واکاوی دلایل کاهش اختلافات آبی میان ترکیه و عراق

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، آوریل ۲۰۲۴ برابر با اردیبهشت ماه امسال، عراق و ترکیه توافقنامه آبی ۱۰ ساله با قابلیت تمدید را به امضا رساندند. در سالهای گذشته اختلافات آبی عراق و ترکیه که به دو رود دجله و فرات مربوط می‌شود، روابط بغداد و آنکارا را تحت تاثیر خود قرار داده است. دولت عراق نسبت به سدسازی‌های ترکیه در شمال و ایران در جنوب اعتراض کرده بود و اظهار می‌داشت که چنین اقداماتی نقض قواعد و قوانین بین‌المللی است.

هر زمان که دولت عراق نسبت به سدسازی‌های ترکیه اعتراض می‌کرد، دولت ترکیه پیامی را به عراق ارسال می‌کرد که دو رود دجله و فرات حقابه بین‌المللی ندارند و به عنوان رودهای داخلی ترکیه به شمار می‌روند. به همین منظور، ترکیه به سدسازی طبق پروژه آناتولی که از دهه ۱۹۶۰ آغاز شد، ادامه داد.

در سال ۲۰۰۹ توافقی سه جانبه میان دولت‌های ترکیه، عراق و سوریه برای افزایش حجم انتقال آب به دو کشور سوریه و عراق به امضا رسید، اما این توافق چند ماه بیشتر دوام نیاورد. برهمین اساس بود که «سد ایلیسو» که یکی از بزرگترین سدهای پروژه آناتولی است، سال ۲۰۲۰ میلادی فعالیت خود را به طور کامل با تولید ۱۲۰۰ مگاوات برق از سر گرفت.

توافق ۱۰ ساله آبی عراق و ترکیه

در توافق ۱۰ ساله عراق و ترکیه به میزان حجم آب دریافتی عراق از دو رود دجله و فرات اشاره نشده (یا آنکه این مسئله حداقل رسانه‌ای نشده است) و تنها به عبارت “رعایت عدالت در دریافت حقابه” اکتفا شده است.

این توافق در ادامه به مسائل کارشناسی پرداخته که در مدت اجرای توافقنامه، متخصصان و کارشناسان حوزه آب و محیط زیست به تبادل نظر با یکدیگر پرداخته و برای بهبود وضعیت آب عراق تلاش می کنند.

مذاکرات بغداد و آنکارا بارها به امضای توافقنامه‌هایی منتهی شده، اما مردم عراق هیچ‌گاه شاهد عملی شدن وعده‌های ترکیه برای انتقال آب مطابق بندهای توافق نبودند.

تنها تفاوتی که این توافقنامه با دفعات پیشین دارد، دراز مدت بودن آن است. در توافق مذکور، دو طرف، مدت اعتبار را ۱۰ ساله و قابل تمدید اعلام کرده‌اند.

سایت المانیتور در خصوص توافقنامه ۱۰ ساله آبی عراق و ترکیه مصاحبه‌ای را با مقامات ترکیه‌ای بدون ذکر نام انجام داده که حضور سه فرد در دولت عراق را برای به سرانجام رسیدن این توافق تاثیرگذار می‌داند.

این سایت مدعی است سردمداران دولت عراق با توجه به تخصص و دانش شان در حوزه آب و کشاورزی، توانسته اند تا تاثیری مثبت را بر گفتگوهای بغداد و آنکارا در این موضوع داشته باشند.

این سایت یکی از عوامل تاثیرگذار بر این روند را عبداللطیف رشید، رئیس جمهور عراق می‌داند و در ادامه می‌افزاید: رشید سال‌ها وزیر منابع آبی بوده و به عنوان متخصص این حوزه در سازمان ملل مشغول به کار بوده است. رشید همچنین در سال‌های گذشته در پروژه های توسعه زیرساخت های آب و کشاورزی عربستان سعودی نیز فعالیت می‌کرد.

المانیتور، فرد موثر دیگر را محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق، متخصص و فردی صاحب دانش در حوزه کشاورزی معرفی می‌کند. سودانی، فارغ‌التحصیل رشته مهندسی کشاورزی از دانشگاه بغداد است.

المانیتور به «عون ذیاب»، وزیر منابع آبی هم اشاره کرده، می افزاید: «عون ذیاب» با تجربه که ۷۸ سال سن دارد، تمام فعالیت حرفه‌ای خود را در زمینه آب و کشاورزی گذرانده است.

این سایت به نقل از مقامات ترکیه، مشارکت برجسته و چشمگیر این سه نفر را در مذاکرات آبی دو جانبه میان بغداد و آنکارا، عاملی مثبت در مسیر به نتیجه رسیدن این پرونده قلمداد می‌کند.

هفته گذشته، دومین نشست کمیته آبی عراق و ترکیه درخصوص رودخانه‌های دجله و فرات برگزار شد. منابع خبری، پیشروی روند این مذاکرات را کند تلقی کردند اما وجود عبداللطیف رشید، محمد شیاع السودانی و عون ذیاب را در این روند تاثیرگذار می‌دانند.  

پایان