سیب نهاوند در چرخه خام‌فروشی گیر کرده؛ زیرساخت فرسوده، سود باغدار را بلعید
با وجود آن‌که نهاوند به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی تولید سیب ایران شناخته می‌شود، سهم واقعی باغداران از سود این محصول ناچیز است. سرمازدگی ۳۵ درصدی، کمبود آب، فرسودگی باغ‌ها و نبود صنایع فرآوری و سردخانه‌های مدرن زنجیره ارزش سیب نهاوند را از هم گسسته است. بخش بزرگی از محصول، به‌دلیل فقدان بسته‌بندی و برند مشخص، همچنان به‌صورت خام فروخته می‌شود؛ مسیری که نه‌تنها سود را از جیب تولیدکننده دور کرده، بلکه برند بالقوه سیب نهاوند را نیز در بازار رقابتی بی‌هویت گذاشته است. کارشناسان تأکید می‌کنند تنها با نوسازی نظام آبیاری، ایجاد صنایع تبدیلی و برنامه ملی برای برندسازی می‌توان از خام‌فروشی نجات یافت و سیب نهاوند را دوباره در مدار اقتصاد باغی ایران نشاند.
به گزارش دنیای برند، با وجود اینکه نهاوند در استان همدان به دلیل داشتن آب و هوای معتدل و خاک حاصلخیز، یکی از قطب‌های مهم تولید سیب در ایران محسوب می‌شود و دارای ظرفیت‌های بکر در تولید این میوه است، اما باغداران این منطقه با چالش‌های متعدد و مهمی روبرو هستند که می‌تواند بر کمیت و کیفیت تولید آنها تأثیر بگذارد.
با وجود تولید بالای این محصول مهم باغی در شهرستان نهاوند، چالش‌های حل‌نشده‌ای در فرآوری و اشتغال این محصول وجود دارد و نبود زیرساخت‌های لازم برای نگهداری و صنایع تبدیلی، موجب شده بخش عمده‌ای از این محصول به صورت خام به فروش برسد.
فهرست مطالب
بر اساس آمار، سالانه حجم قابل توجهی از محصول سیب در پنج هزار هکتار از اراضی باغی شهرستان نهاوند برداشت می‌شود که حجم بالای تولید نیازمند توسعه زیرساخت‌های لازم برای ایجاد صنایع تبدیلی و گام نهادن در بازار رقابتی جهانی است، این در حالیست که به دلیل نبود زیرساخت‌ها، سیب نهاوند یا به صورت خام به فروش می‌رسد، یا در مواردی به دلیل عدم امکان برداشت به موقع، بر روی درختان می‌ماند و از بین می‌رود و به گفته افراد محلی تبدیل به سیب «پادرختی» می‌شود که مورد استفاده‌ای هم ندارد.
کمبود آب و خشکسالی‌های متوالی اصلی‌ترین و جدی‌ترین چالش پیش روی باغداران نهاوند است و کاهش بارش‌های برف و باران و پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، تأمین آب مورد نیاز باغ ها را با مشکل مواجه کرده است، چالشی که باید تدبیر و راهکار اجرایی برای آن اندیشیده شود.
ظرفیت‌های تولید در سایه ضعف زیرساخت‌ها
به گفته یک کارشناس جهاد کشاورزی قدیمی بودن سیستم‌های آبیاری مشکل باغداران را دوچندان کرده است و بسیاری از باغ ها هنوز از روش‌های آبیاری سنتی (غرقابی) استفاده می‌کنند که در آن هدررفت آب بسیار بالا است و تغییر به سمت سیستم‌های نوین آبیاری (تحت فشار) مانند قطره‌ای نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه قابل توجهی است که برای همه باغداران میسر نیست.
«ارسلان قدیمی» پایین بودن راندمان آبیاری را از دیگر مشکلات باغداران برشمرد و افزود: در سیستم‌های نوین نیز گاهی به دلیل طراحی نادرست یا نگهداری ضعیف، راندمان آبیاری کاهش می‌یابد.
