کیست پارااواریان چیست و چگونه درمان می‌شود؟
کیست پارااواریان کیسه‌ای پر از مایع است که در نزدیکی تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ ایجاد می‌شود. معمولاً وجود این کیست در سونوگرافی مشخص می‌شود. این کیست‌ها اغلب بدون خطر هستند و فقط در صورتی نیاز به درمان دارند که بزرگ، دچار پیچ‌خوردگی یا پاره شوند.
کیست پارااواریان چیست؟
کیست پارااواریان نوعی کیسه پر از مایع یا ماده نیمه‌جامد است که در مجاورت تخمدان‌ها شکل می‌گیرد. برخلاف کیست‌های تخمدانی، این کیست‌ها روی خود تخمدان یا داخل آن به وجود نمی‌آیند، بلکه در اطراف آن قرار دارند.
نام این کیست نشان می‌دهد که در کجا قرار دارد و از چه چیزی تشکیل شده است: واژه «پارا» به معنی «نزدیک یا کنار» است. واژه «اواریان» مربوط به تخمدان‌ها است. «کیست» به کیسه‌ای پر از مایع گفته می‌شود که گاهی ترکیبی از مایع و اجزای جامد دارد. وقتی این کیست‌ها در نزدیکی لوله‌های فالوپ باشند، به آن‌ها «کیست پاراتوبال» می‌گویند.
نوع خاصی از این کیست‌ها با نام «کیست هیداتید مورگانی» روی فیمبریاهای لوله فالوپ تشکیل می‌شود. فیمبریاها زوائد انگشت‌مانندی در انتهای لوله‌های فالوپ هستند که هنگام تخمک‌گذاری، تخمک را از تخمدان گرفته و وارد لوله فالوپ می‌کنند. این کیست‌ها معمولاً بی‌خطر هستند و اغلب علامتی ایجاد نمی‌کنند.
شیوع کیست پارااواریان
این کیست‌ها حدود ۵ تا ۲۰ درصد از توده‌های اطراف رحم را شامل می‌شوند. تشخیص میزان دقیق شیوع آن‌ها دشوار است، زیرا اغلب علامتی ندارند. بسیاری از افراد چون دلیلی برای مراجعه به پزشک پیدا نمی‌کنند، هرگز متوجه وجود آن نمی‌شوند. کیست پارااواریان در هر سنی ممکن است به وجود بیاید، اما بیشتر در سنین باروری، یعنی بین ۲۰ تا ۴۰ سال تشخیص داده می‌شود.
علائم و دلایل
علائم کیست پارااواریان
این کیست‌ها معمولاً علامتی ندارند. در صورت بروز علامت، معمولاً به دلیل بزرگ شدن و ایجاد فشار در شکم است. این فشار ممکن است به شکل درد خفیف یا درد تیز احساس شود.
آیا کیست پارااواریان باعث ایجاد درد می‌شود؟
اگر کیست بیش از حد بزرگ شوند و به اندام‌های شکمی فشار بیاورند، می‌توانند درد ایجاد کنند. گاهی به جای درد، فرد فقط احساس سنگینی یا فشار ناخوشایند دارد. این حالت معمولاً در کیست‌های خیلی بزرگ دیده می‌شود.
علت ایجاد کیست پارااواریان
این کیست‌ها زمانی به وجود می‌آیند که بخش‌هایی از رباط پهن به شکل کیسه رشد کرده و مایع در آن جمع شود. رباط پهن لایه‌ای بافتی و محافظ است که اندام‌های تولیدمثل از جمله تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ را دربر می‌گیرد. بیشتر کیست‌های پارااواریان در لایه میانی رباط پهن تشکیل می‌شوند. علت اصلی آن معمولاً باقی‌مانده بخش‌هایی از مجاری مولرین است که پیش از تولد در بدن جنین وجود داشته‌اند. این مجاری در نهایت به بخش‌هایی از دستگاه تناسلی مانند لوله‌های فالوپ، رحم، دهانه رحم و قسمت بالایی واژن تبدیل می‌شوند. گاهی بخشی از این مجاری به شکل کیست در رباط پهن باقی می‌ماند.
