جنگ فراگیر با حزب الله؛ کابوس اقتصاد سرزمین های اشغالی
افزایش کسری بودجه و رشد منفی اقتصادی، کاهش درآمدهای ناشی از توریسم و افزایش هزینه‌های آغاز سال تحصیلی در فلسطین اشغالی چهار محوری هستند که انتظار می رود در صورت وقوع جنگ فراگیر میان ارتش اسرائیل و حزب الله لبنان، اقتصاد این رژیم را از پا درآورد.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بیش از ۱۱ ماه از شروع جنگ در نوار غزه می‌گذرد و با توجه به وضعیت نبرد در صحنه میدانی این باریکه، دورنمایی برای پایان آن در آینده نزدیک نیز وجود ندارد. این جنگ فشار قابل توجهی بر اقتصاد اسرائیل وارد کرده اما تشدید تنش‌ها پس از ترورهایی که در بیروت و تهران رخ داد، نگرانی‌های اقتصادی را در اراضی اشغالی افزایش داد که دلیل آن احتمال وقوع جنگ در سطحی منطقه‌ای است.
در این رابطه مشاور مالی رئیس ستاد کل ارتش و رئیس اداره بودجه وزارت جنگ رژیم صهیونیستی در برآوردی اعلام کرده‌اند که هزینه جنگ غزه تا پایان سال جاری میلادی به ۱۳۵ میلیارد شکل (۳۶ میلیارد دلار) خواهد رسید و این به شرطی است که جنگ منطقه‌ای علیه حزب‌الله و جمهوری اسلامی ایران آغاز نشود.
در این تخمین هزینه‌های بخش‌های اقتصادی مانند پرداخت غرامت به مشاغل، تأمین هزینه زندگی آواره‌ها و … لحاظ نشده و فقط مخارج موارد امنیتی-نظامی مورد بررسی قرار گرفته است.
همچنین در حالی که در کابینه درخواست‌هایی برای کنترل نوار غزه پس از جنگ وجود دارد، اما از دید کارشناسان، این یک کابوس اقتصادی و سازمانی محسوب می‌شود. زیرا در این صورت باید هزینه حاکمیت بر بیش از ۲.۲ میلیون فلسطینی تأمین شود که شامل ایجاد اشتغال برای بیکاران، تأمین بودجه دستگاه‌های اداری، ارائه کمک‌های بشردوستانه به خانواده‌ها، بازسازی زیرساخت‌ها و موارد دیگر است.
لازم به ذکر است که در ژانویه سال ۲۰۲۴، «بانک اسرائیل» پیش‌بینی کرده بود هزینه‌های جنگ شامل از دست رفتن درآمدهای دولت، بودجه ارتش برای جنگ، غرامت برای مشاغل و آواره‌های اسرائیلی، بازسازی کل مناطق جنگ زده، به حدود ۲۱۰ میلیارد شکل (بیش از ۶۴ میلیارد دلار) می‌رسد.[۱] اما این عدد دربرگیرنده هزینه‌های جنگ احتمالی با حزب‌الله نیست و اگر نبرد بین اسرائیل و حزب الله وارد فاز جدیدی شود، مخارج بیشتری بر اقتصاد اسرائیل تحمیل خواهد شد.
در این راستا وبسایت «کلکلیست» در گزارشی به پیامدهای اقتصادی وقوع درگیری همه‌جانبه با حزب‌الله در پی ترورهایی که در بیروت و تهران رخ داد، پرداخته است. این گزارش با استناد به داده‌های دو مرکز مطالعاتی تأکید دارد جنگ با مقاومت اسلامی لبنان می‌تواند منجر به وخامت امنیتی و آسیب قابل توجه به بخش اقتصادی اسرائیل شود.
