وقتی تلاش یک ساله باغداران سمیرم به پای دلالان ریخته می‌شود

باغداران سمیرم پس از یک سال تلاش و تولید سیب با کیفیت، ناچارند محصول خود را با قیمت پایین و زیر فشار دلالان بفروشند؛ وضعیتی که نه تنها سودشان را می‌بلعد، بلکه آینده کشاورزی منطقه را تهدید می‌کند.

به گزارش دنیای برند، سمیرم یکی از مهم‌ترین قطب‌های تولید سیب در ایران است، منطقه‌ای که کیفیت محصولش برند ملی و صادراتی دارد اما همچنان ناچار است، سیب را خام و در پایین‌ترین قیمت بفروشد.

درحالی‌که مسوولان از لزوم ایجاد صنایع تبدیلی و افزایش ارزش افزوده سخن می‌گویند اما واقعیت در سمیرم چیز دیگری است، ساختار معیوب فروش، نبود صنایع متعلق به باغداران، انحصار قیمت‌گذاری و مدیریت غیرتخصصی این شهرستان را در جایگاه یک تولیدکننده فقیر قرار داده است.

پنجم مهرماه بود که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در یک نشست هم اندیشی و مشارکت پیرامون صنایع تیدبلی گفت: بانک‌های توسعه تعاون و رفاه با هدف جلوگیری از انتقال سیب خام به اصفهان و سایر شهرها، جهت بسته‌بندی و فرآوری، آماده سرمایه‌گذاری در

سردخانه‌ها و صنایع بسته‌بندی سیب سمیرم هستند.

احمد میدری در این نشست با هشدار اینکه ارزش افزوده سیب سمیرم نباید خارج از شهرستان خلق شود تاکید کرد: مالکیت واحدهای جدید باید در اختیار بخش خصوصی باشد تا بهره‌وری افزایش یابد و صادرات مستقیم تقویت شود.

استاندار اصفهان نیز در این نشست با تاکید بر اینکه سیب سمیرم، نامی شناخته شده در بازارهای داخلی و خارجی است گفت: نبود صنایع تبدیلی موجب هدررفت ظرفیت‌های این محصول شده است.

مهدی جمالی‌نژاد توسعه صنایع تبدیلی را راهی برای تقویت اشتغال پایدار روستایی دانست و اضافه کرد: استان برای صدور مجوز و اختصاص زمین جهت حمایت از این اقدام، همکاری خواهد کرد.

نماینده مردم سمیرم در مجلس نیز در این نشست با انتقاد از انتقال سیب به شهرهای دیگر برای بسته‌بندی گفت: ارزش افزوده سیب باید به باغداران و کارگران محلی برسد، نه به واحدهای بیرون از منطقه.

رحیم کریمی، تأکید کرد: ایجاد سردخانه‌های مجهز و صنایع تبدیلی در سمیرم می‌تواند ضایعات را کاهش و صادرات مستقیم را تقویت کند.

پیرو این نشست به سراغ نماینده باغداران سمیرم رفتیم و او تصویر واقعی‌تری از این بحران ارائه داد.

باغداران سمیرم: جایی در چرخه سود نداریم

نماینده و عضو اتحادیه باغداران سمیرم با بیان اینکه سالانه ۳۰۰ هزار تن سیب در سمیرم تولید می‌شود گفت: ازین میزان،بیش از یکصد هزار تن سیب درجه ۲ یا سه، «زیر درختی» و به طور کلی زیان‌ده است، نبود صنایع تبدیلی باعث از دست رفتن بخش قابل‌توجهی از این محصول می‌شود در حالی که باغداران هیچ نقشی در قیمت‌گذاری آن ندارند و سردخانه‌ها و سورتینگ‌ها (فرآیند جداسازی و طبقه‌بندی محصولات بر اساس ویژگی‌های خاص) هم متعلق به خودشان نیست.

احمد قربانی، مشکل اصلی باغداران را نه تولید، بلکه ساختار معیوب فروش و نبود صنایع تبدیلی در مالکیت خود باغداران دانست و گفت: سمیرم از نظر سردخانه، بسته‌بندی و سورتینگ به‌طور کامل مجهز است اما هیچ‌یک متعلق به جامعه باغداران نیست و همین باعث شده ما در قیمت‌گذاری و فروش محصول، نقشی نداشته باشیم و همیشه در انتهای زنجیره قرار بگیریم و همین موضوع باغداران را همواره در معرض آسیب جدی قرار داده است.

وی با انتقاد از نبود صنایع تبدیلی متعلق به باغداران و انحصار چند شرکت خصوصی در تعیین قیمت کنسانتره، گفت: تولیدکنندگان سیب به دلیل نداشتن سردخانه، سورتینگ و کارخانه فرآوری اختصاصی، ناچارند محصول خود را با یک‌سوم قیمت واقعی و تحت فشار زمان به فروش برسانند.

