سیانوز در نوزادان چه عارضه ای است؟ روش های تشخیص و درمان

سیانوز در نوزادان یک تغییر رنگ آبی یا بنفش در پوست، لب‌ها یا ناخن‌ها است که ناشی از کاهش سطح اکسیژن در خون می‌باشد. این پدیده می‌تواند یک علامت نگران‌کننده برای والدین باشد، اما در بیشتر موارد، ممکن است موقتی و بی‌خطر باشد. با این حال، تشخیص دقیق علت سیانوز و مراقبت به موقع از نوزاد ضروری است تا در صورت وجود مشکل جدی‌تر، اقدام مناسب صورت گیرد. در این مقاله، قصد داریم به توضیح بیشتر این وضعیت، دلایل آن، انواع مختلف سیانوز و نحوه شناسایی آن بپردازیم.

منظور از سیانوز شدن نوزاد چیست؟

سیانوز به تغییر رنگ پوست، لب‌ها، ناخن‌ها یا سایر نواحی بدن به آبی یا بنفش اشاره دارد. این تغییر رنگ به‌دلیل کاهش میزان اکسیژن در خون رخ می‌دهد. به‌طور طبیعی، خون با اکسیژن کافی رنگ قرمز روشن دارد، اما وقتی اکسیژن در خون کم می‌شود، خون به رنگ تیره‌تر و متمایل به آبی درمی‌آید. سیانوز نشان‌دهنده این است که بدن نوزاد نمی‌تواند به‌اندازه کافی اکسیژن به بافت‌ها و اندام‌های بدن منتقل کند. این وضعیت می‌تواند در هر نوزادی رخ دهد، اما اگر این تغییر رنگ مداوم یا شدید باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.

علائم سیانوز در نوزاد

سیانوز معمولاً ابتدا در لب‌ها، زبان و ناخن‌ها ظاهر می‌شود. این علائم در شرایطی مانند نارسایی تنفسی، بیماری‌های قلبی و سایر مشکلات تنفسی به‌وضوح مشاهده می‌شوند. همچنین، در مواردی مانند گریه شدید یا سرما، ممکن است سیانوز به‌طور موقت در نوزاد دیده شود، اما در این مواقع معمولاً با آرامش نوزاد یا گرم کردن آن، سیانوز به سرعت از بین می‌رود.

بارز ترین علائم زردی نوزاد کدام است؟ را در شادمگ مطالعه کنید.

بررسی دلایل سیانوز در نوزادان 

سیانوز می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. بعضی از دلایل آن ممکن است موقت و بی‌خطر باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری مانند نقص‌های قلبی یا تنفسی باشند. در زیر به مهم‌ترین دلایل سیانوز در نوزادان پرداخته‌ایم:

• مشکلات قلبی: نقص‌های مادرزادی قلبی یکی از علل شایع سیانوز در نوزادان است. این مشکلات می‌توانند باعث اختلال در گردش خون و کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها شوند. نوزادانی که با مشکلاتی مانند اختلالات ساختاری قلب (مثلاً نقص در دیواره بین دهلیزها یا بطن‌ها) به دنیا می‌آیند، ممکن است به‌طور مداوم سیانوز را تجربه کنند.
• مشکلات ریوی: سیانوز ناشی از مشکلات ریوی نیز بسیار رایج است. بیماری‌هایی مانند پنومونی (عفونت ریه) یا سندروم زجر تنفسی نوزاد (که بیشتر در نوزادان نارس مشاهده می‌شود) می‌توانند منجر به کاهش کارایی ریه‌ها و عدم تأمین اکسیژن کافی به بدن شوند.
• کمبود اکسیژن: گاهی اوقات سیانوز می‌تواند به دلیل کمبود اکسیژن در هوا یا مشکلات تنفسی دیگر مانند انسداد راه‌های هوایی به وجود آید. در چنین شرایطی، هوای کافی برای جذب اکسیژن به بدن نوزاد نمی‌رسد و این مشکل منجر به تغییر رنگ پوست نوزاد می‌شود.

انواع سیانوز در نوزادان

سیانوز در نوزادان به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود که هرکدام دلایل خاص خود را دارند و نیاز به مراقبت‌های متفاوتی دارند.

سیانوز مرکزی

سیانوز مرکزی زمانی رخ می‌دهد که مشکلاتی در سیستم گردش خون یا ریه‌ها وجود داشته باشد. این نوع سیانوز معمولاً در نواحی مرکزی بدن مانند لب‌ها، زبان و صورت مشاهده می‌شود. در این حالت، اکسیژن به‌درستی از ریه‌ها به خون وارد نمی‌شود و به همین دلیل، سطح اکسیژن در خون کاهش می‌یابد. دلایل این نوع سیانوز می‌تواند شامل بیماری‌های قلبی مادرزادی، عفونت‌های ریوی، یا بیماری‌های تنفسی جدی باشد. در موارد شدید، سیانوز مرکزی نیاز به درمان فوری دارد.

سیانوز محیطی

سیانوز محیطی معمولاً در دست‌ها و پاها دیده می‌شود و می‌تواند ناشی از مشکلاتی مانند سرما، گردش خون ضعیف یا فشار خون پایین باشد. در این نوع، اکسیژن‌رسانی به اندام‌های دورتر از قلب کاهش می‌یابد، اما به‌طور معمول عملکرد ریه‌ها و قلب همچنان طبیعی است. سیانوز محیطی معمولاً پس از گرم کردن بدن نوزاد یا رفع مشکلات محیطی از بین می‌رود.

