آیا زن باید برای کار خانه حقوق بگیرد؟

زن غیر از اطاعت از همسر، آراستگی ظاهری، حسن معاشرت با او، اقامت در منزل همسر، کسب اجازه از او برای انجام هر امری و انجام وظایف زناشویی نسبت به همسرش وظیفه دیگری در خانه ندارد و برای باقی کار‌ها در منزل می‌تواند اجرت المثل دریافت کند. در اسلام کار خانه وظیفه زن نیست همچنین در سیره ائمه (ع) است که آنها برای زنانشان کنیز می‌گرفتند و یا خودشان در کار‌ها به همسرانشان کمک می‌کردند. 

در روایت آمده است روزی رسول خدا (ص) به خانه حضرت علی (ع) وارد شد، مشاهده کرد دختر و دامادش با محبت در کنار هم نشسته و با همکاری یکدیگر به آرد کردن «جو» مشغولند. پیامبر خطاب به آنان فرمود: «کدام یک از شما خسته‏‌تر هستید، تا من به جای او نشسته، کارش را انجام دهم؟» حضرت علی پاسخ داد: «ای رسول خدا! دخترت فاطمه، خسته ‏تر است.» پس آن حضرت کنار دامادش نشست و با هم به دستاس کردن مشغول شدند. (بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۵۰ و ۵۱) 

همچنین امام صادق علیه‏ السلام درباره کمک کردن امیرالمومنین (ع) به حضرت زهرا (س) می‏ فرماید: «امام علی برای منزل هیزم جمع کرده و خانه را تمیز می‌کرد و حضرت فاطمه آرد را آسیاب کرده و آن را خمیر می‌کرد و نان می‌پخت.» (کافی، ج ۵، ص ۸۶) و در روایات است حضرت زهرا (س) خادمی به نام فضه داشتند که در کار‌های خانه و فرزندداری به ایشان کمک می‌کردند.

روایات این چنینی نشان دهنده این است که کار منزل برعهده زن نیست و هیچگاه زوج نمی‌تواند زن را ملزم به انجام آن کند و اگر کار‌های منزل مثل نظافت، آشپزی، نگه‌داری از فرزندان، شیردهی به نوزاد و… را انجام داد می‌تواند در ازای آن مزد بگیرد. در قانون مدنی ایران مصوب ۱۳۱۴ هم «زنان می‌توانند برای انجام کار خانه از همسر خود حقوق دریافت کرده و این کار‌ها مستحق دریافت حقوق ماهیانه است.»

اجرت المثل جز حقوق مالی زن است

یکی از حقوق مالی که به واسطه جاری شدن عقد بر مرد واجب می‌شود اجرت المثل زن است. یعنی کار‌هایی که زن شرعاً وظیفه‌ای برای انجام آن ندارد؛ مثل نظافت منزل، شیردادن به فرزند، آشپزی و… را انجام دهد باید اجرت المثل آنها محاسبه شود و به زن پرداخت شود و در واقع این به معنی دستمزد و مزدکار است، اما تفاوتی که با مهریه و نفقه دارد این است که زن باید این حق را از مرد مطالبه کند تا به او پرداخت شود. 

در ماده ۳۳۷ قانون مدنی ایران درباره اجرت المثل آمده است: «هرگاه کسی بر حسب اذن صریح یا ضمنی، از مال غیر استیفای منفعت کند، صاحب مال مستحق اجرت‌المثل خواهد بود مگر این که معلوم شود که اذن در انتفاع، مجانی بوده‌است.» به موجب این قانون زن برای کار‌هایی که وظیفه‌اش نبوده همچنین به قصد تبرع (انجام کار به صورت مجانی) آنها را انجام نداده است، می‌تواند اجرت المثل آنها را از همسرش درخواست کند.

زمان پرداخت اجرت المثل

بنا به این گزارش در صورتی که زن به دستور مرد کار‌هایی را که شرعاً وظیفه او نبوده را انجام داده است و زن به قصد تبرع (انجام کار به صورت مجانی) نداشته است در تمام طول زندگی مشترک می‌تواند درخواست دستمزد کار‌های خانه را داشته باشد و تقاضای آن فقط در هنگام طلاق نیست. 
درباره این موضوع در نشست «واکاوی فقهی اجرت المثل زوجه جهت کار در منزل» حجت‌الاسلام و المسلمین سید طاهر غفاری استاد حوزه علمیه درباره اشکال قانون فعلی در باب اجرت‌المثل گفت: منوط کردن اجرت‌المثل به طلاق، هیچ وجه شرعی ندارد و دینی بر گردن زوج است، ولو اینکه زن و شوهر با هم اختلافی هم ندارند، زن می‌تواند آن را مطالبه کند.

نفقه و اجرت المثل با هم تفاوت دارد

گاهی برخی از افراد اجرت المثل را با نفقه اشتباه می‌گیرند. اما تفاوت اصلی نفقه و اجرت المثل در این است که طبق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی شوهر در صورت تمکین زن همواره مکلف به پرداخت نفقه است، اما در اجرت المثل باید حتما کاری توسط زن انجام شود و آن کار به دستور شوهر و بدون قصد تبرع انجام شده باشد. 

تفاوت دیگر آن این است که نفقه برای خود زن و نیاز‌های متعارف او مثل پوشاک، غذا، اثاث منزل، هزینه‌های درمانی، بهداشتی و… است، اما اجرت المثل در قبال کار منزل است.

منبع: فارس