وی از چالش‌های اقتصادی و مالی باغداران به ناپایداری قیمت و بازار، بالا بودن هزینه‌های تولید، مشکلات در دریافت تسهیلات و اعتبارات و رقابت با محصولات وارداتی اشاره و بیان کرد: باغداران اغلب با نوسانات شدید قیمت سیب در بازار مواجه هستند و گاهی هزینه‌های تولید از قیمت فروش محصول بیشتر می‌شود که این امر انگیزه باغداران را کاهش می‌دهد.
این کارشناس باغداری ادامه داد: هزینه‌های نیروی کار، سموم، کود، تجهیزات و به ویژه برق برای پمپاژ آب به طور مداوم در حال افزایش است و دسترسی کم به وام‌های کم‌بهره برای نوسازی باغ ها یا خرید نهاده‌ها، باغداران خرده‌پا را تحت فشار قرار داده و در برخی سال‌ها، واردات بی‌رویه سیب از کشورهای همسایه، بازار داخلی را با مشکل مواجه می‌کند.
نبود بسته‌بندی مناسب؛ مانع رسیدن سیب به بازارهای رقابتی
قدیمی همچنین چالش‌های فنی و باغداری همچون پیری و فرسودگی باغ ها، پایین بودن کیفیت برخی ارقام، مدیریت نامناسب تغذیه و آفات و خسارت ناشی از سرمازدگی بهاره را از مهمترین موانع پیش‌روی سیب‌کاران نهاوندی عنوان کرد و گفت: بسیاری از درختان سیب در نهاوند مسن هستند و عملکرد مطلوب خود را از دست داده‌اند و از سوی دیگر نوسازی این باغ ها نیازمند زمان و هزینه زیاد است.
وی ادامه داد: اگرچه ارقام باکیفیتی مانند «گلاب» در نهاوند کشت می‌شود، اما در برخی موارد ارقامی کشت می‌شوند که از نظر بازارپسندی و ماندگاری ضعف دارند و در عین حال استفاده نادرست از کودها و سموم می‌تواند هم به خاک آسیب بزند و هم باقیمانده سموم در محصول را افزایش دهد که برای صادرات مشکل‌ساز است.
کارشناس باغداری: نبود سردخانه‌های کافی و مدرن در منطقه باعث می‌شود باغداران نتوانند محصول خود را برای مدت طولانی نگهداری کنند و مجبور به فروش در زمان برداشت و با قیمت پایین‌تر شوند.
این کارشناس کشاورزی تاکید کرد: نهاوند گاهی با سرمای دیررس بهاره مواجه می‌شود که می‌تواند به شکوفه‌ها و میوه‌های جوان آسیب جدی بزند.
چالش‌های زیرساختی و بازاریابی نیز از دیگر مشکلاتی است که باغداران نهاوندی را آزار می‌دهد و قدیمی در این باره اظهار کرد: کمبود و ناکافی بودن سردخانه‌ها، ضعف در بسته‌بندی و بازاریابی و مشکلات در زمینه صادرات از جمله موانع زیرساختی است که باید برای نجات طلای سرخ نهاوند تدبیر جدی صورت گیرد.
برای اطلاع از جدیدترین تحولات برندها، همراه ما باشید
تلگرام | اینستاگرام | لینکدین
وی تاکید کرد: نبود سردخانه‌های کافی و مدرن در منطقه باعث می‌شود باغداران نتوانند محصول خود را برای مدت طولانی نگهداری کنند و مجبور به فروش در زمان برداشت و با قیمت پایین‌تر شوند، از طرف دیگر محصول سیب نهاوند اغلب بدون بسته‌بندی مناسب و با هویت برند مشخص به بازار عرضه می‌شود و این امر قدرت رقابت با محصولات بسته‌بندی شده را کاهش می‌دهد.
