پیام ویژه تهران برای واشنگتن؛ بستن تنگه‌هرمز تنها گزینه ایران است؟

ماجرا از جایی آغاز شد که در ۷ اردیبهشت امسال نفتکش «Advantage Sweet» در خلیج عمان توسط نیروی دریایی ارتش توقیف شد. براساس شکایت جمعی از بیماران پروانه‌ای کشور (EB) علیه دولت آمریکا، آن‌هم به‌دلیل تحریم‌های ظالمانه این کشور که منجر به جلوگیری از فروش دارو‌های موردنیاز برای بیماران پروانه‌ای توسط یک شرکت سوئدی شد، دادگاه حقوقی روابط بین‌الملل حکم به توقیف محموله نفتی آمریکایی در خلیج‌فارس داد؛ حکمی که اکنون اجرا شده و قرار است دستور‌های بعدی درباره تخلیه محموله نفتی نیز صادر شود.

اتخاذ راهبرد «ضربه متقابل» ازسوی ایران در مواجهه با رویکرد‌های خصمانه دولت آمریکا علاوه‌بر اینکه توان استراتژیک تهران برای پاسخگویی به چنین اقدام‌هایی را نشان می‌دهد، از دست باز ایران به‌منظور اقدام‌های متقابل باهدف تامین منافع ملی کشور، به‌ویژه در سطح منطقه حکایت دارد؛ موضوعی که برای بررسی همه‌جانبه آن باید گزاره‌های مختلفی مورد واکاوی قرار گیرد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

پیروزی‌های ایران در دادگاه‌های بین‌المللی

با وجود اینکه دولت آمریکا همچنان از آزادسازی اموال متعلق به ایران خودداری می‌کند، اما پیگیری‌های حقوقی انجام شده طی سال‌های اخیر سبب صدور احکام قابل‌توجهی به نفع ایران شده‌است. یکی از این موارد، رأیی بود که در فروردین‌ماه امسال ازسوی دیوان بین‌المللی دادگستری مستقر در لاهه درباره شکایت ایران علیه مسدود شدن بیش از یک‌ونیم میلیارد دلار از دارایی‌های بانک مرکزی این کشور در آمریکا، به نفع ایران صادر شد و به‌عنوان «پیروزی حقوقی تهران بر واشنگتن» ارزیابی شد.

این درحالی است که اخیرا محمد دهقان، معاون حقوقی رئیس‌جمهور از صدور رأی به نفع ایران در ۵ پرونده بین‌المللی خبر داده بود. پیش از این، اما در آبان‌ماه نیز دادگاه بین‌المللی لاهه شرکت هلندی FORAFINA را به‌دلیل فروش مواداولیه برای ساخت تسلیحات شیمیایی به عراق در زمان جنگ تحمیلی به پرداخت غرامت به جانبازان شیمیایی ایرانی محکوم کرد. صدور احکام در دادگاه‌های بین‌المللی اما، طی دهه‌های گذشته مسبوق به سابقه بوده‌است.

به‌عنوان مثال در فروردین‌ماه ۱۳۹۳، دادگاه فدرال در شیکاگوی آمریکا طی حکمی به شاکیان اسرائیلی پرونده بمب‌گذاری در یک مرکز خرید در اورشلیم، اجازه نداد اشیای باستانی ایران شامل الواح هخامنشی در موزه‌های شیکاگو را به‌عنوان غرامت تحویل بگیرند.

ضربه متقابل

یکی از مهم‌ترین نمود‌های ماجرای توقیف محموله نفتی ۵۰ میلیون دلاری آمریکا ازسوی جمهوری‌اسلامی، اتخاذ رویکرد «واکنش همتراز» ازسوی تهران است. طی سال‌های گذشته جمهوری‌اسلامی نشان داد با اتخاذ استراتژی «ضربه متقابل»، به هر اقدامی علیه امنیت ملی و منافع ملی ایران عکس‌العمل همتراز نشان خواهد داد. پیش از این و در آخرین روز‌های دی‌ماه ۱۴۰۲ نیز کشتی «نیکولاس اس. تی» که نفت آمریکا را حمل می‌کرد، ازسوی ایران در دریای عمان توقیف شده بود.

