چرا دعای ما مستجاب نمی شود؟

دعا چیست؟ نماز کلیدی است که با آن خزانه مغفرت الهی گشوده می شود. دعا وسیله تقرب به خدا و گوهر عبادت الهی است; نماز توسل به رحمت کریمانه خداوند و موجب برکات الهی است; دعای توشه سالک راه وصل است و شعار عاشقان قبله جمال دوست.

نماز راه شهود و کشف وجودی کمال و بهترین رابطه انسان با خداوند متعال است; دعای معراج، اعتلای نفس ناطق به اوج وحدت و به عالم عزت است; دعا، یاد دوست در دل و گفتن نام و جشن گرفتن با او تنها و همنشینی با او، زمزمه و زبان شیرین است. دل بی نماز قیمتی ندارد و دل بی دعا قیمتی ندارد.

پس به خاطر همین ارزش و شأن نماز است که در متون دینی بر آن اصرار فراوان شده است. خداوند متعال فرمود: «قُلْ أَلَّهُمْ أَرْبَیْنَا إِنَّ أَنْ تَصْتَعُونَ»; یعنى اگر این خواسته تو نباشد، پروردگارم به تو نخواهد رسید; و در برخی از احادیث، هر عبادتی مقدار و حدی دارد، مثلاً نماز در شبانه روز پنج مرتبه، یک ماه رمضان روزه، و حج یک بار در عمر، زکات مقدار معینی دارد و مانند آن. اما نماز حدی ندارد .

تجلی اسرار مستجاب دعا

یکی از سؤالات مهم و اساسی در مورد دعا، راز استجابت است، یعنی چگونه و چگونه می توان با دعا از حادثه ناگوار جلوگیری کرد یا می توان خواسته و نیاز مورد علاقه انسان را برآورده کرد؟

اگرچه این بحث باید سوالات زیادی را ایجاد کند، اما به اندازه ظرفیت مقاله چند نکته ذکر شده است:

نکته اول: حکیم عمیق بوعلی سینا نکته ظریفی را در مورد استجابت دعا بیان کرد و گفت: «نسبت دعا و دعا به آرزو و دعا، نسبت فکر به درک یک مسئله علمی است».

از توضیحی که بوعلی در ادامه این گفتار آمده است، روشن می شود که به گفته وی، همان گونه که با تفکر و تفکر در حوزه معرفت، صورت های علمی از مبانی بالاتر (مثلاً عقل فعال) برای روح انسان برمی خیزد. آنگاه علم و دانش برای مردم به دست می آید. با دعا و تضرع در پیشگاه خداوند، انسان متمایل به برخورداری از سلامتی و تندرستی یا اشکال دیگر می شود، پس دعا زمینه ساز نعمت خداوند برای برآورده شدن خواسته های انسان است; پس با اینکه خداوند «الدائم الفیض علی البریاء» است. اما برای دریافت و دریافت فیض باید بستری فراهم شود و نماز نقش بسترسازی برای دریافت فیض دائمی خداوند را دارد.

نکته دوم: برخی از بزرگان در تحلیل اسرار مستجاب حقایق ارزشمندی را ذکر کرده اند که در عبارتی از این جمله آمده است: دعا و ذکر و حضور و عنایت آثار عجیب و غریبی در سرشت انسان دارد. بلکه در خارج از فطرت او، چنان که گویی پیوسته و بی وقفه افکار و توجه خود را به عالم قدس و قدرت معطوف می کند، انوار حق بر او می تابد و کسی که با فرشتگان معاشرت را انتخاب کند، عزم و شجاعت و اراده خواهد داشت. و توجه و ذکر و دعا به اخلاق ملکوتیان و صفات عقول مقدسه کامل می شود و صاحب مقام ولی توسعه می شود که می تواند همه چیز را کنترل کند.

پس استجابت دعا خلاف سیره و سنت خداوند نیست، بلکه یکی از اسباب و دلایل تغییر جهان است.

پرتوی از شرایط دعای مستجاب

برای اجابت دعا و برآورده شدن خواسته های انسان از طریق دعا، در احادیث، شرایط بسیار و گوناگونی ذکر شده است که در اینجا به اختصار اشاره می شود:

۱. از مؤثرترین شرایط استجابت دعا این است که انسان همیشه با خدا دعا کند، اگر بنده ای زیاد دعا کند و گرفتاری برایش پیش آید و بعد از او نماز بخواند به او می گویند: این صدای آشناست و اگر نه. همیشه اهل نماز است و بعد از حادثه نماز می خواند، به او گفته می شود: تا حالا کجا بودی؟

۲. یکی از شروط استجابت دعا، طهارت و طهارت انسان از همه آلودگی های ظاهری و باطنی است، لذا فرمودند: شرط بسیار مهم تأثیر ذکر و دعا و دعا و مانند آن، طهارت انسان است. که نه تنها برای زبان سودمند نیست بلکه موجب قساوت و بیگانگی نمی شود، باشد زیرا ذکر خالی از اندیشه است یعنی دل غایب است و دل بی حضور چراغ بی است. نور، و انسان بدون نور از درک حقایق دور است و مثال ذکر غیبت مانند کوری است که مشعل نوری در دست دارد.

۳. شرط مؤثر دیگری که در بسیاری از روایات ذکر شده صلوات بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار (علیهم السلام) قبل و بعد از نماز است، به گونه ای که نماز در پاکت نماز درج شود. امیرالمومنین علی علیه السلام در این باره در سخنی دلگرم کننده می فرماید: هر گاه از خداوند متعال تقاضایی داشتید ابتدا بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم درود فرستید و پس حاجت خود را بخواه که خداوند از دو مورد ارجمندتر است حاجت خواسته یکی را برآورده و دیگری را باز می دارد.

۴. یکی دیگر از مواردی که در استجابت دعا مؤثر است و در روایات بر آن تأکید شده است، دعای دسته جمعی است. امام صادق (علیه السلام) می فرماید: هرگاه اتفاقی می افتاد که پدرم را ناراحت می کرد، زنان و کودکان را جمع می کرد، سپس نماز می خواند و آنها می گفتند امین. و نیز فرمود: «چهار نفر هرگز گرد هم نیامدند تا چیزی را به درگاه خدا بخوانند، مگر اینکه با اجابت آن دعا از هم جدا شدند».

یکی از بزرگان مانا در این باره گفته است: به طور کلی وحدت مردم نتیجه روحیه قوی الهی است و از فضیلت های نماز جماعت و دایره ذکر و مجموعه نماز این است که هر انسان دارای یک یا چند خصلت است، دارای حسنات و کمالات انسانی است و اگر فرض کنیم اگر انسان کامل باشد تا چه اندازه واسطه برکت خواهد بود، مردم در نماز و ذکر نماز جمع می شوند. معدن انسان کامل یا شر و مثال او را تشکیل می دهد که مجموعه نعمت ها خواهد بود.

برخی از موانع استجابت دعا

گرچه طبق روایات هیچ دست نیازمندی که به سوی خداوند دراز شود خالی برنمی گردد، اما به گفته برخی از بزرگان، حداقل یکی از فواید نماز، بهبود جوهره نفس ناطق و زبان استعدادی است که به انسان داده می شود. سایه دعا و تقرب به خدا.

اما اگر حاجتی وجود دارد و با دعا نمی توان به آن رسید، باید علت عدم استجابت را در اعمال و کردار خود جست، زیرا حوادث و حوادث و یا عدم پذیرش دعای انسان بی ارتباط با انسان نیست. اعمال اگرچه به گفته برخی از بزرگان در مواردی انسان می تواند ارتباط بین عمل و مجازات را درک کند یا ممکن است کمی از مواردی آگاه باشد اما در بسیاری از موارد از درک ارتباط بین عمل و حوادث مانند عدم پاسخ عاجز است. به دعای انسان

اما بین آنها ارتباط خاصی وجود دارد، از این رو در دعای کمیل در این زمینه آمده است: «خدایا بیامرز گناهانی را که موجب تغییر نعمت می‌شود، خداوندا گناهانی را که موجب ترک نماز می‌شود، بیامرز. خدایا از گناهانی که موجب رفع بلاها می شود بیامرز». خدایا از گناهانی که نعمتم را تغییر می دهد ببخش، خدایا گناهانی که من را از اجابت دعا باز می دارد ببخش، خدایا گناهانی که باعث حوادث ناگوار می شود را ببخش.

همچنین در برخی از احادیث آمده است: «الزنوب الیتی ترد دعوا و تظلم حیر عقوق الودین»; گناهانی که موجب ردّ دعا و تشویش می شود، نارضایتی والدین است.

خلاصه ادب اقتضا می کند که آداب و شرایط ظاهری و باطنی دعا را در پیشگاه خداوند متعال رعایت کنیم و اگر دعای ما با رعایت عوامل مؤثر در استجابت دعا، غیر از مصلحت و حکمت الهی مستجاب نشد، حق یافتن علت مهم و ریشه ای از خود بپرسیم چون گناه و معصیت در بیشتر مواقع حجابی ایجاد می کند و مانع استجابت دعا می شود که این گناهان به اشکال مختلف ظاهر می شوند و همیشه آثار منفی و مخرب خود را دارند.

منبع: ایرنا