به گفته این کارشناس باغداری؛ پیچیدگی‌های اداری، نوسانات نرخ ارز و عدم ثبات در روابط تجاری، صادرات سیب نهاوند را با دشواری مواجه کرده است.
از سویی چالش‌های محیط زیستی همچون تغییرات اقلیمی و کاهش حاصلخیزی خاک روند تولید این محصول باغی را با مشکل مواجه کرده است، تغییر الگوی بارش‌ها و دما، چرخه رشد درختان را تحت تأثیر قرار داده و خطر بروز آفات و بیماری‌های جدید را افزایش می‌دهد، همچنین کشت مداوم و استفاده نامتعادل از کودهای شیمیایی می‌تواند در درازمدت به حاصلخیزی خاک آسیب بزند.
حجم زیادی از محصول روی دست باغدار مانده است
این در حالیست که سرمایه‌گذاران با وجود اختصاص تسهیلات حمایتی تمایل چندانی برای راه‌اندازی صنایع فرآوری و بسته‌بندی ندارند و به گفته کارشناسان، عدم تضمین بازار فروش محصولات فرآوری شده مهمترین دلیل این بی‌رغبتی است و سرمایه‌گذاران پیش از ورود به این عرصه، به اطمینان از پایداری بازار، دسترسی به شبکه توزیع و امکان صادرات نیاز دارند.
یک باغدار: ما سیب را با همه مشکلات تولید می‌کنیم و به دلیل تصمیمات مقطعی، نه ما تکلیف خود را می‌دانیم و نه صادر کننده و این مسأله بزرگترین آفت تولید و صادرات سیب است.
همچنین عواملی همچون ضعف در برندینگ، بسته‌بندی غیرحرفه‌ای و نوسانات سیاست‌های تجاری از دیگر موانع سرمایه‌گذاری در این منطقه برشمرده شده و این ضعف ساختاری، پیامدهای گسترده‌ای در پی داشته است؛ کاهش انگیزه باغداران در نتیجه سودده نبودن فعالیت‌های باغداری به دلیل خام‌فروشی و عدم ایجاد ارزش افزوده، به تغییر کاربری زمین‌های باغی یا ترک این حرفه منجر شده است و در صورت تداوم این روند، مهاجرت روستاییان به شهرها و خالی شدن روستاها از نیروی کار جوان و مولد در درازمدت دور از انتظار نخواهد بود.
یکی از باغداران نهاوندی در این باره گفت: ما سیب را با همه مشکلات تولید می‌کنیم و به دلیل تصمیمات مقطعی، نه ما تکلیف خود را می‌دانیم و نه صادر کننده و این مسأله بزرگترین آفت تولید و صادرات سیب است.
حاج عباس افزود: بازار داخلی با کاهش تقاضا روبه‌رو شد و حجم زیادی از محصول تولیدی روی دست تولیدکنندگان مانده است و قیمت تمام شده سیب پای درخت پایین است که با احتساب هزینه حمل‌ونقل و بسته‌بندی و سردخانه، هزینه‌ها برای ما گران تمام می‌شود.
به گفته او؛ باغداران با توجه به بالا رفتن قیمت نهاده‌های تولید، ترجیح می‌دهند سیب را برای تازه خوری بفروشند تا در انبار ذخیره کنند، چراکه خانواده‌های بسیاری از تولید این محصول امرار معاش می‌کنند.
سرمازدگی تولید سیب نهاوند را ۳۵ درصد کاهش داد
رییس جهاد کشاورزی نهاوند نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: سالانه ۱۲۰ هزار تُن سیب در نهاوند تولید می‌شود که از این نظر یکی از قطب‌های تولید سیب در کشور به شمار می‌رود.