این، همان کشتی «سوئز راجان» بود که در بهار ۱۴۰۲ و در شرایطی که محموله نفتی متعلق به ایران را حمل می‌کرد، ازسوی آمریکایی‌ها ربوده و نفت آن مصادره شده بود. یکی دیگر از نمود‌های چنین رویکردی، توقیف نفتکش انگلیسی در تنگه هرمز ازسوی ایران بود. ماجرا از جایی آغاز شد که در ۱۳ تیرماه ۱۳۹۸، نیروی‌دریایی انگلیس بدون هیچ‌گونه دلیل و استناد قانونی، نفتکش «گریس ۱» را که حامل نفت خام ایران بود، توقیف کرد. این اقدام، اما ازسوی جمهوری‌اسلامی بی‌پاسخ نماند و در ۲۸ تیرماه، نفتکش انگلیسی «استنا ایمپرو» توقیف و به لنگرگاه بندرعباس هدایت شد.

بازدارندگی بدون بستن تنگه‌هرمز

اهمیت ژئوپلیتیک خلیج‌فارس و تنگه‌هرمز سبب شده نیرو‌های دریایی ایران، چه در ارتش و چه در سپاه، با تقویت توان راهبردی خود، سطح بازدارندگی ایران دراین منطقه را به‌صورت قابل‌توجهی افزایش دهند. اکنون اقتدار دریایی ایران در تنگه‌هرمز به سطحی رسیده که کارشناسان، جمهوری‌اسلامی را قدرت مسلط بر تنگه‌هرمز می‌دانند که حتی بدون‌نیاز به مسدود کردن این تنگه، از توان راهبری مطلوب برای برقراری توازن راهبردی دراین منطقه برخوردار است.

توقیف محموله نفتی آمریکا شاهدی بر مدعای قدرت بازدارنده ایران در تنگه‌هرمز به‌حساب می‌آید؛ این درحالی است که این تنگه به‌عنوان گلوگاه صادرات انرژی جهان، به عرصه‌ای برای مقابله با تهدید‌های آینده در عرصه نبرد دریایی تبدیل شده است. درگذشته ناظران تحولات منطقه تأکید می‌کردند که بستن تنگه‌هرمز تنها گزینه تهران برای واکنش به اقدام‌های خصمانه دولت‌های غربی خواهد بود. اکنون، اما ایران نشان داد بدون بستن تنگه‌هرمز هم دست‌بازی برای حفاظت از امنیت و منافع ملی خود دارد.

توقیف دارایی‌های آمریکا

طی سال‌های اخیر اقدام‌های واکنشی جمهوری‌اسلامی برای توقیف اموال آمریکا به محموله‌های نفتی منحصر نشده‌است. در ۱۳ آذرماه ۱۳۹۰ بود که مقام‌های ایرانی اعلام کردند پهپاد آمریکایی آر. کیو.۱۷۰ را به‌عنوان یک پرونده جاسوسی، پس از تجاوز ۲۲۵ کیلومتری به خاک ایران در اختیار گرفته‌اند.

این در شرایطی بود که بررسی‌ها نشان می‌داد این دست پهپاد‌های آمریکایی عملیات جاسوسی گسترده‌ای را به‌ویژه در مرز‌های ایران و افغانستان انجام داده‌اند و دستیابی ایران به این پهپاد، اطلاعات ذی‌قیمتی را درباره فعالیت‌های جاسوسی آمریکا در منطقه در اختیار ایران قرار داد.

این اقدام ایران، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی به‌همراه داشت و مدتی بعد، باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در جریان یک نشست‌خبری، از ایران خواست این پهپاد را به آمریکا بازگرداند.

منبع: روزنامه همشهری