عوارض احتمالی
این کیست‌ها معمولاً بی‌خطر هستند و تنها در صورت بروز عارضه نیاز به درمان دارند. از جمله عوارض احتمالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بزرگ شدن کیست: اغلب کیست‌های پارااواریان بین ۱ تا ۸ سانتی‌متر قطر دارند. وقتی کوچک باشند معمولاً علامتی ایجاد نمی‌کنند، اما در موارد نادر ممکن است تا ۲۰ سانتی‌متر هم رشد کنند. کیست بزرگ می‌تواند به اندام‌های شکمی فشار آورده و علائمی مانند درد لگنی، یبوست یا تکرر ادرار ایجاد کند. همچنین، بزرگ شدن بیش از حد می‌تواند خطر پیچ‌خوردگی یا پارگی و خونریزی را افزایش دهد.
- پیچ‌خوردگی (تورشن): کیست‌های بزرگ در معرض پیچ‌خوردگی قرار دارند. این عارضه می‌تواند باعث درد شکمی، کمردرد، تب و استفراغ شود. گاهی پیچ‌خوردگی حتی لوله‌های فالوپ را نیز درگیر می‌کند و باعث قطع جریان خون و اکسیژن می‌شود. این امر می‌تواند به آسیب دائمی بافت‌ها منجر شود، بنابراین در صورت بروز این حالت، درمان فوری ضروری است.
- پارگی کیست: گاهی کیست پاره شده و خونریزی داخلی ایجاد می‌کند.
- سرطان: اگرچه بسیار نادر است، اما برخی از این کیست‌ها ممکن است سرطانی شوند. با این حال، در بیشتر موارد کیست‌هایی که بخش جامد دارند، خوش‌خیم هستند.
تشخیص و روش‌های آزمایش
بسیاری افراد به طور اتفاقی و در معاینه لگنی یا سونوگرافی متوجه وجود این کیست‌ها می‌شوند. سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی تصاویر دقیقی از شکم و اندام‌های تولیدمثل از جمله توده‌هایی مانند کیست ایجاد می‌کند. ام‌آر‌آی نیز می‌تواند وجود این کیست‌ها را نشان دهد.
اگر علائمی مانند درد لگنی ناشی از کیست بزرگ وجود داشته باشد، پزشک ممکن است سونوگرافی ترانس‌واژینال انجام دهد. در این روش، دستگاهی میله‌ای‌شکل به نام ترانسدیوسر داخل واژن قرار داده می‌شود تا اندام‌های داخلی و رشدهایی مانند کیست بررسی شوند.
گاهی پزشک تصمیم می‌گیرد که کیست را خارج کرده و محتوای آن را بررسی کند تا مشخص شود صرفاً پر از مایع است یا بخش‌های جامد مانند تومور دارد. البته معمولاً چنین اقدامی لازم نیست.
مدیریت و درمان
بیشتر این کیست‌ها نیاز به درمان ندارند و خطری ایجاد نمی‌کنند. در موارد نادر که کیست احتمال بروز عارضه داشته باشد یا شک به سرطانی بودن آن وجود داشته باشد، پزشک آن را خارج می‌کند. روش‌های مدیریت و درمان شامل موارد زیر است:
- عدم نیاز به پیگیری: زمانی که کیست بی‌خطر باشد و علامتی ایجاد نکند، نیازی به درمان یا پیگیری خاص نیست. این شایع‌ترین روش برخورد با کیست‌های پارااواریان است.
- پایش یا نظارت: اگرچه کیست بی‌خطر به نظر می‌رسد، اما ممکن است در آینده بزرگ شود یا تغییر کند. در این صورت، پزشک برای بررسی بیشتر سونوگرافی یا آزمایش خون تجویز می‌کند.
- جراحی: اگر کیست علامت ایجاد کند یا خطرساز باشد، عمل جراحی برای خارج کردن آن انجام می‌شود.
روش‌های جراحی
رایج‌ترین روش جراحی برای برداشتن کیست پارااواریان «کیستکتومی لاپاراسکوپی» است. در این روش، پزشک از طریق برش‌های کوچک در شکم کیست را بیرون می‌آورد.
منبع: clevelandclinic
منبع: روزیاتو