رسوم متفاوت استقبال از عید فطر در ایران

در آیین استقبال از عید فطر و حتی گرامیداشت آن، برخی رسوم مانند تکریم از بزرگان، دیدار با اهل قبور، پخت شیرینی‌های مخصوص هر محله و … مشترک است، اما با این حال برخی آداب نیز به فراخور شهر یا استان به شکل متفاوت اجرا می‌شود.

در سمنان، مردم در آخرین روز از ماه مبارک رمضان غسل می‌کنند و با لباس تمیز یا نو به استقبال عید فطر می‌روند. آنها هنگام افطارِ آخرین شب از ماه رمضان، بنابر قوت غالب، فطریه خود را دست به دست چرخانده و آن را برای افراد نیازمند کنار می‌گذارند.

پس از اقامه نماز عید فطر، دید و بازدید و زیارت اهل قبور و اماکن مقدس از جمله رسوم سمنانی‌ها است. از طرفی در این روز اهالی محل و اقوام به دیدن خانواده‌هایی می‌روند که به تازگی عزیز از دست داده‌اند. صاحبان عزا نیز از مهمانان با شیر، خرما، نان و میوه پذیرایی می‌کنند. 

آشتی دادن افرادی که کدورتی از یکدیگر به دل دارند، عیادت از بیماران و بردن هدیه برای نوعروسان نیز از دیگر آداب مرسوم سمنان در روز عید فطر است.

همچنین در برخی روستا‌های سمنان به مناسبت عید فطر، مردی که به تازگی پدر شده باشد، کفش‌های خود را وزن کرده و همان مقدار گندم یا برنج به فقرا می‌دهد.

ترکمن‌ها نیز دو روز قبل از پایان ماه رمضان آماده جشن می‌شوند. آنها روز نخست پیشواز از عید را «کِر» می‌نامند که کنایه از خانه‌تکانی دارد. در این روز، زنان خانواده با نظافت خانه به استقبال عید فطر می‌روند. روز دوم استقبال از عید نیز به عنوان روز «قوقن» نام‌گذاری شده است، افراد در این روز نان‌های روغنی «چافاتی» می‌پزند و بین همسایگان توزیع می‌کنند.

بنابر اعتقاد عرب‌های خوزستان، دو روز مانده به عید فطر «ام‌الوسخ» به معنای روز چرکین است و در این روز باید خانه‌های خود را نظافت کنند. همچنین یک روز مانده به عید فطر را «ام‌الحلس» یا روز نظافت شخصی می‌نامند و در این روز به تمیزی ظاهر خود می‌پردازند. در نهایت هنگام اعلام رؤیت هلال ماه نیز مردم عید را در مساجد تکبیرگویان اعلام می‌کنند.

آنها پس از اقامه نماز عید به سر مزار رفتگان خود و سپس به خانه همسایه‌های عزادار می‌روند تا عید را به آنها تبریک بگویند. روز عید فطر درِ خانه‌ها باز است و مردم با گفتن «عیدکم مبارک یا اهل البیت» وارد خانه همسایه‌ها می‌شوند. عشایر خوزستان نیز با «هوسه» و پایکوبی به خانه بزرگ محله و قبیله می‌روند و شعر می‌خوانند. 

مردم در سیستان و بلوچستان به مناسبت عید فطر سه روز جشن می‌گیرند. زنان بلوچ در این عید از لباس محلی با تزئینات «زی‌آستون» در انواع طرح‌ها استفاده می‌کنند. «زی آستون» سوزن‌دوزی بخش جلویی لباس زنان بلوچ از زیر گردن تا نزدیکی‌های زانو و همچنین سر آستین لباس‌های آنها است.

مردم این منطقه، روز عید فطر بعد از نماز صبح با لباس‌های معمولا نو و رنگِ روشن برای اقامه نماز عید فطر آماده می‌شوند. آنها بعد از نماز عید، به دیدار بزرگان می‌روند و معتقدند با قربانی کردن دام یا حتی یک مرغ زنده باید شُکر روزه‌داری را به جا آورند تا از شَر شیطان و هوای نفس در امان بمانند. 