«توکل آبشناس» افزود: سطح زیر کشت باغ‌های سیب در نهاوند به رقم قابل توجه پنج هزار هکتار می‌رسد که شامل انواع سیب گلاب زودرس تابستانه و سیب قرمز و سیب سبز پاییزه است و بر اساس متوسط عملکرد سال‌های گذشته، تولید سیب در نهاوند از ۱۲۰ هزار تُن به ۸۰ هزار تُن کاهش یافته است.
آبشناس: امسال به‌دلیل سرمازدگی ۳۵ درصد کاهش عملکرد در تولید محصول سیب داشتیم و سرمازدگی میزان برداشت سیب در نهاوند را به ۸۰ هزار تُن کاهش داد.
وی با تاکید بر اینکه امسال به‌دلیل سرمازدگی ۳۵ درصد کاهش عملکرد در تولید محصول سیب داشتیم، ادامه داد: سرمازدگی میزان برداشت سیب در نهاوند را به ۸۰ هزار تُن کاهش داد.
رییس جهاد کشاورزی نهاوند بیان کرد: یکی از مهمترین مشکلات بخش تولید سیب نهاوند، نبود صنایع فرآوری از جمله کارخانه‌های آبمیوه‌گیری، کمپوت‌سازی و کنسانتره است و به همین دلیل بخش عمده‌ای از محصول سیب نهاوند به استان‌های تهران و آذربایجان ارسال می‌شود.
آبشناس با تاکید بر اینکه نهاوند آماده جذب سرمایه‌گذار در زمینه ایجاد کارخانه‌های فرآوری و سردخانه است، گفت: با توجه به توسعه زیرساخت‌های آبی در این حوزه‌ها تا سطح پیشرفت ۷۰ درصدی، دولت نیز آمادگی دارد برای سرمایه‌گذاری‌های جدید تسهیلات لازم را ارائه دهد.
وی یادآور شد: در حال حاضر چهار واحد سردخانه فعال در نهاوند وجود دارد که طی سال جاری حدود ۱۹ هزار تُن انواع سیب در آنها ذخیره شده و این تولید برای تنظیم بازار شب یلدا و ایام نوروز به بازار عرضه خواهد شد.
رهاورد:
برای مقابله با چالش‌های تولید سیب، اقدامات هماهنگ از سوی باغداران، تشکل‌های مردم نهاد و دولت ضروری است، توسعه و ترویج سیستم‌های آبیاری نوین با حمایت مالی دولت، اجرای طرح‌های نوسازی و احیای باغ‌های قدیمی، ایجاد و توسعه زنجیره سرد از جمله احداث سردخانه‌های صنعتی، حمایت از تشکیل تعاونی‌های قدرتمند باغداری برای تقویت قدرت چانه‌زنی باغداران در خرید نهاده و فروش محصول، برندسازی و بازاریابی هوشمند برای شناساندن سیب مرغوب نهاوند در بازارهای داخلی و خارجی و ارائه آموزش‌های ترویجی به باغداران در زمینه مدیریت بهینه باغ، آبیاری، تغذیه و مبارزه با آفات از جمله راهکارهای مهم برای نجات این محصول است.
راهکار غلبه بر این چالش‌ها نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و سرمایه‌گذاری هدفمند است تا بتوان جایگاه نهاوند را به عنوان یکی از قطب‌های اصلی تولید سیب ایران نه تنها حفظ، بلکه تقویت کرد.
به نظر می‌رسد حلقه مفقوده توسعه صنعت سیب در نهاوند، تنها با اعطای تسهیلات تکمیلی بسته نمی‌شود، تدوین راهبرد جامع بازاریابی و صادرات، ایجاد برند معتبر ملی و اتصال باغداران به زنجیره‌های توزیع مدرن، اقدامات ضروری است که باید در کنار حمایت‌های مالی برای سرمایه‌گذاران صورت پذیرد تا چرخه معیوب کنونی شکسته شده و ارزش واقعی این محصول به چرخه اقتصادی منطقه بازگردد.
منبع: ایرنا