قربانی راه نجات باغداران سمیرم را ایجاد صنایع تبدیلی با مشارکت مستقیم خود تولیدکنندگان و حمایت دولت در تأمین تسهیلات دانست و گفت: هزینه تولید سیب درجه ۱ و ۲ مشخص است اما سیب ریز زیر ۸۰ گرم به‌طور کلی زیان‌ده است و کارشناسان خارجی نیز در سال‌های گذشته این موضوع را تأیید کرده‌اند در حالی که هزینه‌های باغداری هر سال افزایش دارد و وقتی محصول روی زمین می‌ریزد و در حال خراب شدن است، باغدار مجبور است به هر قیمتی که خریدار تعیین می‌کند، تن دهد.

وی افزود: این شرکت‌ها با هماهنگی هم یک نرخ تعیین می‌کنند و باغدار در شرایط اضطرار چاره‌ای ندارد، چون نمی‌تواند محصول را نگه دارد.

نماینده باغداران سمیرم با اشاره به نوسانات قیمت دلار و بالا رفتن تورم گفت: در حالی که باید شرایطی ایجاد شود که باغدار ذینفع باشد با بررسی قیمت‌ها متوجه می‌شویم که ظلم آشکاری به باغدار شده و این حجم از ضرر برای او قابل تحمل نیست.

قربانی همچنین به پیگیرهای چند ساله برای نبود صنایع تبدیلی متعلق به باغداران اشاره کرد و افزود: جلسات زیادی برگزار شده و حتی درخواست تسهیلات کرده‌ایم و اگر سرمایه‌گذاری انجام شود، باغدار با شراکت صد در صدی و یا حداقل ۵۰ درصدی در کارخانه، می‌تواند در قیمت‌گذاری اثرگذار باشد.

مشکل قدیمی باغداران سمیرم، نبود یک تعاونی قدرتمند است

نماینده باغداران سمیرم همچنین با تأکید بر اینکه بخشی از مشکل از خود ماست گفت: تعاونی باغداران آن‌گونه که باید شکل نگرفته است، اگر از ابتدا یک تعاونی قدرتمند مثل الگوهای موفق گلخانه‌داران کشور تشکیل می‌دادیم و محصول دست خودمان بود و قیمت‌گذاری بر پایه هزینه تولید واقعی انجام می‌شد، امروز محصول را خودمان می‌فروختیم و سود آن به باغدار بر می‌گشت اما در سمیرم چنین انسجامی شکل نگرفت و همین خلأ باعث عقب‌ماندگی ما در بازار شده است.

قربانی با اشاره به تجربه‌های ناموفق گذشته و لزوم تغییر مسیر گفت: سرمایه‌گذار خصوصی که سردخانه یا کارخانه را راه اندازی می‌کند انسان بدی نیست زیرا اشتغال ایجاد کرده اما شریک ما نیست و دنبال منفعت خودش است و حتی اگر سرمایه‌گذار بیشتری هم بیایند، بدون مشارکت باغدار مشکل حل نمی‌شود.

وی ساخت کارخانه کنسانتره و سورتینگ در مالکیت باغداران را از مطالبات اصلی باغداران دانست و گفت: این مهم نیاز به حمایت دولت و تسهیلات بانکی دارد و اگر بانک‌ها و وزارتخانه‌ها کمک کنند و باغداران حتی بتوانند ۵۰ درصد سهم داشته باشند، مشکل از ریشه حل می‌شود.

وی افزود: مدل پیشنهادی ما که در دنیا هم رواج دارد، این است که سود صادرات مستقیم به باغداران برگردد و قیمت‌گذاری از حالت تحمیلی خارج شود در این مدل، تولیدکننده فقط محصول خام نمی‌فروشد بلکه در سود نهایی نیز شریک است.

چرا الگوی کشت قابل‌تغییر نیست؟

قربانی درباره امکان تغییر الگوی کشت گفت: باغ سیب مثل زراعت نیست که بتوان الگوی کشت را تغییر داد، بلکه ریشه در خاک دارد و برایش سال‌ها زحمت کشیده شده و خاستگاه سیب سمیرم از نظر جغرافیایی و شرایط آب‌وهوا منحصر به‌فرد است و باید از این مزیت استفاده کرد.

وی با اشاره به اینکه در شهرستان سمیرم یک‌هزار و ۲۰۰ باغدار در ۲۲ هزار هکتار باغ سیب فعال هستند، افزود: سال‌هاست که باغداران سمیرم سرمایه‌ای برای ساخت زیرساخت‌ها از جمله کارخانه کنسانتره ندارند و این کار نیازمند کمک و تسهیلات دولتی است و اگر دولت همت کند، ما مسیر را می‌دانیم و می‌توانیم این زنجیره را تکمیل کنیم.

