اینستاگرام آفت سبک زندگی زنان ایرانی
مقاله‌ای درسال۱۳۹۸ در مجله انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات چاپ شد که موضوع آن درباره نمایش سبک زندگی زنان جوان ایرانی در اینستاگرام بود. این مقاله روی حساب‌های کاربری ۵۳زن طی شش ماه متمرکز شد تا به چگونگی بازنمایی تجارب روزمره و نقش‌های گوناگون آنان همچون خانوادگی، شغلی، تحصیلی و… درفضای عمومی اینستاگرام دست یابد.
بازنمایی، معنا بخشیدن به واقعیت است که امروزه با اینستاگرام به دلیل ابزار‌های تصویرسازی بسیار گسترش یافت. به‌قول راجرز، استاد رسانه، فقط از طریق تصویرسازی است که می‌توان سبک‌های جدید زندگی رابه مخاطب معرفی کرد. حالا ازطریق اینستاگرام محققان متوجه شدند که زنان ایرانی در قالب مؤلفه‌های چهارگانه به تبلیغ سبک زندگی خود می‌پردازند: اول، امکانات و دارایی‌ها؛ دوم، فعالیت‌ها؛ سوم، ارزش‌ها، نگرش‌ها و اهداف و چهارم، روابط انسانی.
امکانات و دارایی‌ها
امکانات و دارایی‌ها شامل خانه و خانه‌داری، تغذیه، پوشش، مصرف کالا‌ها واشیاست که بیشترمنظوربه‌رخ کشیدن وسایل خانه، دکوراسیون و اثاثیه خانه است. دراینجا زنان ودختران مجرد هرکدام به فراخور نقش خود درخانه به اعمال مدیریت و سلیقه خود می‌پردازند. برای مثال زنان می‌توانند درتمام خانه خود چیدمان خودشان را پیاده کنند و دختران تنها دراتاق‌های خود. اما موضوع تغذیه و آشپزی بیشتر برای زنان متأهل است که تأکید زیادی بر معرفی کردن آن به‌عنوان یک هنر یا مهارت لذت‌بخش دارند. در قضیه پوشاک هم بیشتر توجه برتنوع رنگ، طراحی ومعرفی یک استایل خاص است وهمین درمصرف کالاهاهم‌دیده می‌شود. نمایش کالا‌هایی که بیشتر جنبه تزئینی و ثانوی دارند و در حقیقت بیان یک زندگی تجملاتی است.
فعالیت‌ها
گروه فعالیت‌ها شامل مجموعه گسترده‌ای از اعمال و رفتار‌های روزمره زنان طبقه متوسط است که این مجموعه گسترده در نگاه مقاله «بازنمود سبک زندگی زنان جوانان‌ایرانی دراینستاگرام» به۱۰دسته کردار‌های فراغتی، کردار‌های مصرف فرهنگی روزآمد، کردار‌های خودمحورانه، کردارهای‌غذایی، مدیریت بدن، آموزشی، سیاسی واجتماعی، شغلی، خرید ومصرف واطوار تقسیم‌بندی می‌شوند. در اینجا ما به پنج مورد از آنان که بنابرگسترش دراینستاگرام زنان ایرانی دیده شده‌اند، تعریف مختصری را ارائه می‌دهیم:
الف) کردار‌های خودمحورانه: رفتار‌هایی که تاکید برشخصیت خود فرد دارند و از اومی‌خواهند که به‌دنبال علایق و آرزوهایش برود واساسا برای خودش وقت بگذارد. دراین زیرمجموعه زنان ودختران به هم‌جنسان‌شان توصیه به اولویت قرار دادن خواسته‌های خود وسپس همسر و فرزند دارند. دراین زمینه توصیه می‌کنند که ازبرداشت‌های دیگران ترسی نداشته باشند.
ب) مدیریت بدن: به معنای نظارت، مراقبت و دستکاری مستمر ویژگی‌های ظاهری و مرئی بدن است که از مهم‌ترین مصادیق آنان تغذیه و رعایت رژیم غذایی، ورزش به‌صورت حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای، توجه به آراستگی ظاهری، آرایش و عطر و تتو و… است.
پ) کردار‌های آموزشی: این مسائل عمدتا به‌صورت یادگیری تحصیلات آکادمیک مثل کلاس‌های زبان یا برنامه‌نویسی دیده می‌شود یا در قالب آموزش مهارت‌هایی مانند نواختن ساز، خیاطی و… وجود دارد. هدف هم بر تجربه یادگیری مجازی در فضای آکادمیک و هم ایجاد انگیزه جهت افزایش مهارت‌های زنان است.
ج) کردار‌های سیاسی و اجتماعی: مطمئنا در بسیاری از اینستاگرام‌های زنان ایرانی به مسائلی با محوریت رخداد‌های سیاسی و اجتماعی مثل انتخابات و زنان کارگر روبه‌رو شده‌اید که بیشتر هدف‌شان جلب توجه سایر زنان به این موضوعات و ایجاد انگیزه در آنان جهت مشارکت یا اصلاح آنان هست.
د) اطوار: گاهی اوقات در برخی از حساب‌های کاربران زنان ایرانی شاهد رفتار‌هایی حاکی از نجیب‌زادگی، طنزآمیز، نحوه ادای کلمات و لهجه هستیم که تاحدی عرف یا معمول جامعه نیستند مانند زندگی با حیوانات خانگی، سیگار کشیدن، آفتاب گرفتن و….
ارزش‌های اینستاگرامی زنان ایرانی
سوم، ارزش‌ها، نگرش‌ها و اهداف دسته‌ای هستند که در آن شاهد بیان دغدغه‌ها، دیدگاه‌ها، بازنمایی نگرش و ارزش‌های شخصی زنان ایرانی در اینستاگرام هستیم. این مؤلفه بیشتر جهت ترغیب به اقدام یا تاثیرگذاری بر زنان دیگر است تا مباحث انتزاعی را با استفاده از ابزار‌های تصویری اینستاگرام در قالب عکس یا کلیپ دربیاورند. موضوعاتی که عمدتا در این زمینه بیان می‌شود شامل دیدگاه‌های موجود در جامعه درباره زن مانند حقوق شهروندی و ساختن یک تصویر ایده‌آل از آن مثل لذت بردن از اتفاقات کوچک یا تاکید بر مثبت‌اندیشی است. به این دلیل هم در برخی از حساب‌های کاربری دختران جوان شاهد اعلان برنامه یا جدول زمانی برای رسیدن به خواسته‌های‌شان هستیم. علاوه بر آن، تعدادی دیگر از دختران جوان هم به بیان تجارب‌شان در مسیر علایق خود می‌پردازند که بایست آنان را به‌عنوان اهداف محسوب کرد.
روابط انسانی
آخرین مؤلفه از عناصر چهارگانه، روابط انسانی است که در دو دسته کوچک‌تر الگوی روابط خانوادگی و الگوی روابط بین فردی و اجتماعی تقسیم‌بندی می‌شود. درخود الگوی روابط خانوادگی هم دو بخش فرزندان و روابط با همسر است که موضوعاتی مثل تربیت فرزند، روابط با همسر وحقوق زن در خانواده و اشتغال بانوان و… است. درالگوی روابط بین فردی واجتماعی، دختران ایرانی بیشتر مطرح هستند وآنان معمولا ازارتباط خود با دوستان‌شان عکس‌هایی منتشرمی‌کنند که برای مهمانی‌ها یا دورهمی‌ها است؛ بنابراین با تکیه بر تحقیق پژوهشگران ایرانی درسال۹۸ متوجه شدیم که فعالیت زنان ایرانی در اینستاگرام در چهار قالب خلاصه می‌شود؛ چهار قالبی که هدف بیشتر آن نمایش سبک زندگی است وقصد آموزش این موارد به سایرزنان ایرانی در فعالیت‌های اینستاگرامی‌شان را دارد. این مضامین مجازی کم‌کم تبدیل به هنجار‌هایی مثبت دراجتماع می‌شود وهمین مسأله علاوه بر تغییر مضامین خانواده، جامعه را به سمت مصرف‌گرایی نیز می‌کشاند.
منبع: جام جم
