چگونه استغفار کنیم؟
حضرت محمد (ص) در پنجمین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: اَللّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبَادِک الصَّالِحِینَ الْقَانِتِینَ وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ أَوْلِیائِک الْمُقَرَّبِینَ بِرَأْفَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ؛ خدایا! مرا در این ماه از آمرزش‌جویان و از بندگان شایسته فرمان‌بردار و اولیای مقرّبت قرار ده، به رأفتت‌ای مهربانترین مهربانان.
استغفار یعنی درخواست آمرزش گناهان از خدا به صورت زبانی با گفتن عبارت استغفرالله و به شکل عملی. از نگاه برخی مفسران در تفسیر آیاتی که توبه و استغفار در کنار هم آمده، مراد این است که از کار‌های گذشته آمرزش بخواهیم و برای آینده تصمیم به اطاعت و ترک گناه بگیریم. برخی دیگر اینگونه معنا کرده اند که از خدا آمرزش بخواهیم و سپس همان حال را حفظ کنیم و برخی نیز گفته اند که آشکارا و با زبان استغفار کنیم و در دل از گذشته پشیمان باشیم.
حجت الاسلام سیدحسن عاملی امام جمعه اردبیل از ماه‌های رجب، شعبان و ماه مبارک رمضان اینگونه یاد می‌کند که سه ماه باید حالتان فرق کند و در این سه ماه برای ۹ ماه توشه بگیرید. حافظ در وصف این سه ماه گفته است «نگویمت که همه ساله می‌پرستی کن؛ سه ماه می‌خور و ۹ ماه پارسایی کن»
حجت الاسلام علی‌رضا شاه فضل قمصری درباره استغفار گفت: در دعای روز پنجم از خدا می‌خواهیم که ما را در زمره کسانی قرار دهد که همواره از گناهان خود استغفار می‌کنند. در روایت آمده است خوشا به حال کسانی که پای هر گناه خود، یک استغفار دارند. همچنین در روایت داریم که پیامبر اکرم (ص) با اینکه معصوم بودند، روزانه ۷۰ مرتبه استغفار می‌کردند.
این حافظ قرآن افزود: پیوستن به مستغفرین به این معناست که انسان در این روز و در این ماه گناهانش آمرزیده شود و با چهره‌ای پاک در مهمانی الهی وارد شود. طبیعتاً کسانی که پاکیزه باشند و در مهمانی الهی شرکت کنند، بهره برداری بیشتری از این مهمانی خواهند داشت.
برخی از استغفار به عنوان یکی از آموزه‌های دینی نگاه می‌کنند که باید برای رسیدن به آن چندین بار تلاش کرد. حجت الاسلام حسن عامری استاد حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم (ع) درباره فراز ابتدایی روز پنجم ماه رمضان گفت: در این دعا به یک نقطه اساسی می‌رسیم و توصیه بسیار شده که در روز‌های ماه مبارک رمضان به درگاه الهی استغفار کنیم. چون برخی موانع به گونه‌ای است که برای برداشتن آن باید چندین بار تلاش کرد.
وی افزود: در روز پنجم دوباره از خدا می‌خواهیم تا به ما توفیق استغفار دهد و بتوانیم گناهان را از خود دور سازیم که یکی از این گناهان و آلودگی‌ها مربوط به گناهان زبان و چشم و مانند آن است که مانع بزرگی برای درک مفاهیم اسلامی می‌باشد.
عامری یکی از شرایط بندگان صالح را قنوت دانست و گفت: انسان باید قانت باشد. قنوت یعنی فرمانبرداری محض که در مقابل آن نباید، چون و چرا کنیم و همچنین نباید فرمان الهی را کم یا زیاد کنیم. گاهی اوقات بدون توجه به فرامین الهی برای خودمان برنامه ریزی می‌کنیم و حتی دستورات الهی را کنار می‌گذاریم و مصلحت اندیشی‌های خودمان را حاکم می‌کنیم در حالی که چنین کار‌هایی با فرمانبردای انسان مغایرت دارد.
این استاد حوزه اضافه کرد: اگر این موارد حاصل شود و انسان بتواند در پنج روز اول ماه مبارک رمضان جزو بندگان شایسته الهی شود، آنگاه به مرحله‌ای ورود می‌کند که جزو اولیای مقرب الهی قرار می‌گیرد. کسی که تمام وجودش طاعت محض از خداست، قطعا جزو مقربین است. البته هرچند در گام‌های اولیه انسان به این مقام می‌رسد ولی رسیدن به چنین مقامی به خاطر استحقاق و طلب او نیست و پیامبر اکرم (ص) تذکر می‌دهد که همه این‌ها به رافت الهی است و خدا می‌خواهد تا به انسان لطف کند و بهانه‌ای نیاز دارد که بهانه آن، اطاعت محض انسان است.
برخی از کارشناسان نیز معتقدند باید حقیقت استغفار را دریافت. چرا که استغفار فقط برای گناهکاران نیست. حجت الاسلام محمدمهدی زارعی استاد حوزه علمیه اصفهان گفت: تلقی برخی افراد از استغفار این است که ما کار بدی کرده ایم و باید کاری کنیم تا دلگیر بودن خدا برطرف شود. در حالی که چنین تصوری صحیح نیست. چون ما نمی‌توانیم اثری بر خدا داشته باشیم که به خاطر ما حال خدا از خوشی به ناخوشی تغییر یافته باشد. خداوند نه حالش عوض می‌شود و نه محل حوادث است و نه از حالی به حال دیگری تغییر و تبدل پیدا می‌کند.
وی افزود: گناهان سه اثر دارند که اولین اثر آن مربوط به دنیاست. یعنی گناه روی دنیای ما اثر می‌گذارد و برکت را از زندگی ما میبرد و روایات فراوانی داریم که نشان می‌دهد گناه در زندگی ما اثر دارد. اثر دیگر گناه مربوط به آخرت است. یعنی گناه بر روی آخرت انسان اثر می‌گذارد که در روایات بر گناهانی مانند ظلم و اذیت دیگران تاکید شده است. اثر سوم گناه مربوط به آثار باطنی و روحی و شخصیتی است. گناه باعث می‌شود انسان از عبادت و انس با خدا منصرف شود و از لذت مناجات با پروردگار محروم شود. در استغفار با رو آوردن به خدا و یاد بدی گناهان و همچنین نیازی که به پروردگار داریم، در واقع تلاش می‌کنیم تا با این توجه‌ها آثار سه گانه گناه را از دل‌های خودمان بزداییم.
این استاد حوزه افزود: استغفار یعنی این که خدایا آثار گناه را از دل مان پاک کن. وقتی انسان، زشتی گناه را بداند، آنگاه رویکرد به سوی خدا در واقع روکردن به علم و نور است و رویکردن به گناه، رو کردن به ظلمت و جهل است. بنابر این انسان ضعف‌ها و ناتوانی‌هایی در مقابل وسوسه‌ها و جاذبه‌های نفس و شیطان داشته و در این زمینه کوتاه آمده و به عبارت دیگر خود را از نور محروم کرده و به سوی ظلمت رفته است.
وی اضافه کرد: در نتیجه، چنین عملکردی در انسان باعث حسرت می‌شود و باعث ایجاد حال استغفار می‌شود و چنین استغفاری، وجود او را از آلودگی‌ها پاک کرده و همنشین نور الهی قرار می‌دهد. بنابر این با استغفار به درگاه الهی بهره ما، آمرزش گناه و پاک شدن از آثار سوء گناهان در چشم، دل، زبان و فکرمان خواهد بود.
منبع: ایرنا