این عضو اتحادیه باغداران سمیرم گقت: در سال‌های گذشته کارشناسان داخلی و خارجی درباره راهکارهای کاهش زیان سیب درجه ۲و ۳ برنامه‌ریزی کرده بودند اما این طرح‌ها به‌دلیل مشکلات اجرای برجام و برخی مخالفت‌ها به نتیجه نرسید.

وی افزود: اگر آن برنامه‌ها اجرا می‌شد، سمیرم یک جهش جدی در صنعت سیب پیدا می‌کرد و ما باغداران هم در زنجیره ارزش شریک می‌شدیم اما آن فرصت از دست رفت.

وی تأکید کرد: اکنون اساسی‌ترین نیاز ما احداث کارخانه کنسانتره با مشارکت مستقیم باغداران است و اگر دولت در ایجاد صنایع بعد از برداشت، باغداران را حمایت کند و کارخانه کنسانتره، سورتینگ، سردخانه و زنجیره‌ای که باغدار در آن ذینفع باشد، فعال شود، علاوه بر ایجاد درآمد پایدار، زمینه برای توسعه برندینگ، سورتینگ و سردخانه‌ها هم فراهم می‌شود و رفاه باغداران بالا می‌رود.

مدیریت غیرتخصصی، سمیرم را جیره‌خوار نگه داشته است

اما کارشناس مسوول باغبانی و زراعت مدیریت جهاد کشاورزی سمیرم معتقد است: ریشه مشکلات باغداران سمیرم در نگاه ترسان و غیرتخصصی مدیران به صنعت است.

کیارش سامی گفت: تا وقتی مدیران از صنعت می‌ترسند، سمیرم از جیره‌خواری خارج نمی‌شود.

وی تاکید کرد: مدیران شهرستان تخصص صنعتی ندارند و این نگاه ناآگاهانه باعث شده نه تنها حمایت دولتی وجود نداشته باشد، بلکه سرمایه‌گذاران نیز در بروکراسی اداری خسته و منصرف شوند.

سامی افزود: اگر سیب سمیرم پس از دسته بندی کردن «سورت» (“sort”) پاک‌سازی و بسته‌بندی وارد بازار شود درآمد باغدار چند برابر می‌شود اما نبود زیرساخت، باغداران را به خام‌فروشی وادار کرده است.

وی اضافه کرد: حتی اگر تسهیلاتی هم تصویب شود، بانک‌ها شرایط سختی را در نظر می‌گیرند تا باغدار به خواسته‌اش نرسد.

وی افزود: فراهم نشدن زمین مناسب و پیچ‌وخم‌های اداری، ایجاد کارخانه کنسانتره و واحدهای فرآوری را ناممکن کرده است.

سامی با اشاره به یکی از شرکت های بازرگانی که سردخانه و چندین واحد بسته‌بندی دارند گفت: آن‌ها برای احداث واحد کنسانتره حتی یک ریال تسهیلات هم نمی‌خواهند اما درگیر واگذاری زمین هستند و اکنون از ادامه مسیر مایوس شده‌اند.

وی افزود: نزدیک بودن صنایع به باغات باعث افزایش سود باغداران خرد می‌شود اما چون صنایع وجود ندارد، باغدار مجبور است محصول را سرِ درخت و با قیمت پایین بفروشد.

کارشناس جهاد کشاورزی با تأکید براینکه سیب سمیرم، محصولی با برند ملی و شایسته سرنوشتی بهتر از خام‌فروشی و زیان سالانه است، گفت: سمیرم تا زمانی که صنایع تبدیلی در مالکیت خود تولیدکنندگان ایجاد نکند، باغدارانش همچنان قربانی ساختار معیوب فروش خواهد بود.

سامی گفت: نجات سمیرم نه در خام‌فروشی و وعده‌های تکراری، بلکه در ایجاد صنایع تبدیل‌کننده، حمایت واقعی دولت، حذف بروکراسی و مشارکت مستقیم باغداران در مالکیت واحدهای فرآوری است.

شهرستان کوهستانی و سردسیر سمیرم در ۱۶۵ کیلومتری شمال یاسوج و ۱۶۰ کیلومتری جنوب اصفهان و در جوار رشته‌ کوه‌های «دنا» واقع شده است.

مهم‌ترین بخش‌ اقتصادی فعال سمیرم صنعت کشاورزی وباغداری است که نقش مهمی در توسعه اقتصادی این شهر دارد و علاوه بر گردو، گندم، بادام، حبوبات، جو، چغندر و …مهم‌ترین محصول کشاورزی و باغی این شهر، سیب درختی است.

این شهرستان با اشتغال ۹۰ درصدی مردم در بخش کشاورزی، دارای ۱۸ هزار هکتار باغ، ۱۵ هزار هکتار زمین زراعی، ۴۵۵ هزار هکتار عرصه ملی و ۳۳۰ هزار هکتار مرتع و جنگل طبیعی است و سالانه بیش از ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تُن انواع سیب در این منطقه تولیدو

بخش زیادی از آن به کشورهای اروپایی و حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود.