضافه می‌کند: «یک تصویر ماهواره‌ای چند گیگ حجم دارد. قبلاً با اینترنت کشور اگر می‌خواستید یک تصویر ماهواره‌ای دریافت کنید، شاید حدود پنج ساعت فقط درگیر دانلود بودید اما الان این دسترسی خیلی راحت‌تر شده است.»
مدیرعامل تیزنگر می‌گوید: «نگاه Open-Source به تصاویر ماهواره‌ای از حدود هفت سال پیش بیشتر شد و این باعث شد ما به این فکر کنیم که می‌توان در این حوزه کسب‌وکار راه انداخت. نمودار کسب‌وکارهای این حوزه در این چند سال ضریب رشد قابل‌توجهی داشته و از دلایل عمده آن همین موارد است.»
در محدودیت‌های اخیر، پای آمریکا در میان است
تیزنگر تصاویر ماهواره‌ای خود را از ماهواره‌های ناسا و اِسا (آژانس فضایی اروپا) می‌گیرد. بنیان‌گذاران این استارتاپ می‌گویند تابه‌حال در دسترسی به داده‌های این ماهواره‌ها مشکلی نداشته‌اند اما از حدود پنج ماه قبل که شرکت آمریکایی پلنت وارد بخش تجاری ماهواره‌های اروپا شده است، محدودیت‌ها برای دسترسی به تصاویر ماهواره‌ای برای ایرانیان بیشتر شده است. عشورزاده می‌گوید: «هرجا پای آمریکا در میان است، محدودیت‌ها برای ایران حرف اول را می‌زند.»
او می‌گوید دسترسی به تصاویر ماهواره خیام، به‌عنوان تنها ماهواره تجاری ایران، فراهم نشده و «سازمان فضایی از دادن دسترسی به تصاویر ماهواره خیام استقبال نکرد.»
تیزنگر ماهواره می‌سازد
همین مسئله تیزنگر را به فکر ساخت ماهواره اختصاصی انداخته؛ مراحل مقدماتی این کار با همکاری تیم طراح ماهواره امید در دانشگاه امیرکبیر انجام می‌شود. به گفته عشورزاده، این ماهواره در مرحله طراحی و تدوین پروپوزال اولیه است و درصورت تأیید همراه اول، به مرحله تولید می‌رسد.
مدیرعامل تیزنگر، در کسب‌وکار خود تأکید فراوانی بر اهمیت تحقیق و توسعه (R&D) دارد و می‌گوید: «بیشترین سرمایه شرکت های‌تک بخش تحقیق و توسعه است. یکی از مشکلات اصلی کسب‌وکارها و دولت هم جدی‌‌نگرفتن تحقیق و توسعه است. این اتفاق می‌افتد چون تحقیق و توسعه در ظاهر آورده‌ای ندارد.»
عشورزاده معتقد است روزی که تحقیق و توسعه در تیزنگر متوقف شود، آن روز پایان کار این استارتاپ است: «در سازمان‌های دولتی مدام با سؤال «کلاً چند؟» مواجه می‌شویم اما به همه مدیران این سازمان‌ها گفته‌ام که فردای روزی که سامانه را در سازمان شما مستقر کنم، تعطیل می‌شود.»
خدمات می‌فروشیم، نه سامانه
او اضافه می‌کند: «تا قبل از راه‌اندازی تیزنگر فکر می‌کردم سازمان‌ها هیچ سامانه‌ای ندارند ولی بعد دیدم که در هر سازمان ۱۰ سامانه داریم اما همه آن‌ها خاک می‌خورند و استفاده نمی‌شوند.»
مدیرعامل تیزنگر نقطه تمایز سامانه سهم را از سامانه‌های این سازمان‌ها داده‌محور بودن آن می‌داند که برخلاف سامانه‌های دیگر که نیازمند ورودی داده‌اند، این سامانه خود داده تولید می‌کند.
عشورزاده تأکید دارد که این استارتاپ قصد ندارد سامانه خود را بفروشد و به‌دنبال جاانداختن خرید خدمات از سوی سازمان‌های دولتی به‌جای فروختن سامانه به آن‌هاست.
منبع: دیجیاتو