سیانوز گذرا

این نوع سیانوز بیشتر در نوزادان تازه متولد شده یا در شرایط خاصی مانند گریه شدید یا سرما مشاهده می‌شود. این نوع به‌طور معمول موقتی است و پس از آرام شدن نوزاد و گرم شدن بدن، به‌سرعت رفع می‌شود. این نوع سیانوز معمولاً نیازی به درمان ندارد، اما باید همچنان مراقبت‌ها و بررسی‌های لازم انجام شود.

علت سیانوز در نوزادان و کودکان چیست؟

سیانوز می‌تواند به دلایل مختلفی در نوزادان و کودکان رخ دهد. برخی از این دلایل به مشکلات تنفسی یا قلبی مربوط می‌شوند، در حالی که برخی دیگر ناشی از وضعیت‌های محیطی هستند. در زیر به برخی از رایج‌ترین دلایل سیانوز در نوزادان اشاره می‌کنیم:

• عفونت‌ها: عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی می‌توانند باعث اختلال در عملکرد ریه‌ها یا سیستم گردش خون شوند. بیماری‌هایی مانند سپسیس یا پنومونی ممکن است موجب سیانوز شوند.
• انسداد راه‌های هوایی: انسداد راه‌های تنفسی نوزاد مانند خفگی یا ابتلا به آسپیریشن (استنشاق مایعات یا غذا) می‌تواند باعث بروز سیانوز شود. در این شرایط، نوزاد قادر به دریافت اکسیژن کافی از هوا نیست.
• بیماری‌های متابولیکی: بیماری‌های متابولیکی مانند کمبود آنزیم‌های خاص یا اختلالات ارثی در متابولیسم ممکن است باعث اختلال در انتقال اکسیژن در خون و سیانوز شوند.

چه عواملی سبب سیانوز شدن نوزاد می‌شود؟

سیانوز در نوزادان می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. یکی از مهم‌ترین علل، بیماری‌های مادرزادی قلبی است که باعث کاهش میزان اکسیژن در خون می‌شود. بیماری‌هایی مانند تترالوژی فالوت (Tetralogy of Fallot)، جابجایی عروق بزرگ، و مشکلاتی که بر عملکرد دریچه‌های قلب تاثیر می‌گذارند، می‌توانند منجر به این وضعیت شوند​.

علاوه بر بیماری‌های قلبی، شرایط دیگر مثل متهموگلوبینمی (Methemoglobinemia)، که به دلیل مواجهه با برخی مواد شیمیایی یا داروها ایجاد می‌شود، نیز می‌تواند موجب سیانوز شود. حتی در برخی موارد، نوزادانی که در معرض هوای سرد قرار می‌گیرند، دچار سیانوز محیطی می‌شوند که معمولاً نگران‌کننده نیست​.

آیا همه بیماری‌های مادرزادی قلب باعث سیانوز در نوزادان می‌شوند؟

نه، همه بیماری‌های مادرزادی قلبی باعث سیانوز نمی‌شوند. برخی بیماری‌ها مانند سوراخ‌های بین دهلیزی یا بطنی و مشکلات دریچه‌ای معمولاً با سیانوز همراه نیستند. اما بیماری‌های قلبی که جریان خون و اکسیژن‌رسانی به بدن را مختل می‌کنند، مانند تترالوژی فالوت یا جابجایی عروق بزرگ، می‌توانند سیانوز ایجاد کنند​

روش‌های تشخیص سیانوز در نوزادان

تشخیص سیانوز معمولاً از طریق مشاهده تغییرات رنگ پوست نوزاد توسط پزشک انجام می‌شود. پزشک با معاینه بدنی نوزاد، تغییر رنگ در قسمت‌های مختلف بدن را بررسی کرده و در صورت نیاز از روش‌های تشخیصی مانند آزمایش خون، اکوکاردیوگرام، و اشعه ایکس برای بررسی وضعیت قلب و ریه‌ها استفاده می‌کند. همچنین، سنجش میزان اکسیژن خون نیز برای ارزیابی شدت سیانوز انجام می‌شود​

سیانوز در نوزادان چگونه درمان می‌شود؟

درمان سیانوز بستگی به علت آن دارد. اگر سیانوز ناشی از مشکلات قلبی باشد، ممکن است نیاز به جراحی یا درمان‌های دارویی برای بهبود وضعیت قلب باشد. در برخی موارد، اگر مشکلات تنفسی باشد، استفاده از دستگاه‌های تنفسی یا اکسیژن‌درمانی ضروری است. علاوه بر درمان‌های پزشکی، مراقبت‌های ویژه مانند تغذیه مناسب و مراقبت از شرایط محیطی نیز می‌تواند به بهبود وضعیت نوزاد کمک کند​

سیانوز در نوزادان می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد، از مشکلات موقتی و بی‌خطر تا مشکلات جدی‌تری مانند نقص‌های قلبی یا بیماری‌های ریوی. بنابراین، تشخیص دقیق علت سیانوز و مراقبت‌های فوری ضروری است. اگر نوزاد شما سیانوز را تجربه کرد، بهتر است در اسرع وقت با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید که هیچ‌گونه مشکل جدی وجود ندارد.