الف)افزایش کسری بودجه عمومی و تجربه رشد منفی اقتصادی
طبق بررسی‌های مؤسسه مطالعاتی «آهارون» در صورت وقوع یک جنگ محدود در شمال، رشد منفی ۲.۵ درصدی در سرزمین های اشغالی اتفاق می‌افتد. در حالی که مؤسسه مطالعات امنیت داخلی (INSS) تخمین می‌زند رشد اقتصادی در سال ۲۰۲۴ در صورت وقوع یک جنگ کامل در شمال از منفی ۲ درصد تا منفی ۱۰ درصد در تولید ناخالص داخلی متغیر خواهد بود. به گفته محققان این مؤسسه، در صورت وقوع یک جنگ یک ماهه در شمال، انتظار می‌رود سال ۲۰۲۴ با رشد منفی بین ۲ تا ۱۰ درصدی به پایان برسد و کسری بودجه به ۱۵ درصد و نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی به ۸۰ تا ۸۵ درصد افزایش یابد.[۲]
نکته قابل توجه دیگر اینکه در شرایطی که هنوز تقابل نظامی با حزب‌الله در شکل محدودی پیگیری می‌شود، در جریان برنامه کابینه برای ورود به بحث بر سر بودجه عمومی سال ۲۰۲۵، دکتر «شموئل آبرامسون»، اقتصاددان ارشد وزارت خزانه‌داری رژیم صهیونیستی، در پیش بینی خود ارقام رشد اقتصادی برای سال جاری را به ۱.۱ درصد کاهش داد. این در حالی است که پیش بینی قبلی برای سال ۲۰۲۴ رشد معادل ۱.۹ درصد برای اقتصاد رژیم صهیونیستی پیش‌بینی شده بود. بنابراین رقم جدید یک عدد هشداردهنده است. همچنین پیش بینی‌ها برای سال آینده، از ۴.۴ درصد به ۴.۲ کاهش یافته است.
ب)کاهش تولید محصولات کشاورزی
برای بررسی هزینه‌های جنگ بزرگ با حزب‌الله یکی از عوامل مهمی که پیش‌بینی آن دشوار است و ممکن است مستقیماً بر اقتصاد رژیم صهیونیستی تأثیر بگذارد، میزان موفقیت ارتش در رهگیری خطرات و به حداقل رساندن خسارات وارده به جبهه داخلی به‌ویژه تأسیسات استراتژیک، زیرساخت‌های ملی و مناطق کشاورزی و دامداری است.
براین اساس در صورت وقوع چنین نبردی، کمبود مواد غذایی در سرزمین‌های اشغالی پیش‌بینی می‌شود. این مسئله می‌تواند به دلیل کاهش ظرفیت تولید و آسیب پذیری کارخانه‌های مواد غذایی، مشکلات حمل و نقل در نتیجه انسداد جاده‌ها، استفاده از جاده‌ها برای نقل و انتقال نیروهای رزمی و همچنین کاهش ظرفیت تولید بخش کشاورزی و از بین رفتن مزارع در سایه جنگ شمال باشد.[۳]
با توجه به اینکه بیش از ۳۰ درصد از زمین‌های کشاورزی فلسطین اشغالی در مناطق خط مقدم جبهه شمالی و جنوبی قرار دارد و نگرانی بابت کمبود محصولات می‌تواند قابل توجه باشد. لازم به ذکر است از این ۳۰ درصد زمین‌های کشاورزی، حدود ۲۲ درصد در منطقه اطراف مرز نوار غزه (עוטף עזה) و ۱۰ درصد دیگر در مرزهای شمالی هستند که ۷ درصد آن در الجلیل و ۳ درصد در جولان قرار دارد.
از سویی با شروع جنگ غزه، حدود ۴۰ درصد از نیروی کار ( شامل کارگران خارجی و فلسطینی) در بخش کشاورزی کاسته شده است. در نتیجه، میزان تلفات مواد غذایی در بخش کشاورزی از ۹ درصد قبل از جنگ به ۲۲ درصد افزایش یافت. این وضعیت باعث از دست رفتن ۱۵ هزار تن محصول کشاورزی در شش ماه اول جنگ شد که ارزش آن تقریباً ۶۷۰ میلیون شکل (۱۷.۸ میلیون دلار) بود. اثر کمبود محصولات کشاورزی هم خود را در افزایش ۱۴ درصدی قیمت سبزی و ۸ درصدی قیمت میوه در سراسر سرزمین‌های اشغالی نشان داد.
لذا به طور کلی مجموع هزینه از دست رفتن مواد غذایی برای اقتصاد رژیم صهیونیستی در شش ماه اول جنگ تقریباً یک میلیارد شکل (حدود ۳۱۰ میلیارد دلار) اعلام شد که این هزینه شامل مخارج از دست دادن مواد غذایی، هزینه‌های زیست محیطی، هزینه مسائل درمانی و بهداشتی ناشی از مصرف کمتر مواد غذایی سالم و آسیب به سلامت شهروندان می‌شود.[۴] در صورت تشدید تنش‌ها با حزب الله، این آمار جهش قابل توجهی را شاهد خواهند بود.