«چیشتی مجیور» آیین ویژه اهالی کردستان در روز عید فطر است. بر اساس این آیین، مردم در روز عید فطر هر کدام غذا‌هایی را به مسجد محل آورده و پس از کنار هم گذاشتن غذاها، تمامی آنها را با هم مخلوط کرده و هر فردی برای تبرک مقداری از غذا‌های موجود را به خانه می‌برد.

در بندر بوشهر و دیگر بنادر خلیج‌فارس، به فطریه «سر روزه» می‌‏گویند. سر روزه جو، گندم، خرما، آرد و یا پول است که از قبل آماده می‌کنند تا روز عید فطر به فرد مستحقی بدهند.

در این نقاط هم رسم است که در روز عید فطر به دیدن خانواده‌هایی بروند که در طول سال گذشته عزیزی را از دست داده‏‌اند؛ این خانواده‌ها «عید تهلو» (تلخ) دارند و پس از نماز عید، کلیه افراد محل به خانه بازماندگان متوفی می‏‌روند. در بندر گناوه نیز مراسم فاتحه خوانی در مساجد برگزار می‏‌شود.

در مهاباد استان آذربایجان غربی برای قبول شدن طاعات و روزه‌های ماه رمضان، پرداخت فطریه باید تا قبل از عید فطر انجام شود که نیازمندان در روز عید بتوانند غذای مورد نیاز عید را تهیه کنند.

در مناطق کردنشین جنوب استان آذربایجان غربی، بعد از یک ماه روزه داری به شکرانه غلبه بر نفس، روز اول ماه شوال جشنی برای بدرقه ماه رمضان با عنوان «جیژنی ره‌مه‌زان» برگزار می‌شود. 

در این منطقه صبحانه روز عید با سایر روز‌ها متفاوت و از غذا‌های گرم است. بر اساس این رسم بعد از نماز عیدفطر، مردان با غذای عید به مسجد می‌روند و کنار هم صبحانه می‌خورند. آنها همچنین برای خادم مسجد نیز کاسه‌ای غذا به نام «مجیور» می‌بردند و آن را در ظرف بزرگ‌تری می‌ریختند؛ این غذا به نام «چیشتی مجیور» معروف بوده است که شامل انواع مختلفی از غذا‌هایی می‌شده که حتی به یک دیگر ارتباطی هم نداشتند. البته امروزه غذای عید در خانه و همراه خانواده صرف می‌شود.

روز عید فطر معمولا افراد در خانه مادربزرگ یا پدربزرگ جمع می‌شوند. بعد از خوردن صبحانه، بزرگ‌تر‌های محل برای طلب حلالیت از همسایه‌ها به دیدن آنها می‌روند، به این صورت که به در هرخانه‌ای که می‌رسند بعد از حلالیت، بزرگِ آن خانه نیز با آنها همراه می‌شود و این حلالیت طلبی از همسایه‌ها، تا آخرین خانه محله یا روستا ادامه پیدا می‌کند.

در این منطقه از دومین روز ماه شوال (روز بعد از عید فطر) بعضی از افراد ۶ روز را که به نام «شه شه کان» معروف است، جهت بدرقه ماه رمضان، روزه می‌گیرند. به اعتقاد آنها هرکس در این ۶ روز روزه بگیرد، مانند کسی است که همه سال را روزه‌دار بوده است.

در اردبیل نیز صبح روز عید، خانواده‌ها پس از خواندن نماز و دیدار با بزرگان فامیل؛ نان «فتیر» و نوعی غذای محلی به نام «نزیه» که متشکل از آرد، شکر، شیر، زردچوبه، کره و حلواست را آماده می‌کنند. همچنین روز عید فطر، خانواده داماد برای نوعروسان خود هدایا و شیرینی می‌برند.

منبع: ایسنا