ج)آسیب به صنعت توریسم
در پی افزایش تهدیدات جمهوری اسلامی ایران و حزب الله به انجام حمله انتقامی علیه اسرائیل، خطوط هوایی خارجی فعال در فلسطین اشغالی که در فصل توریستی تابستان در اوج فعالیت خود بسر می‌برند، تصمیم گرفتند تعداد پروازهای خود را به سرزمین‌های اشغالی کاهش دهند یا به حالت تعلیق درآورند. در این راستا کمتر از یک هفته پس از ترور اسماعیل هنیه، برنامه نزدیک به ۱۰۰ پرواز لغو شد و شرکت‌های بزرگ هواپیمایی فروش بلیت را تا ماه اکتبر متوقف کردند.[۵]
اهمیت این مسئله در دو بعد توریسم و باربری تجاری است. بر اساس داده‌های منتشر شده توسط اداره مرکزی آمار اسرائیل، در ژوئیه (مرداد) سال جاری ۱۱۰ هزار بازدیدکننده به فلسطین اشغالی وارد شده‌اند. این رقم در ژوئیه سال قبل حدود ۲۹۵ هزار نفر بود. همچنین در ژوئیه سال قبل حدود ۱۴ هزار نفر با استفاده از کشتی‌های تفریحی کروز وارد اراضی اشغالی شدند، در حالی که در ژوئیه امسال هیچ گردشگری از مسیر دریا به این سرزمین سفر نکرد.
البته آسیب به صنعت توریسم محدود به ماه‌های اخیر و اعلام جمهوری اسلامی ایران به واکنش انتقامی نیست. گزارش‌ها نشان می‌دهد در ماه‌های ژانویه تا ژوئیه ۲۰۲۴ یعنی در مدت هفت ماه، در مجموع ۶۱۱ هزار گردشگر به فلسطین اشغالی سفر کردند که این عدد در دوره مشابه سال قبل ۲.۴ میلیون نفر بود.[۶]
در همین راستا انجمن هتل‌داری اسرائیل گزارشی با آمار منفی ناشی از تأثیر جنگ غزه بر این صنعت ارائه کرد. طبق این گزارش، در نتیجه جنگی که در جریان است حدود ۱۰ درصد از هتل‌ها با خطر واقعی تعطیلی مواجه هستند و بسیاری دیگر در آستانه فروپاشی اقتصادی قرار دارند. ضمن اینکه هتل‌ها و مهمان‌خانه‌های منطقه شمال به مدت ۱۰ ماه، از زمان آغاز جنگ بسته شده‌اند.[۷]
د)افزایش هزینه‌های آغاز سال تحصیلی
بخش دیگری از هزینه‌های تحمیلی جنگ بر اقتصاد اسرائیل که می‌تواند با وقوع درگیری همه‌جانبه با حزب الله افزایش یابد، مربوط به بودجه تخصیصی در حوزه آموزش و پرورش مناطق شمالی است. در آستانه شروع سال تحصیلی جدید، وزیر آموزش و پرورش رژیم صهیونیستی اعلام کرد سال تحصیلی جدید در شهرک‌های تخلیه شده شمالی آغاز نمی‌شود. براین اساس برای دانش‌آموزان این مناطق، مجموعه‌ای از مدارس در مرکز و دور از مرزهای شمالی با بودجه تقریبی ۱۵۲ میلیون شکلی در نظر گرفته شده است. علاوه براین دولت مجبور شد بودجه‌ای بالغ بر ۵ میلیون شکل را برای تقویت تدابیر امنیتی و ایمنی در مدارس و مهدکودک‌ها در شهرک‌های خط درگیری در شمال که هنوز تخلیه نشده‌اند اختصاص دهد.[۸] ضمن اینکه در صورت آغاز جنگ گسترده با حزب الله بدون تردید وضعیت آموزش و هزینه‌های امنیتی آن در این مناطق به مراتب بدتر و احتمالاً متوقف خواهد شد.
به این موارد می‌توان افزایش بیماری‌های روان-تنی و افسردگی در بین کودکان و بزرگسالان به ویژه در میان افراد تخلیه شده را نیز افزود. طبق آخرین آمار ارائه شده ۶۶ درصد ساکنین سرزمین‌های اشغالی مسئله اصلی که این روزها در آن با مشکل مواجه هستند، مسئله امنیتی است. مسائل دیگری که اسرائیلی‌ها را نگران می‌کند احساس امنیت شخصی (مربوط به حوادث تروریستی و یا دزدی)، وضعیت اقتصادی و وضعیت سلامتی است.
به طور کلی چهار مشکل رایج در طول جنگ اسرائیلی‌ها عبارتند از استرس و اضطراب، تغییرات خلق و خو، بدبینی و مشکل در خواب است. با این حال فقط ۱۴ درصد شهروندان در طول مدت جنگ به دنبال آغاز روند درمانی توسط یک متخصص بودند که در یک نظام آسیب دیده از جنگ، این رقم بسیار پایینی به نظر می‌رسد.[۹]
پایان
